Ảnh minh họa
Theo số liệu từ Tổng cục Thống kê, trong quý IV/2024, tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên từ 15–24 tuổi đạt gần 8%, trong đó thành thị là trên 9%. Đây là mức cao so với tỷ lệ thất nghiệp trung bình cả nước và cho thấy người trẻ đang chịu tác động nặng nề từ làn sóng cắt giảm nhân sự, tái cấu trúc doanh nghiệp và chuyển đổi công nghệ. Nhiều ngành nghề từng được xem là “hot” như truyền thông, nhân sự, marketing, kế toán... hiện rơi vào tình trạng dư thừa nhân lực. Trong khi đó, các ngành kỹ thuật, công nghệ thông tin, sản xuất – chế tạo lại thiếu hụt lao động có tay nghề, khiến cung – cầu lao động mất cân bằng nghiêm trọng.
Làn sóng thất nghiệp không chỉ gây tổn thất tài chính, mà còn tạo ra hệ lụy tâm lý sâu rộng. Nhiều người trẻ rơi vào trạng thái mông lung, lo âu, mất động lực, thậm chí chọn cách “rút lui” khỏi thị trường lao động bằng các xu hướng như “quiet quitting” (rút lui trong im lặng), “lying flat” (nằm yên mặc kệ). Đáng chú ý, một bộ phận Gen Z cho biết họ cảm thấy không phù hợp với môi trường công sở truyền thống, dẫn đến sự mất kết nối giữa cá nhân và công việc. Nhiều bạn trẻ lựa chọn ở nhà “tạm nghỉ” thay vì nỗ lực tìm kiếm công việc mới. Thực tế cho thấy, nhiều sinh viên sau khi ra trường vẫn thiếu kỹ năng thực hành, không đáp ứng được yêu cầu công việc thực tế. Doanh nghiệp thường phải đào tạo lại từ đầu, tốn kém thời gian và chi phí. Trong khi đó, người lao động trẻ lại kỳ vọng mức lương cao, môi trường lý tưởng, dẫn đến khoảng cách kỳ vọng – thực tế ngày càng lớn. Không ít người trẻ vẫn mang tâm lý “làm đúng ngành học”, “ngại bắt đầu lại từ đầu” hoặc “chọn việc dễ, ít áp lực”. Điều này khiến họ bị động trước sự thay đổi nhanh chóng của thị trường lao động, dễ rơi vào trạng thái chán nản khi thất nghiệp kéo dài.
Trước làn sóng thất nghiệp, giới trẻ cần chủ động và linh hoạt hơn để thích ứng. Các chuyên gia đề xuất một số giải pháp: Liên tục học hỏi và cập nhật kỹ năng: Không nên chỉ dựa vào bằng cấp. Người trẻ cần đầu tư vào kỹ năng chuyên môn và kỹ năng mềm, thông qua các khóa học ngắn hạn, học trực tuyến, thực tập thực tế. Mở rộng góc nhìn nghề nghiệp: Không nên giới hạn bản thân vào một ngành học duy nhất. Có thể bắt đầu từ những công việc nhỏ để tích lũy kinh nghiệm, từ đó phát triển nghề nghiệp bền vững. Chủ động kết nối và tìm kiếm cơ hội: Tham gia các hội thảo, nhóm nghề nghiệp, cộng đồng chuyên môn để mở rộng mối quan hệ và nắm bắt thông tin tuyển dụng sớm. Định hình lại tư duy nghề nghiệp: Cần xác định rõ sở thích, năng lực, giá trị cá nhân và mức độ phù hợp với từng môi trường làm việc. Không nên chạy theo xu hướng hoặc mong muốn “việc nhẹ lương cao” phi thực tế.
Trong thời kỳ kinh tế nhiều biến động, việc làm không còn là một lựa chọn cố định mà là một quá trình liên tục thích nghi. Người trẻ cần thay đổi tư duy, xem việc thất nghiệp không phải là thất bại, mà là cơ hội để nhìn lại và định hướng lại con đường sự nghiệp. Chỉ khi chủ động thay đổi, học hỏi không ngừng và sẵn sàng thử thách bản thân, người trẻ mới có thể trụ vững, phát triển và tạo dựng sự nghiệp bền vững trong tương lai.