Dưới sự chủ trì của Phó Thủ tướng Chính phủ Bùi Thanh Sơn và Chủ tịch UBND TPHCM Nguyễn Văn Được, diễn đàn năm nay không chỉ dừng lại ở việc nhận diện khó khăn mà tập trung mạnh mẽ vào các giải pháp hành động cụ thể.
Giải bài toán "Tiền đâu?" cho giấc mơ xanh
Phiên đối thoại chính sách – “đặc sản” của Diễn đàn Kinh tế mùa thu – tiếp tục diễn ra dưới sự điều phối sắc sảo của TS Trần Du Lịch, Chủ tịch Hội đồng tư vấn thực hiện Nghị quyết 98. Ngay từ những phút đầu, vấn đề nhức nhối nhất của doanh nghiệp đã được đặt lên bàn nghị sự: Nguồn lực ở đâu để chuyển đổi xanh?.
Thực tế cho thấy, dù nhận thức về tăng trưởng xanh đã lan tỏa sâu rộng, nhưng cơ chế khuyến khích vẫn được đánh giá là còn “độ trễ” so với kỳ vọng. Trước những trăn trở của cộng đồng doanh nghiệp về việc thiếu một “thước đo” chuẩn mực, Thứ trưởng Đỗ Thành Trung thừa nhận, thách thức lớn nhất hiện nay là sự hài hòa.
“Bộ tiêu chí tăng trưởng xanh quốc gia với 72 chỉ tiêu tương thích quốc tế đã có, nhưng để áp dụng vào thực tế của hàng trăm ngàn doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) tại Việt Nam là một bài toán khó. Nếu đặt ngưỡng quá cao, doanh nghiệp sẽ ‘ngộp’ và không thể tham gia; nếu quá thấp, chúng ta sẽ tụt hậu so với thế giới,” Thứ trưởng Trung phân tích.
Để tháo gỡ, Bộ đang gấp rút hoàn thiện bộ tiêu chí doanh nghiệp xanh được “may đo” sát sườn hơn với thực tế nội địa, đi kèm hệ thống biểu mẫu và cơ sở dữ liệu minh bạch. Đây được xem là “giấy thông hành” để doanh nghiệp lập lộ trình chuyển đổi và quan trọng hơn là tiếp cận các gói hỗ trợ tài chính theo Nghị quyết 98.
Trả lời trực diện câu hỏi “Tiền đâu?”, lãnh đạo Bộ cho biết bức tranh tài chính xanh đang có những gam màu sáng. Thị trường trái phiếu xanh đã ghi nhận giá trị phát hành khoảng 1,24 tỷ USD; dư nợ tín dụng xanh đạt gần 700.000 tỷ đồng, tăng trưởng ấn tượng hơn 25% so với năm trước.
Tuy nhiên, nguồn lực này vẫn như “muối bỏ bể” so với nhu cầu khổng lồ. Do đó, kế hoạch vay trung hạn 2026-2030 đang được xây dựng với trọng tâm là huy động nguồn lực quốc tế. Đặc biệt, khung pháp lý cho trái phiếu Chính phủ đang được cải cách để kiến tạo thị trường vốn xanh, bơm nguồn lực trực tiếp cho các địa phương triển khai các dự án hạ tầng chiến lược ứng phó biến đổi khí hậu.
An ninh năng lượng: Cần cơ chế, không chỉ cần vốn
Ở một trụ cột khác của nền kinh tế, câu chuyện năng lượng nóng lên với phần chia sẻ của Thứ trưởng Bộ Công thương Phan Thị Thắng. Bài toán đặt ra là làm sao vừa đẩy nhanh năng lượng tái tạo (NLTT) để bắt kịp cam kết Net-Zero, vừa phải đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia khi nguồn điện này phụ thuộc quá nhiều vào sự đỏng đảnh của thời tiết.
“Sau Quy hoạch điện VIII và bản điều chỉnh, chúng ta đã có đường hướng, nhưng thách thức nằm ở khâu thực thi,” bà Thắng nhấn mạnh. Bộ Công thương đang dồn lực vào việc hoàn thiện cơ chế thị trường điện cạnh tranh – yếu tố then chốt để thu hút đầu tư tư nhân.
Các giải pháp trọng tâm được vạch ra bao gồm: Đẩy nhanh các dự án lưới điện truyền tải để giải tỏa công suất; phát triển hệ thống lưu trữ năng lượng (pin, thủy điện tích năng); và rà soát quỹ đất cho điện gió, điện mặt trời. Đặc biệt, phương thức đối tác công - tư (PPP) được xác định là chìa khóa để mời gọi khu vực tư nhân tham gia sâu hơn, chia sẻ rủi ro và lợi ích với nhà nước trong các dự án hạ tầng năng lượng quy mô lớn.
Startup và công nghệ: “Nguồn sữa” cho tương lai
Không khí diễn đàn trở nên cởi mở hơn khi bàn về câu chuyện khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo. Thứ trưởng thường trực Bộ KH-CN Vũ Hải Quân ví von đầy hình tượng rằng startup và các tài năng công nghệ chính là “nguồn sữa nuôi dưỡng” cho sự hình thành của các tập đoàn lớn trong tương lai.
Để dòng sữa này không bị tắc nghẽn, một cuộc “đại phẫu” về pháp lý đang diễn ra. Từ Luật KH-CN, Luật Sở hữu trí tuệ đến Luật Chuyển giao công nghệ đều đang được sửa đổi theo hướng chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu – một tư duy đột phá so với trước đây.
“Điểm then chốt không chỉ là tiền, mà là thị trường. Nhà nước cần kiến tạo thị trường cho doanh nghiệp công nghệ non trẻ bằng cách mở không gian thử nghiệm (sandbox), tạo nhu cầu ứng dụng đủ lớn để startup có đất diễn và trưởng thành,” ông Quân nhấn mạnh.
Tiếng nói từ khu vực doanh nghiệp FDI và tư nhân cũng đồng điệu với quan điểm này. Ông Thiều Phương Nam, Tổng Giám đốc Qualcomm khu vực Đông Dương và Thái Lan, chia sẻ câu chuyện Qualcomm đặt mục tiêu Net-zero vào năm 2040. Ông chỉ ra rào cản lớn nhất hiện nay là thiếu hụt nhân lực “kép” – những người vừa am hiểu công nghệ, vừa thấu hiểu phát triển bền vững.
Đồng quan điểm, ông Nguyễn Thế Duy, Phó Tổng giám đốc Becamex nhận định: “Hạ tầng cứng dù hiện đại đến đâu cũng chỉ là những khối bê tông vô tri nếu thiếu hạ tầng mềm là nguồn nhân lực”. Đó là lý do Becamex đang bắt tay với Đại học Quốc gia TPHCM và các đối tác Đức, Singapore để tạo ra “xương sống” nhân lực chất lượng cao, biến hạ tầng thành một hệ sinh thái sống động.
Tổng kết phiên đối thoại, ông Phạm Đại Dương, Phó trưởng Ban Kinh tế Trung ương đã chỉ ra 4 điểm nghẽn đang kìm hãm sự phát triển: Thể chế chậm chạp; Hạ tầng thiếu đồng bộ; Nhân lực vừa thừa vừa thiếu; và đặc biệt là khâu tổ chức thực hiện yếu kém. Ông kêu gọi một cuộc cách mạng trong tư duy quản lý: Chuyển từ "quản lý, kiểm soát" sang "quản trị, kiến tạo", coi doanh nghiệp là đối tác cùng phát triển.
Thông điệp của Thủ tướng: 5 trụ cột cho kỷ nguyên mới
Phát biểu chỉ đạo và đánh giá Diễn đàn, Thủ tướng Phạm Minh Chính khẳng định Diễn đàn Kinh tế mùa thu 2025 đã thực sự trở thành nơi hội tụ trí tuệ, định hình mô hình tăng trưởng mới. Thủ tướng nhấn mạnh, trong bối cảnh thế giới biến động khôn lường, Việt Nam cần một tâm thế mới: Tự tin, chủ động và quyết liệt.
Người đứng đầu Chính phủ đã vạch ra 5 định hướng hành động trọng tâm cần thực hiện ngay:
1. Hoàn thiện thể chế là đột phá khẩu: Chính phủ cam kết đẩy mạnh cải cách trong các lĩnh vực "nóng" như tài chính xanh, đất đai, dữ liệu. Đặc biệt, sẽ sớm ban hành cơ chế thử nghiệm và thị trường tín chỉ carbon để mở đường cho các mô hình kinh doanh mới.
2. Hạ tầng chiến lược phải đi trước: Không chỉ là cầu đường, mà là hạ tầng số, trung tâm dữ liệu, hạ tầng AI và đô thị thông minh. Đây là nền tảng để các hệ sinh thái đổi mới sáng tạo có thể cạnh tranh sòng phẳng với khu vực.
3. Khơi thông dòng vốn: Ngân sách nhà nước chỉ đóng vai trò "vốn mồi" để kích hoạt nguồn lực xã hội. Cần đa dạng hóa các kênh huy động vốn xanh, tín dụng xanh và tranh thủ các dòng vốn quốc tế chất lượng cao.
4. Doanh nghiệp là trung tâm: Nuôi dưỡng hệ sinh thái khởi nghiệp, bảo đảm doanh nghiệp nhỏ và vừa không bị bỏ lại phía sau trong cuộc cách mạng công nghệ.
5. Hợp tác quốc tế: Tận dụng tri thức và nguồn lực toàn cầu để đi tắt đón đầu trong năng lượng tái tạo và công nghệ cao.
“Thời cơ chỉ đến với những người biết chuẩn bị và dám hành động. Chúng ta cần biến tiềm năng thành thịnh vượng thực tế cho đất nước, không để cơ hội trôi qua trong các cuộc thảo luận trên giấy,” Thủ tướng nhấn mạnh đầy tâm huyết.
TPHCM: Sẵn sàng đi đầu, chấp nhận cái mới
Tiếp thu ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng, Chủ tịch UBND TPHCM Nguyễn Văn Được đã có bài phát biểu bế mạc đầy cảm xúc và cam kết. Thay mặt lãnh đạo Thành phố, ông bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới sự quan tâm sát sao của Chính phủ và sự đóng góp trí tuệ của hơn 1.800 đại biểu.
Chủ tịch Nguyễn Văn Được khẳng định, TPHCM không chọn cách đi an toàn mà chọn cách đi đột phá. Thành phố xác định 3 trọng tâm chiến lược: Xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm; Thúc đẩy mạnh mẽ chuyển đổi số và kinh tế xanh; Sẵn sàng thí điểm các cơ chế, chính sách chưa từng có tiền lệ.
“TPHCM cam kết sẽ hành động quyết liệt, sáng tạo. Chúng tôi sẽ tiếp tục hoàn thiện môi trường đầu tư, củng cố niềm tin để Thành phố không chỉ là đầu tàu kinh tế mà còn là điểm đến của tri thức, của khát vọng và của những giấc mơ lớn,” ông Được nhấn mạnh trong tràng pháo tay giòn giã khép lại diễn đàn.
Diễn đàn Kinh tế mùa thu 2025 đã khép lại, nhưng dư âm của nó mở ra một niềm tin mới. Với sự đồng lòng của hệ thống chính trị và cộng đồng doanh nghiệp, những "cánh cửa" thể chế đang dần rộng mở, đón chờ một giai đoạn phát triển rực rỡ và bền vững hơn của nền kinh tế Việt Nam.
Tấn Tài