Đổi mới toàn diện chương trình đào tạo STEM
Theo chỉ đạo của Bộ GDĐT, các trường đại học cần rà soát, đổi mới chương trình đào tạo các ngành khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán (STEM), bảo đảm tính cập nhật, gắn với nhu cầu thực tiễn và tiệm cận chuẩn quốc tế. Bộ nhấn mạnh việc áp dụng mô hình giáo dục hội tụ và liên ngành, chú trọng phát triển năng lực thực tiễn, thay vì chỉ tập trung vào kiến thức lý thuyết.
Đặc biệt, các chương trình sau đại học cần ưu tiên đào tạo trong các lĩnh vực mũi nhọn như công nghệ số, trí tuệ nhân tạo (AI), công nghệ sinh học, góp phần hình thành đội ngũ chuyên gia đầu ngành có khả năng dẫn dắt các dự án công nghệ cao. Bên cạnh đó, các phương thức tổ chức đào tạo cũng cần đổi mới, đa dạng hóa bằng việc ứng dụng đào tạo số, trí tuệ nhân tạo và mô hình giáo dục mở, hướng tới xây dựng hệ sinh thái học tập linh hoạt, hiện đại và toàn diện.
Gắn kết đào tạo với nghiên cứu và doanh nghiệp
Một trong những yêu cầu nổi bật của Công văn 5695/BGDĐT-GDĐH là thúc đẩy sự gắn kết giữa đào tạo với nghiên cứu khoa học và nhu cầu thực tiễn của doanh nghiệp. Điều này không chỉ giúp sinh viên được cọ xát thực tế, phát triển kỹ năng sáng tạo, mà còn mang lại lợi ích thiết thực cho các doanh nghiệp và viện nghiên cứu khi tiếp cận nguồn nhân lực trẻ, giàu tiềm năng.
Mô hình "ba nhà" – nhà trường, nhà khoa học, nhà doanh nghiệp – được xác định là nhân tố quyết định trong việc tạo ra sản phẩm khoa học – công nghệ có giá trị, từ đó rút ngắn khoảng cách giữa tri thức hàn lâm và ứng dụng vào sản xuất, đời sống.
Hướng đến hội nhập quốc tế
Song song với đổi mới trong nước, Bộ GDĐT khuyến khích các trường đại học tăng cường hợp tác quốc tế, triển khai các chương trình liên kết đào tạo với những trường uy tín trên thế giới. Đây là con đường hiệu quả để cập nhật chương trình giảng dạy, chuẩn hóa chất lượng và mở ra cơ hội tiếp cận tri thức tiên tiến cho giảng viên, sinh viên.
Đặc biệt, đối với bậc sau đại học, hợp tác quốc tế sẽ góp phần hình thành lực lượng chuyên gia đầu ngành có tầm vóc quốc tế, có khả năng đảm nhiệm vai trò lãnh đạo các dự án nghiên cứu và phát triển công nghệ cao trong tương lai.
Thực tiễn từ các đại học Việt Nam
Trên thực tế, nhiều trường đại học lớn tại Việt Nam đã có những bước đi cụ thể trong việc gắn kết đào tạo với nghiên cứu và đổi mới công nghệ.
Đại học Quốc gia Hà Nội (ĐHQGHN) đã thành lập Trung tâm nghiên cứu AI và dữ liệu lớn, đồng thời triển khai chương trình thạc sĩ khoa học dữ liệu liên kết với các trường châu Âu. Sinh viên tại đây vừa học lý thuyết, vừa tham gia nghiên cứu các dự án thực tiễn, từ xử lý ngôn ngữ tự nhiên tiếng Việt đến ứng dụng AI trong y tế.
Trường Đại học Bách khoa Hà Nội nổi bật với chương trình tiên tiến về Robot và Hệ thống thông minh, hợp tác cùng nhiều doanh nghiệp công nghệ trong và ngoài nước. Sinh viên được tham gia các dự án chế tạo robot, thử nghiệm trong môi trường thực tế và tranh tài tại các cuộc thi quốc tế. Đây là minh chứng rõ rệt cho việc biến giảng đường thành "xưởng sáng tạo" đúng nghĩa.
Trong lĩnh vực y sinh, Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh đã phối hợp với viện nghiên cứu và bệnh viện mở các chương trình đào tạo thạc sĩ, tiến sĩ chuyên ngành công nghệ sinh học y dược. Nhiều đề tài nghiên cứu được ứng dụng ngay vào sản xuất vaccine, xét nghiệm gen, chẩn đoán bệnh hiếm, góp phần trực tiếp vào sự phát triển của ngành y tế công nghệ cao.
Đại học Quốc tế – ĐHQG TP.HCM cũng đang triển khai chương trình liên kết Kỹ thuật Sinh học và Công nghệ Nano với các trường đại học tại Nhật Bản và Hàn Quốc. Sinh viên có cơ hội học tập trong môi trường quốc tế, thực tập tại phòng thí nghiệm hiện đại và tham gia nghiên cứu vật liệu nano, dược phẩm thông minh – những lĩnh vực có giá trị ứng dụng to lớn.
Những ví dụ này cho thấy, tinh thần chỉ đạo của Bộ GDĐT đã được cụ thể hóa bằng các chương trình hành động thiết thực, giúp gắn kết đào tạo, nghiên cứu và đổi mới sáng tạo trong cùng một dòng chảy.
Từ chính sách đến hành động cụ thể
Điểm đáng chú ý là Công văn 5695/BGDĐT-GDĐH yêu cầu mỗi cơ sở đào tạo xây dựng kế hoạch hành động phù hợp với năng lực và định hướng phát triển riêng. Điều này đồng nghĩa với việc các trường cần đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng phòng thí nghiệm, nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên, đồng thời mở rộng hợp tác với địa phương và doanh nghiệp để giải quyết những bài toán thực tiễn.
Chỉ khi biến chính sách thành hành động cụ thể, gắn liền với nhu cầu xã hội, mục tiêu đào tạo nguồn nhân lực công nghệ cao mới thực sự bền vững và hiệu quả.
Ý nghĩa chiến lược đối với quốc gia
Trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra mạnh mẽ, Việt Nam đặt mục tiêu trở thành quốc gia làm chủ các công nghệ lõi như trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học, năng lượng mới, tự động hóa. Để đạt được điều đó, nguồn nhân lực chất lượng cao chính là chìa khóa quyết định.
Việc gắn kết đào tạo đại học với nghiên cứu khoa học và sáng tạo công nghệ không chỉ là yêu cầu đổi mới giáo dục, mà còn là chiến lược quốc gia nhằm bảo đảm tự chủ công nghệ, phát triển bền vững và hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế tri thức toàn cầu.
Kỳ vọng tương lai
Với sự chỉ đạo quyết liệt của Bộ GDĐT, sự đồng hành của Chính phủ cùng sự chủ động, sáng tạo của các cơ sở đào tạo, có cơ sở để kỳ vọng rằng Việt Nam sẽ hình thành một thế hệ trí thức trẻ:
- Giỏi chuyên môn, thành thạo công nghệ.
- Có tư duy liên ngành, năng lực sáng tạo.
- Sẵn sàng tham gia và dẫn dắt các dự án công nghệ cao mang tầm quốc gia và quốc tế.
Đây cũng chính là con đường để Việt Nam khẳng định vị thế trên bản đồ tri thức, hiện thực hóa mục tiêu trở thành quốc gia phát triển dựa trên nền tảng khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.
Tấn Tài