Hỗ trợ vốn cần gắn kết tốt với chuyển giao khoa học - kỹ thuật, đầu ra hàng hóa để có hiệu quả cao.
Theo kết quả rà soát hộ nghèo, hộ cận nghèo năm 2024 theo chuẩn nghèo đa chiều, tỷ lệ nghèo đa chiều chung toàn quốc năm 2024 là 4,06%, giảm 1,65% so với năm 2023. Cả nước còn hơn 1,2 triệu hộ nghèo và hộ cận nghèo; trong đó, có khoảng 315.000 hộ thiếu hụt về chất lượng nhà ở. Vẫn còn nhiều người dân, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, biên giới, hải đảo… còn nhiều khó khăn, thiếu thốn. Những thách thức từ nội tại, ảnh hưởng của đại dịch, thiên tai, bão lũ… khiến cuộc sống của nhiều người dân, nhất là đồng bào ở vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số vốn đã nghèo khó càng bị tác động nhiều hơn.
Trong khi đó, công tác giảm nghèo ở nước ta chưa bền vững, sự phân hóa giàu nghèo, phân hóa giữa các vùng miền có xu hướng mở rộng. Tình trạng thiếu việc làm ở nông thôn, ở vùng đô thị hóa và thất nghiệp ở thành thị còn nhiều. Nguồn lực để thực hiện an sinh xã hội còn hạn chế, chủ yếu dựa vào ngân sách nhà nước, với diện bao phủ và mức hỗ trợ thấp, chưa theo kịp với sự phát triển của nền kinh tế.
Bên cạnh đó, khả năng cân đối giữa nguồn lực và sử dụng của hệ thống an sinh xã hội, kể cả các quỹ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế và các chế độ bảo trợ xã hội còn hạn chế và gặp thách thức lớn cả trước mắt, cũng như trong trung và dài hạn. Chất lượng cung cấp các dịch vụ an sinh xã hội, đặc biệt là dịch vụ y tế còn hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và sự gia tăng mức sống của dân cư….
Trong thời gian dài, chính sách giảm nghèo chủ yếu dựa trên hình thức hỗ trợ trực tiếp, mang tính chất "cứu trợ" tạm thời như cấp phát tiền, gạo, nhà ở… Dù cần thiết trong một số giai đoạn, nhưng nếu thiếu các giải pháp lâu dài, người nghèo rất dễ tái nghèo khi gặp biến cố như thiên tai, dịch bệnh, mất mùa… Thêm nữa, cách tiếp cận này có thể tạo ra tâm lý ỷ lại, không khuyến khích người nghèo vươn lên bằng chính năng lực và ý chí của mình.
Bên cạnh đó, còn có một số nguyên nhân khách quan như biến đổi khí hậu, điều kiện khí hậu thời tiết một số nơi không thuận lợi, dịch bệnh đối với gia súc, gia cầm, một số vùng nông thôn đông dân nhưng ít đất sản xuất nông nghiệp, nghề phi nông nghiệp chưa phát triển, tiêu chí hộ nghèo hiện nay không còn phù hợp so với nhu cầu và thực tế đời sống… ảnh hưởng lớn tới công tác xóa đói, giảm nghèo.
Vì vậy để giảm nghèo bền vững cần tìm hiểu cụ thể từng hoàn cảnh, nhu cầu, khả năng của đối tượng thụ hưởng. Để làm tốt điều này, cần phát huy vai trò của chính quyền cơ sở, các tổ chức đoàn thể ở địa phương bởi họ gần dân, sát dân, hiểu điều kiện của từng hoàn cảnh cụ thể nên sẽ hỗ trợ đúng địa chỉ, đúng nhu cầu và hướng dẫn, đôn đốc, giám sát quá trình thoát nghèo một cách hiệu quả nhất. Việc đầu tư các dự án xóa đói, giảm nghèo cần hình thành cơ chế hỗ trợ vốn theo hướng kịp thời hỗ trợ cho địa phương làm tốt, cắt giảm đối với địa phương làm chưa tốt để khuyến khích phát triển sản xuất, kinh doanh.
Bên cạnh sự hỗ trợ về vốn cần bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng kinh nghiệm sản xuất cũng như cách sử dụng, quản lý vốn vay hoặc số tiền thu được từ mô hình đã đầu tư một cách phù hợp, bền vững nhằm tránh nguy cơ tái nghèo. Cần có chính sách khuyến khích người nghèo vươn lên phát triển kinh tế; xây dựng các mô hình hợp tác xã, tăng cường liên kết hộ nghèo với doanh nghiệp...
Vì thế, bên cạnh việc hỗ trợ, nhân rộng các mô hình sinh kế đơn lẻ của từng hộ gia đình, cần cân nhắc mở rộng phạm vi hỗ trợ các nhóm hộ liên kết cùng sản xuất một sản phẩm với quy mô lớn hơn, có ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật nhằm nâng cao năng suất, giá trị cây trồng, vật nuôi, sản xuất theo tiêu chuẩn xanh, sạch cung cấp cho thị trường mang đến hiệu quả bền vững, lâu dài.
Với các mục tiêu giảm nghèo bền vững đề ra cho năm 2025 và những năm tiếp theo, các cấp, các ngành cần tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, đặc biệt tập trung vào các đối tượng là hộ nghèo và cận nghèo, làm thay đổi cách nghĩ của một bộ phận người nghèo, nhất quán quan điểm cho vay chứ không cho không. Đồng thời, đẩy mạnh chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi phù hợp với điều kiện cụ thể từng địa phương.
Cùng với hỗ trợ của các chính sách Nhà nước, người nghèo cũng đừng trông chờ vào sự hỗ trợ mà phải mạnh dạn tìm hướng đi thích hợp, mang lại hiệu quả cao; xóa bỏ mặc cảm mình là người nghèo để thực nuôi ý chí vươn lên thoát nghèo. Có như vậy, công tác xóa đói, giảm nghèo mới mang lại hiệu quả bền vững.
Các địa phương cần tiếp tục chỉ đạo quyết liệt việc thực hiện chỉ tiêu giảm nghèo; phân công trách nhiệm cụ thể cho đội ngũ nắm địa bàn theo dõi, đôn đốc, chỉ đạo công tác giảm nghèo, nhất là định hướng, giải pháp thực hiện giảm nghèo bền vững để triển khai thực hiện có hiệu quả Chương trình mục tiêu quốc gia về giảm nghèo bền vững./.