Khi ô tô điện dần trở thành lựa chọn phổ biến tại nhiều quốc gia, không ít người lần đầu tiếp xúc đã tỏ ra bất ngờ vì cảm giác buồn nôn, chóng mặt, thậm chí say xe. Đáng chú ý, hiện tượng này ngày càng được ghi nhận nhiều hơn và đang trở thành một chủ đề nghiêm túc trong các nghiên cứu về hành vi người dùng.
Theo các chuyên gia, một phần nguyên nhân đến từ sự khác biệt lớn trong cảm giác vận hành và kinh nghiệm lái xe giữa xe xăng truyền thống và xe thuần điện – nơi mọi thứ từ âm thanh, độ rung cho đến cách xe tăng giảm tốc đều thay đổi rõ rệt.
Các chuyên gia thần kinh học lý giải, hiện tượng này bắt nguồn từ chính những ưu điểm của xe điện như: chuyển động không tiếng động cơ, ít rung lắc và khả năng phanh tái tạo liên tục. Trong khi các mẫu xe sử dụng động cơ đốt trong tạo ra các rung chấn cơ học, âm thanh và chuyển động quen thuộc – những yếu tố mà não bộ đã ghi nhận như “dấu hiệu bình thường” trong suốt hàng thập kỷ – thì xe điện gần như loại bỏ hoàn toàn các yếu tố này. Kết quả là não bộ không còn “manh mối” để nhận biết, dẫn đến tình trạng rối loạn cảm giác thăng bằng và gây ra các triệu chứng như buồn nôn, chóng mặt.
Giải mã hiện tượng say xe khi đi ô tô điện. Ảnh: Internet
Một nguyên nhân quan trọng khác nằm ở hệ thống phanh tái tạo (regenerative braking) – công nghệ giúp xe tự động giảm tốc khi người lái nhả chân ga, đồng thời thu hồi năng lượng để sạc lại pin. Trên nhiều mẫu xe, nhất là khi kích hoạt chế độ “one-pedal driving” (lái bằng một bàn đạp), việc giảm tốc diễn ra gần như tức thời và kéo dài, khiến hành khách có cảm giác bị ghì về phía trước liên tục – một trạng thái hoàn toàn khác biệt với cảm giác phanh chủ động thông thường.
Ngoài ra, xe điện còn có đặc điểm kỹ thuật đặc trưng là mô-men xoắn cực đại được truyền đến bánh xe gần như tức thì. Điều này giúp xe điện tăng tốc rất nhanh ngay từ dải tốc độ thấp, tạo cảm giác hưng phấn khi cầm lái. Tuy nhiên, với người ngồi bên cạnh hoặc phía sau – đặc biệt là những người chưa quen – việc tăng tốc nhanh hoặc đột ngột có thể gây cảm giác giật cục, dễ dẫn đến choáng váng và buồn nôn, đặc biệt trong các tình huống giao thông đô thị cần phanh – tăng tốc liên tục.
Một số hãng xe hiện đã nghiên cứu các giải pháp bổ trợ nhằm giảm bớt tác động này. Chẳng hạn, việc sử dụng đèn nội thất đổi màu theo trạng thái vận hành (như tăng tốc, giảm tốc hay phanh) có thể giúp hành khách nhận biết và “chuẩn bị” tinh thần trước khi cảm giác chuyển động diễn ra, từ đó giảm bớt hiện tượng rối loạn cảm giác.
Để hạn chế tình trạng này, các chuyên gia khuyến cáo người lái nên tập làm quen với việc vận hành xe điện bằng thao tác chân ga, tránh tăng tốc hoặc phanh gấp. Đồng thời, việc điều chỉnh điều hòa, tăng cường thông khí và lựa chọn tư thế ngồi phù hợp cũng có thể giúp hành khách thích nghi tốt hơn với cảm giác lái mới mà xe điện mang lại.
Cộng tác viên