Ảnh minh họa. Nguồn: benhvientthhatinh
(Bài viết được thực hiện trước ngày 1/7/2025)
Quận Hà Đông, một trong những cửa ngõ quan trọng và đang phát triển năng động bậc nhất của Thủ đô Hà Nội, hiện nay không chỉ là một trung tâm hành chính, kinh tế mà còn là nơi tập trung đông đảo dân cư với hàng loạt khu đô thị mới, chung cư cao tầng, trung tâm thương mại sầm uất và các cơ sở sản xuất, kinh doanh đa dạng. Sự bùng nổ về quy mô và mật độ này, một mặt thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, nhưng mặt khác lại kéo theo những thách thức vô cùng lớn, đặc biệt là trong công tác phòng cháy chữa cháy (PCCC). Với đặc thù địa bàn phức tạp nguy cơ cháy nổ luôn hiện hữu và tiềm ẩn những hậu quả khôn lường.
Để đảm bảo an toàn tối đa cho hàng trăm ngàn người dân đang sinh sống, làm việc và học tập trên địa bàn, đồng thời bảo vệ khối lượng tài sản khổng lồ, việc đánh giá đúng thực trạng và tìm ra các giải pháp đột phá nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ PCCC là một yêu cầu không thể cấp thiết hơn. Bài viết này sẽ đi sâu phân tích những thành tựu đã đạt được, chỉ ra những tồn tại, hạn chế còn vướng mắc và từ đó đề xuất các giải pháp toàn diện, đồng bộ để kiến tạo một hệ thống PCCC thực sự vững mạnh, chủ động và hiệu quả trên địa bàn Quận Hà Đông.
1. Những vấn đề cơ bản của dịch vụ Phòng cháy chữa cháy
Dịch vụ phòng chống cháy nổ là một hoạt động kinh tế - xã hội đặc thù, được thực hiện bởi các cá nhân, tổ chức hoặc cơ quan quản lý nhằm ngăn ngừa, giảm thiểu nguy cơ xảy ra cháy nổ và phát hiện, ứng phó kịp thời với các sự cố liên quan. Hoạt động này không chỉ cung cấp các giá trị phi vật chất mà còn mang lại lợi ích kinh tế, đảm bảo an toàn tính mạng, tài sản và môi trường sống cho cộng đồng.
Dịch vụ phòng chống cháy nổ hình thành và phát triển dựa trên mối quan hệ cung cấp dịch vụ và nhu cầu từ người tiêu dùng. Trong bối cảnh đô thị hóa và sự phát triển nóng của kinh tế hiện nay, nhu cầu về các dịch vụ phòng chống cháy nổ gia tăng mạnh mẽ, đặc biệt tại các khu vực có mật độ dân cư cao và kết cấu hạ tầng chưa đồng bộ. Xét về bản chất, dịch vụ phòng chống cháy nổ không chỉ là một loại hình dịch vụ cung - cầu thông thường mà còn phản ánh trách nhiệm chung của toàn xã hội, phản ánh vai trò quản lý nhà nước và mối quan hệ giữa các thành phần kinh tế trong việc hướng tới sự phát triển bền vững.
Dịch vụ phòng chống cháy nổ đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ tính mạng con người và tài sản trước các nguy cơ cháy nổ. Đặc biệt trong bối cảnh đô thị hóa nhanh chóng tại Việt Nam, các khu vực như quận Hoàn Kiếm, Thanh Xuân, Đống Đa, Hà Đông là nơi có mật độ dân cư cao, nhiều hạ tầng hiện đại nhưng chưa đồng bộ. Do đó, luôn đối mặt với rủi ro cháy nổ ngày càng gia tăng.
Dịch vụ phòng chống cháy nổ không chỉ mang lại lợi ích trực tiếp trong việc bảo vệ an toàn mà còn đóng góp lớn vào việc hỗ trợ phát triển kinh tế bền vững. Trong bối cảnh hiện nay, các thành phố lớn như Hà Nội nói chung và các địa bàn cấp quận nói riêng đang đối mặt với áp lực từ quá trình đô thị hóa và công nghiệp hóa nhanh chóng, việc đảm bảo an toàn cháy nổ là điều kiện tiên quyết để tạo ra một môi trường kinh doanh ổn định và thu hút đầu tư.
Dịch vụ phòng chống cháy nổ là một công cụ quan trọng giúp các cơ quan quản lý nhà nước thực thi pháp luật và đảm bảo an toàn xã hội. Vai trò này thể hiện qua các hoạt động giám sát, kiểm tra định kỳ, và xử lý vi phạm các quy định an toàn phòng cháy chữa cháy. Các cơ quan như cảnh sát phòng cháy chữa cháy và ủy ban nhân dân địa phương có trách nhiệm tổ chức các đoàn kiểm tra, đưa ra khuyến nghị hoặc xử phạt hành chính đối với các cơ sở không tuân thủ quy định.
2. Thực trạng công tác PCCC tại Quận Hà Đông
2.1. Những kết quả đạt được
Thứ nhất, về hiệu quả tổ chức và triển khai dịch vụ phòng chống cháy nổ. Quận Hà Đông đã xây dựng mạng lưới dịch vụ phòng chống cháy nổ với sự tham gia của các lực lượng chuyên trách, dân phòng, và cơ sở phòng chống cháy nổ. Đến năm 2023, lực lượng phòng chống cháy nổ cơ sở đạt 787 đội với hơn 10.700 người, đảm bảo khả năng ứng phó tại chỗ trong nhiều tình huống khẩn cấp. Dịch vụ kiểm tra, giám sát được triển khai mạnh mẽ, với hơn 11.600 lượt cơ sở được kiểm tra trong 5 năm. Đặc biệt, các chiến dịch rà soát năm 2022 đã góp phần phát hiện và xử lý hiệu quả các nguy cơ cháy nổ tiềm tàng[1].
Thứ hai, tăng cường xử lý vi phạm và nâng cao ý thức. Dịch vụ phòng chống cháy nổ đã thể hiện vai trò quan trọng trong xử lý các vi phạm. Trong giai đoạn này, quận đã ra 1.222 quyết định xử phạt, tổng số tiền phạt đạt hơn 3,1 tỷ đồng, cùng 1.488 công văn yêu cầu khắc phục vi phạm[2]. Các chương trình tuyên truyền, tập huấn dịch vụ phòng chống cháy nổ tại các khu dân cư và doanh nghiệp đã nâng cao ý thức cộng đồng. Nhờ đó, nhiều cơ sở đã tự trang bị và duy trì hệ thống phòng chống cháy nổ hiệu quả.
Thứ ba, cải thiện kết cấu hạ tầng phục vụ cho các hoạt động của dịch vụ phòng chống cháy nổ. Quận đã đầu tư nâng cấp hệ thống giao thông, trụ nước chữa cháy, và các trang thiết bị hiện đại như xe chữa cháy, xe thang, và hệ thống cảnh báo tự động, giúp nâng cao chất lượng dịch vụ phòng chống cháy nổ. Nhiều khu đô thị mới và tòa nhà cao tầng được lắp đặt hệ thống phòng chống cháy nổ tự động, đảm bảo khả năng phát hiện và xử lý nhanh các sự cố.
Thứ tư, ứng dụng dịch vụ phòng chống cháy nổ linh hoạt. Các dịch vụ phòng chống cháy nổ tại các khu vực trọng yếu như khu dân cư đông đúc, làng nghề và khu công nghiệp được triển khai đồng bộ. Dịch vụ tại chỗ bao gồm các tổ liên gia, đội dân phòng phối hợp chặt chẽ với lực lượng chuyên trách để giảm thiểu nguy cơ cháy nổ.
2.2. Những hạn chế
Một là, chất lượng dịch vụ chưa đồng đều. Một trong những hạn chế lớn của dịch vụ phòng chống cháy nổ tại quận Hà Đông là chất lượng dịch vụ không đồng đều giữa các khu vực. Ở các khu đô thị mới và trung tâm quận, hệ thống phòng chống cháy nổ hiện đại, bao gồm các trụ nước chữa cháy, hệ thống báo cháy và chữa cháy tự động, đã được triển khai rộng rãi. Tuy nhiên, tại các khu dân cư cũ, làng nghề và khu công nghiệp nhỏ lẻ, việc trang bị và duy trì hệ thống phòng chống cháy nổ vẫn còn nhiều thiếu sót. Nhiều khu vực không có đủ trụ nước chữa cháy hoặc hệ thống này bị hỏng hóc, không đảm bảo khả năng cung cấp nước khi xảy ra sự cố.
Hai là, nguồn lực dịch vụ còn thiếu. Nguồn lực cho dịch vụ phòng chống cháy nổ tại quận Hà Đông hiện nay chưa đáp ứng đủ nhu cầu, đặc biệt về nhân lực và trang thiết bị chuyên dụng. Lực lượng chuyên trách của Công an quận chỉ có 43 cán bộ, chiến sĩ, không đủ để giám sát và xử lý trên địa bàn rộng lớn với mật độ dân cư cao. Việc phân bổ nhân lực giữa các khu vực vẫn chưa đồng đều, gây khó khăn trong việc ứng phó nhanh chóng tại các địa điểm xa trung tâm.
Ba là, thiếu tích hợp công nghệ hiện đại trong dịch vụ. Dịch vụ phòng chống cháy nổ tại quận Hà Đông chủ yếu dựa vào hệ thống truyền thống, trong khi việc ứng dụng công nghệ hiện đại vẫn còn hạn chế. Các hệ thống báo cháy tự động, chữa cháy bằng AI, hoặc giám sát nguy cơ cháy qua IoT chỉ được triển khai ở một số tòa nhà cao tầng và khu đô thị mới, trong khi phần lớn khu vực dân cư và làng nghề vẫn chưa được trang bị. Việc sử dụng các công nghệ tiên tiến như drone giám sát cháy, phần mềm quản lý rủi ro và hệ thống cảnh báo thông minh có thể giúp cải thiện đáng kể khả năng phát hiện và ứng phó nhanh với sự cố.
Bốn là, ý thức sử dụng dịch vụ chưa cao. Một trong những hạn chế lớn của dịch vụ phòng chống cháy nổ trên địa bàn quận Hà Đông là ý thức sử dụng các dịch vụ này của cộng đồng và doanh nghiệp chưa thực sự cao. Dù đã có nhiều chương trình tuyên truyền và tập huấn, một bộ phận người dân vẫn chưa hiểu rõ tầm quan trọng của việc phòng ngừa cháy nổ. Các cơ sở nhỏ lẻ, hộ kinh doanh thường bỏ qua việc bảo trì hệ thống phòng chống cháy nổ hoặc không tuân thủ các quy định an toàn cơ bản như lắp đặt bình chữa cháy, hệ thống báo cháy, và duy trì lối thoát hiểm.
Năm là, khả năng phản ứng trong tình huống lớn còn hạn chế. Dịch vụ phòng chống cháy nổ tại quận Hà Đông hoạt động hiệu quả trong các sự cố nhỏ lẻ, nhưng vẫn bộc lộ hạn chế khi đối mặt với các tình huống cháy lớn hoặc phức tạp. Một trong những nguyên nhân là nguồn lực của lực lượng chuyên trách còn mỏng, với chỉ 43 cán bộ, chiến sĩ, không đủ để quản lý và ứng phó trên địa bàn rộng lớn. Khi xảy ra các vụ cháy lớn tại khu vực nhà cao tầng, trung tâm thương mại hoặc khu công nghiệp, sự thiếu hụt về nhân lực và trang thiết bị chuyên dụng đã làm giảm khả năng xử lý nhanh chóng và hiệu quả.
3. Giải pháp nâng cao dịch vụ PCCC trên địa bàn Quận Hà Đông
Để giải quyết các tồn tại và nâng cao hiệu quả dịch vụ PCCC, cần triển khai đồng bộ các giải pháp sau:
Nâng cao năng lực cho lực lượng PCCC chuyên nghiệp và bán chuyên:
Đây là nhóm giải pháp trọng tâm, quyết định trực tiếp đến khả năng ứng phó khi có sự cố. Cần sự cam kết về ngân sách từ cấp thành phố và quận. Tuy nhiên, với vai trò là một quận trọng điểm, việc ưu tiên đầu tư là hợp lý. Việc sở hữu các phương tiện như xe thang cho nhà cao tầng, xe chữa cháy đường hẹp, hay drone trinh sát sẽ rút ngắn thời gian tiếp cận, nâng cao hiệu quả chữa cháy và cứu nạn, giảm thiểu thiệt hại, đặc biệt trong các tình huống phức tạp.
Đào tạo và huấn luyện chuyên sâu: Có thể tổ chức thường xuyên tại chỗ hoặc liên kết với các học viện, trung tâm đào tạo PCCC chuyên nghiệp. Nâng cao kỹ năng xử lý tình huống, khả năng phối hợp tác chiến cho lực lượng PCCC, giúp họ tự tin và hiệu quả hơn khi đối mặt với các đám cháy phức tạp. Diễn tập tổng thể giúp phát hiện các điểm yếu trong quy trình phối hợp liên ngành.
Xây dựng và củng cố lực lượng PCCC tại chỗ: Dựa trên các quy định hiện hành và có thể thực hiện thông qua sự phối hợp giữa chính quyền địa phương và các cơ sở.
Nâng cao ý thức và kỹ năng PCCC trong cộng đồng:
Nhóm giải pháp này tập trung vào yếu tố con người, là nền tảng quan trọng nhất trong công tác phòng ngừa.
Đổi mới phương pháp tuyên truyền, giáo dục: Thay đổi nhận thức từ chủ quan sang chủ động trong PCCC, giúp người dân hiểu rõ nguy cơ và biết cách tự bảo vệ mình. Phương pháp đa dạng giúp thông điệp đến được nhiều đối tượng hơn. Cần sự sáng tạo liên tục để tránh nhàm chán, và sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan truyền thông, chính quyền địa phương.
Triển khai các chương trình huấn luyện thực hành: Biến kiến thức lý thuyết thành kỹ năng thực tế, giúp người dân biết cách sử dụng bình chữa cháy, thoát hiểm, tự cứu mình và người thân. Việc xây dựng "lối thoát nạn thứ hai" là cực kỳ quan trọng đối với các nhà ống, chung cư.
Xây dựng các mô hình tự quản về PCCC: Tăng cường sự gắn kết cộng đồng, tạo mạng lưới hỗ trợ lẫn nhau trong PCCC, đảm bảo "4 tại chỗ" (chỉ huy tại chỗ, lực lượng tại chỗ, phương tiện tại chỗ, vật tư hậu cần tại chỗ) hiệu quả hơn, đặc biệt ở các khu dân cư.
Hoàn thiện hạ tầng PCCC và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước:
Rà soát và bổ sung hạ tầng PCCC: Đảm bảo đủ nước và áp lực nước cho công tác chữa cháy, đặc biệt quan trọng ở những khu vực không có nguồn nước tự nhiên hoặc khu vực mật độ dân cư cao, nhà cao tầng. Giúp lực lượng chữa cháy chủ động hơn về nguồn nước.
Quản lý chặt chẽ dịch vụ PCCC tư nhân: Cần xây dựng các quy định pháp luật rõ ràng hơn và tăng cường công tác thanh kiểm tra. Đảm bảo chất lượng các hệ thống PCCC được thiết kế, thi công và bảo trì bởi các đơn vị tư nhân. Giúp loại bỏ các đơn vị yếu kém, làm ăn chộp giật, bảo vệ quyền lợi của người dân và doanh nghiệp.
Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý: Phù hợp với xu hướng chuyển đổi số, có thể triển khai từng bước. Giúp quản lý thông tin PCCC một cách khoa học, hiệu quả, dễ dàng tra cứu và cập nhật. Hỗ trợ công tác dự báo nguy cơ, lập kế hoạch kiểm tra và điều động lực lượng nhanh chóng khi có sự cố.
Tăng cường phối hợp liên ngành và xây dựng cơ chế ứng phó khẩn cấp:
Xây dựng quy chế phối hợp cụ thể: Đảm bảo các lực lượng (PCCC, y tế, công an, điện lực, cấp nước, chính quyền địa phương) hành động đồng bộ, nhịp nhàng, tối ưu hóa nguồn lực và hiệu quả cứu hộ, giảm thiểu thiệt hại.
Tổ chức diễn tập liên ngành định kỳ: Kiểm tra tính khả thi của quy chế phối hợp, phát hiện các điểm yếu để cải thiện, nâng cao kinh nghiệm thực chiến cho tất cả các lực lượng tham gia.
Thiết lập trung tâm chỉ huy điều hành thống nhất: Cần đầu tư về công nghệ và quy trình vận hành. Giúp chỉ huy hiện trường có cái nhìn tổng quan, đưa ra quyết định nhanh chóng và chính xác, điều động lực lượng, phương tiện hiệu quả nhất khi có sự cố quy mô lớn.
Kết luận
Nhìn chung, các giải pháp được đề xuất đều có tính khả thi cao và mang lại hiệu quả rõ rệt nếu được triển khai một cách đồng bộ, quyết liệt và có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, các ngành và toàn thể cộng đồng. Việc ưu tiên đầu tư vào công nghệ, nâng cao chất lượng đào tạo con người, và hoàn thiện thể chế sẽ là chìa khóa để Quận Hà Đông xây dựng một hệ thống PCCC vững mạnh, chủ động phòng ngừa và ứng phó hiệu quả với mọi nguy cơ cháy nổ.
Công tác PCCC không chỉ là trách nhiệm của riêng lực lượng chức năng mà là trách nhiệm chung của toàn xã hội. Mỗi cá nhân, mỗi hộ gia đình, mỗi tổ chức, doanh nghiệp cần nhận thức sâu sắc tầm quan trọng của việc tuân thủ các quy định về an toàn cháy nổ, chủ động trang bị kiến thức và kỹ năng cần thiết để tự bảo vệ mình và những người xung quanh. Chỉ khi có sự đồng lòng, chung tay của cả hệ thống và toàn dân, Quận Hà Đông mới có thể xây dựng một môi trường sống và làm việc thực sự an toàn, góp phần vào sự phát triển bền vững của Thủ đô trong kỷ nguyên mới.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
"Nâng cao hiệu quả công tác phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ đối với cơ sở kinh doanh dịch vụ kho vận đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới, Tạp chí Phòng cháy và Chữa cháy điện tử, Số 1 Tháng 01, Số Chuyên đề Khoa học. & CNCH năm 2022, Hà Nội. & CNCH năm 2023, Hà Nội. Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Trường Đại học Kinh tế & Quản trị kinh doanh, Trung tâm Kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương Đà Nẵng (2000), Tăng trưởng kinh tế và công bằng xã hội - Một số lý luận và thực tiễn ở Miền trung, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. , Hội thảo khoa học quốc tế, Hà Nội. phát triển kinh tế - xã hội Quận năm 2023, Hà Nội.
[1] Công an Quận Hà Đông (2023), Báo cáo tình hình, kết quả công tác phòng chống cháy nổ & CNCH năm 2023, Hà Nội;
[2] Công an Quận Hà Đông (2023), Báo cáo tình hình, kết quả công tác phòng chống cháy nổ & CNCH năm 2023, Hà Nội.
Th.s Hoàng Văn Dũng
Cơ quan công tác: Viện Công Nghệ và Sức Khoẻ