Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của Tạp chí Thanh niên Nghiên cứu khoa học góp phần cùng thanh niên Việt Nam tiến bước vào kỷ nguyên mới

BỐI CẢNH RA ĐỜI 

Tạp chí Thanh niên ra đời vào ngày 15/10/1962 với tên gọi đầu tiên là "Nội san công tác Đoàn". Với bề dày truyền thống hơn 62 năm xây dựng và phát triển, Tạp chí Thanh niên đã luôn kiên trì thực hiện tốt tôn chỉ, mục đích, chức năng, nhiệm vụ tuyên truyền các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và những định hướng, chỉ đạo công tác thanh niên của Đảng, Bác Hồ về công tác thanh niên qua mỗi thời kỳ cách mạng. Bên cạnh đó Tạp chí tập trung tuyên truyền sâu rộng, hiệu quả các Nghị quyết, chương trình hành động của tổ chức Đoàn. Tổng kết biểu dương các điển hình tiên tiến trong công tác Đoàn, Hội, Đội. Thực tiễn qua 62 năm đồng hành cùng công tác đoàn và phong trào thanh niên các cấp bộ Đoàn và ĐVTN cho thấy Tạp chí ngày càng nỗ lực không ngừng nâng cao chất lượng hoạt động tổng kết thực tiễn, phát triển lý luận về công tác thanh niên, gắn công tác lý luận nghiệp vụ với nghiên cứu khoa học. Đặc biệt thời gian gần đây Tạp chí đẩy mạnh công tác chuyển đổi số, xây dựng tòa soạn hội tụ, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ ngày càng cao trong xu hướng báo chí hiện đại.

Là cơ quan lý luận-Nghiệp vụ của Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, từ ngày thành lập đến nay Tạp chí Thanh niên luôn hiện diện cùng bạn đọc với hình thức trình bày thực sự trẻ trung, với phong cách năng động, sáng tạo, luôn nỗ lực cải tiến, đổi mới, không ngừng tự làm mới mình, đảm bảo sức hấp dẫn tự thân đối với các tầng lớp độc giả cả nước, nhất là thế hệ trẻ, những chủ nhân của đất nước trong thời kỳ cách mạng công nghiệp lần thứ tư.

Với nền tảng truyền thống vốn có, thực hiện đúng tôn chỉ mục đích và chủ động bắt nhịp xu thế thời đại, yêu cầu thực tiễn đặt ra khi hoạt động nghiên cứu khoa học của tuổi trẻ cả nước đã và đang phát triển mạnh mẽ ở các nhà trường, Học viện, trường chính trị, các ngành, các khối đơn vị trong toàn quốc, Trung ương Đoàn đã quyết định cho ra đời ấn phẩm Tạp chí Thanh niên Nghiên cứu khoa học được Cục Thông tin Khoa học và Công nghệ quốc gia Bộ Khoa học và Công nghệ cấp chỉ số ISSN 2734-9039 và ra mắt số đầu tiên đúng vào dịp Kỷ niệm 95 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/ 2020)

Đặc biệt, Tạp chí Thanh niên Nghiên cứu khoa học hiện là tạp chí duy nhất của Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh có tên trong danh mục được Hội đồng Chức danh Giáo sư Nhà nước tính điểm (0,5 điểm) đối với các bài báo khoa học thuộc ngành Triết học, Xã hội học và Chính trị học.

VAI TRÒ TẠP CHÍ THANH NIÊN NGHIÊN CỨU KHOA HỌC

Tạp chí Thanh niên Nghiên cứu khoa học là một trong 5 ấn phẩm của Tạp chí Thanh niên gồm: Tạp chí điện tử Thanhnienviet.vn; Tạp chí Thanh niên; Tạp chí Người Phụ trách; Tạp chí Tuổi trẻ Hạnh phúc; Tạp chí Thanh niên Nghiên cứu khoa học.

Có thể thấy, sự ra đời của Tạp chí Thanh niên Nghiên cứu khoa học nhằm thực hiện một số nhiệm vụ mang sứ mệnh đón đầu xu hướng thời đại ngoài việc thông tin, đăng tải các đề tài nghiên cứu khoa học phục vụ cho công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu nhi cả nước, Tạp chí Thanh niên Nghiên cứu khoa học thực hiện một số nhiệm vụ sau:

Một là, đăng tải, giới thiệu các công trình, kết quả nghiên cứu khoa học về lý luận, thực tiễn đối với công tác thanh niên, hoạt động Đoàn, Hội, Đội; Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các lĩnh vực khác được giới trẻ trong và ngoài nước quan tâm, gắn với nhiệm vụ giáo dục, đào tạo thế hệ trẻ. Với chức năng nhiệm vụ trên, Tạp chí Thanh niên Nghiên cứu khoa học ngày càng khẳng định là một địa chỉ tin cậy, diễn đàn chính thống, là kênh truyền thông giao tiếp học thuật của cộng đồng nghiên cứu khoa học để các nhà khoa học trẻ, giảng viên trẻ, đảng viên trẻ, học sinh, sinh viên, cán bộ, đoàn viên, thanh niên công nhân viên chức, công nhân lao động đam mê hoạt động nghiên cứu khoa học trên các khu vực, từ thành thị đến nông thôn… có thể rộng mở tham gia, nhằm thúc đẩy mạnh mẽ việc vận dụng tri thức khoa học, khái quát thành những lý luận sắc bén, sát thực tiễn để giải quyết kịp thời, hiệu quả những vấn đề phát sinh trong cuộc sống xã hội bằng phương pháp lý luận biện chứng, mang hàm lượng khoa học ngày càng cao.

Hai là, giúp các nhà khoa học trẻ được tham gia hoạt động nghiên cứu khoa học, qua đó, vừa mở ra cơ hội cho thanh niên có điều kiện tiếp cận các lĩnh vực chuyên môn theo sở thích, vừa giúp các bạn trẻ có được một tác phong làm việc khoa học, rèn luyện cách nhìn nhận vấn đề theo quan điểm khách quan, biện chứng, toàn diện, đa chiều, đặc biệt, khắc phục được bệnh kinh nghiệm và bệnh giáo điều, giúp bản thân luôn chủ động, thích ứng nhanh đối với những thay đổi trong cuộc sống.

Ba là, giới thiệu các bài nghiên cứu chuyên sâu, công bố các các đề án, đề tài nghiên cứu khoa học của giới trẻ, các chuyên gia; chương trình mục tiêu quốc gia nhằm thúc đẩy mạnh mẽ việc vận dụng tri thức khoa học, khái quát thực tiễn sinh động thành những lý luận sắc bén, tham gia giải quyết kịp thời những vấn đề phát sinh trong thực tiễn cuộc sống xã hội bằng phương pháp lý luận biện chứng, mang hàm lượng khoa học ngày càng cao.

Bốn là, trong bối cảnh toàn cầu hoá và xu thế khoa học công nghệ trên thế giới phát triển như vũ bão, hệ thống giáo dục nước ta cần đẩy mạnh và phát huy hiệu quả hoạt động nghiên cứu khoa học, nhằm đưa đất nước chuyển sang nền kinh tế tiên tiến, góp phần nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế. Để làm tốt điều này, ngoài sự nỗ lực của các cơ sở đào tạo, đội ngũ nhà khoa học, nhất là các nhà khoa học trẻ, rất cần sự tham gia tích cực của hệ thống truyền thông khoa học, trong đó có Tạp chí Thanh niên Nghiên cứu khoa học, tạp chí khoa học của tuổi trẻ cả nước.

Năm là, thực tiễn cách mạng thế giới đã chứng minh, để một đất nước có uy tín và vị trí cao trên trường quốc tế, ngoài yếu tố kinh tế - chính trị, còn có sự đóng góp đặc biệt quan trọng của hoạt động nghiên cứu khoa học, vì đây chính là nền móng cho sự phát triển bền vững và lâu dài của một quốc gia, trên cơ sở không ngừng sáng tạo ra cái mới để phục vụ mọi mặt đời sống, nâng cao năng suất lao động và cải biến tự nhiên, xã hội, tư duy con người. Chính vì vậy, Tạp chí Thanh niên có nhiệm vụ thực hiện tốt công tác tuyên truyền công bố các đề tài khoa học, khẳng định là cầu nối hiệu quả giữa thanh niên Việt Nam với các nhà khoa học trẻ trong nước và quốc tế.

THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG

Trong thời gian qua, Tạp chí Thanh niên Nghiên cứu khoa học đã có nhiều nỗ lực, vượt qua những thách thức, vừa làm vừa nghiên cứu, học tập kinh nghiệm từ các tạp chí khoa học uy tín, để không ngừng cải tiến, hoàn thiện mình và đạt được một số kết quả bước đầu, có thể kể đến như sau:

Một là, có thể thấy Tạp chí Thanh niên Nghiên cứu khoa học ngày càng được đội ngũ cán bộ Đoàn, Hội, Đội, các nhà khoa học trẻ trong nước mong muốn đăng tải công bố nhiều bài viết, giới thiệu các công trình nghiên cứu khoa học đặc biệt là các trường chính trị, giảng viên, nghiên cứu viên các trường Đại học; Học viện; các phòng, khoa quản lý khoa học, Hội sinh viên thúc đẩy hoạt động nghiên cứu khoa học, các đề tài, chương trình, đề án các Bộ, Ngành và các nhà nghiên cứu trẻ. Trước tính cấp thiết đó, tạp chí Thanh niên Nghiên cứu khoa học đã gia tăng cả về số trang lẫn số kỳ xuất bản. Nếu ở năm 2023, Tạp chí Thanh niên Nghiên cứu khoa học được Bộ Thông tin và Truyền thông cấp phép tăng dung lượng số trang mỗi ấn phẩm từ 52 trang lên 120 trang thì đến năm 2024, tạp chí Thanh niên Nghiên cứu khoa học tiếp tục được Bộ Thông tin và Truyền thông phê duyệt gia tăng số kỳ xuất bản từ 1 kỳ/tháng lên 2 kỳ/tháng ( 120 trang/kỳ), thực hiện đăng tải khoảng 30 – 40 bài viết khoa học mỗi kỳ xuất bản. Nội dung các bài duyệt đăng được biên tập, thẩm định, phản biện theo quy trình xuất bản… Đây là một tín hiệu tích cực thể hiện sự nỗ lực không ngừng của Tạp chí Thanh niên nói chung và Tạp chí Thanh niên Nghiên cứu khoa học nói riêng.

Hai là, nhằm ghi nhận sự nỗ lực, tiến bộ, cố gắng không ngừng nghỉ của Ban Biên tập, Hội đồng biên tập Tạp chí Thanh niên và tập thể cán bộ tạp chí, vào tháng 7/2023, Chủ tịch Hội đồng Giáo sư nhà nước Nguyễn Kim Sơn đã ký quyết định phê duyệt Tạp chí Thanh niên được vinh dự tăng mức tính điểm từ 0,25 lên 0,5 điểm cho mỗi bài báo khoa học được đăng trên Tạp chí Thanh niên Nghiên cứu khoa học.

Ba là, về quy trình tiếp nhận các bài báo khoa học trên Tạp chí Thanh niên Nghiên cứu khoa học thường xuyên có các chuyên gia, giảng viên, các nhà khoa học đầu ngành tham gia phản biện các bài báo khoa học, với quy trình lựa chọn, phản biện, biên tập chặt chẽ, công khai, minh bạch theo đúng quy định. Đặc biệt, sau mỗi kỳ xuất bản, Tạp chí Thanh niên Nghiên cứu khoa học luôn cầu thị, chú trọng lắng nghe các góp ý từ nhiều phía và tích cực rút kinh nghiệm để không ngừng nâng cao chất lượng các bài báo khoa học trên tạp chí.

Bốn là, Tạp chí Thanh niên Nghiên cứu khoa học đã được Ban Bí thư Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh ra quyết định thành lập Hội đồng Biên tập tạp chí gồm có 16 thành viên trong đó có 1 đồng chí Bí thư Trung ương Đoàn làm chủ tịch Hội đồng biên tập và các giáo sư, phó giáo sư, tiến sĩ, các nhà khoa học, chuyên gia đầu ngành trong các lĩnh vực góp phần thúc đẩy thanh niên nghiên cứu khoa học. Bên cạnh vai trò kiểm định độ tin cậy, chất lượng các nghiên cứu, cung cấp các luận cứ khoa học đối với các công trình, đề tài nghiên cứu, Tạp chí Thanh niên Nghiên cứu khoa học còn giữ vai trò tư vấn, định hướng, tuyên truyền các chủ trương, đường lối, chính sách, định hướng phát triển của Đảng và Nhà nước đối với công tác thanh niên và hoạt động Đoàn, Hội, Đội tiến bước trong kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Năm là, từ khi Tạp chí Thanh niên Nghiên cứu khoa học ra đời, đã từng bước trở thành địa chỉ tin cậy để các nghiên cứu sinh, nhà khoa học trẻ, tri thức trẻ, cán bộ lãnh đạo, quản lý, giảng viên… toàn quốc thực hiện công bố kết quả nghiên cứu, được ghi nhận thi đua nội bộ trong các Bộ, Ngành, cơ quan, trường học, đơn vị.. trong việc đăng tải các bài báo khoa học và được tính điểm theo quy định của Hội đồng Giáo sư Nhà nước, góp phần thúc đẩy mạnh mẽ việc vận dụng tri thức khoa học vào giải quyết những vấn đề phát sinh trong thực tiễn cuộc sống xã hội, đón đầu xu hướng hội nhập toàn cầu.

Sáu là, Tạp chí Thanh niên Nghiên cứu khoa học còn tích cực tham gia thực hiện tốt Nghị quyết 35-NQ/TW của Bộ Chính trị "Về tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới" thông qua việc tập trung xây dựng các tuyến bài báo khoa học, tham gia lan tỏa thông tin tích cực bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Chủ tịch Hồ Chí Minh; hay thực hiện ký kết hoạt động hợp tác trên lĩnh vực nghiên cứu khoa học đối với các cơ quan, tổ chức, các cơ sở đào tạo, nghiên cứu có uy tín trong cả nước, mỗi năm xuất bản các số tạp chí phối hợp với các trường, các Tỉnh, Thành đoàn đặc biệt với chủ đề "Bảo vệ nền tảng tư tưởng trên không gian mạng" cho thanh thiếu niên, nhằm tạo động lực phát triển, sức mạnh cộng hưởng, thúc đẩy hiệu quả phong trào tuổi trẻ tham gia lan tỏa thông tin tích cực, đấu tranh phản bác các luận điệu, quan điểm sai trái, xuyên tạc, bịa đặt, chống phá Đảng ta, nhất là trên các trang mạng xã hội…

Bảy là; Nhằm tăng cường quảng bá giới thiệu tạp chí Thanh niên Nghiên cứu khoa học tới đông đảo các nhà khoa học trẻ; nhà nghiên cứu; giảng viên trẻ của các trường, học viện trong toàn quốc mong muốn công bố các đề tài, công trình khoa học và tiếp tục nâng cao chất lượng nội dung các bài báo khoa học được duyệt đăng tải phục vụ công tác nghiên cứu khoa học của các tác giả, Tạp chí Thanh niên Nghiên cứu khoa học thanh niên đã tiến hành hợp tác với tuổi trẻ Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Trường Sĩ quan chính trị, Học viện Chính trị Công an Nhân dân, Viện Báo chí, Học viện Hành chính Quốc gia; Đại học Công đoàn vv… tăng cường quảng bá giới thiệu tạp chí, xây dựng các tuyến bài viết nội dung chuyên sâu trong Tạp chí Thanh niên Nghiên cứu khoa học.

Bên cạnh một số kết quả đạt được, Tạp chí Thanh niên Nghiên cứu khoa học cũng không tránh khỏi những khó khăn, thách thức, cần quan tâm giải quyết kịp thời. Chẳng hạn, thách thức trong việc tự chủ nguồn tài chính vừa đảm bảo nhiệm vụ chính trị của tạp chí, vừa đáp ứng yêu cầu khắt khe của nội dung khoa học, vừa không có quảng cáo đăng trên tạp chí khoa học; chưa có sự đầu tư đặt hàng của nhà nước.

Ngoài ra tạp chí còn có sự cạnh tranh gay gắt về thông tin từ các trang mạng xã hội với ưu điểm vốn có ở độ nhanh nhạy và sức lan tỏa nhanh; một số bài báo có tính dự báo, lý luận, dẫn dắt, định hướng có lúc, có nơi chưa kịp thời, nội dung chưa sắc bén, hàm lượng khoa học chưa cao; việc triển khai ứng dụng các kết quả nghiên cứu vào đời sống xã hội vẫn còn chưa kịp thời, hiệu quả; thiếu sự gắn kết giữa người nghiên cứu và người sử dụng; việc xây dựng chương trình nghiên cứu và lựa chọn đề tài của các nhà khoa học dù đã có tiến bộ nhưng vẫn còn tản mạn, thiếu tính hệ thống, tính liên ngành; cơ chế về tổ chức bộ máy, chất lượng nguồn nhân lực tạp chí vẫn còn nhiều hạn chế.

MỘT SỐ NHIỆM VỤ, GIẢI PHÁP CƠ BẢN

Để Tạp chí Thanh niên Nghiên cứu khoa học ngày càng đáp ứng được vai trò, vị trí đối với hoạt động nghiên cứu khoa học của giới trẻ trong xu hướng hội nhập toàn cầu, vươn mình tiến vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Ban Biên tập tạp chí trong suốt thời gian qua đã luôn cầu thị, lắng nghe, tiếp thu các ý kiến đóng góp để ngày càng hoàn thiện tạp chí, hướng tới mục tiêu tiệm cận các chuẩn mực đối với một ấn phẩm tạp chí khoa học; đồng thời, xác định một số nhiệm vụ, giải pháp cơ bản cần tập trung thực hiện, gồm:

Thứ nhất, không ngừng củng cố và nâng cao hàm lượng khoa học, tính trung thực của số liệu, ý tưởng của các bài viết, với cấu trúc, hình thức trình bày theo tiêu chuẩn quốc tế; thực hiện quy trình nhận bài, thẩm định, đánh giá của tòa soạn, biên tập, bình duyệt của Ban biên tập, sự phản biện của Hội đồng biên tập và cộng đồng xã hội… một cách chặt chẽ, nhất quán, xuyên suốt và hiệu quả.

Thứ hai, cần tăng cường hoạt động liên kết, đẩy mạnh mời gọi các chuyên gia nhà khoa học trẻ uy tín trong và ngoài nước tham gia phát triển tạp chí. Xây dựng quy trình thẩm định bài viết chặt chẽ, nghiêm túc; thiết kế mạng lưới kết nối đông đảo các nhà khoa học trẻ, tri thức trẻ, giảng viên trẻ, các nhà nghiên cứu cộng tác mật thiết với tạp chí. Trong thời gian tới tập trung xây dựng nội dung các chủ đề, chủ điểm, các chuyên đề khoa học, những vấn đề nóng đặt ra với giới trẻ, được các nhà khoa học quan tâm trong các kỳ tạp chí. Đồng thời tích cực phối hợp với các trường, Học viện, các cơ quan, đơn vị lựa chọn đăng tải các bài tham luận các Tọa đàm, Hội thảo khoa học góp phần nâng cao về chất lượng, phong phú về nội dung và nguồn lực cho tạp chí.

Thứ ba, đẩy mạnh công tác chuyển đổi số tạp chí khoa học xây dựng cơ sở dữ liệu lưu trữ, số hóa nội dung tất cả các kỳ tạp chí đã xuất bản phục vụ cho nghiên cứu, trích dẫn; chủ động liên kết với các nhà xuất bản, tạp chí uy tín nước ngoài; tăng cường quảng bá giới thiệu tạp chí đến các thư viện, trường đại học, cơ sở đào tạo, nghiên cứu trong và ngoài nước, góp phần đưa các kết quả nghiên cứu, phát kiến mới của các nhà khoa học trẻ trong nước đến với cộng đồng khoa học quốc tế. Bên cạnh đó xây dựng đội ngũ phóng viên, biên tập viên vừa có nghiệp vụ báo chí vững vàng, vừa có kinh nghiệm kiến thức khoa học và công nghệ để đáp ứng quá trình chuyển đổi số nâng cao vai trò của tạp chí khoa học trong bối cảnh công nghệ 4.0 hiện nay.

Thứ tư, thông qua các bài viết được đăng tải, Tạp chí Thanh niên Nghiên cứu khoa học nhằm giới thiệu các đề tài khoa học để được ứng dụng vào thực tiễn, có trọng tâm, trọng điểm, gắn với các vấn đề mà thực tiễn cuộc sống đặt ra, giúp tạo ra nền tảng tri thức mới, tham gia tư vấn chính sách, xã hội hóa kết quả nghiên cứu, góp phần thúc đẩy sự phát triển các vấn đề lý luận và thực tiễn về công tác thanh niên trong thời kỳ hội nhập. Đẩy mạnh các phong trào nghiên cứu khoa học của đoàn viên thanh niên, sinh viên trong toàn quốc và Học viện thanh thiếu niên Việt Nam đăng tải công bố các đề tài khoa học trên Tạp chí góp phần hỗ trợ công tác giảng dạy nghiên cứu khoa học cho đội ngũ giảng viên, nghiên cứu viên, trí thức trẻ và cán bộ Đoàn, Hội, Đội.

Thứ năm, tiếp tục tranh thủ sự ủng hộ của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Ban Bí thư Trung ương Đoàn, sự tham gia nhiệt tình của các nhà nghiên cứu, nhà khoa học trẻ, kết hợp với việc nỗ lực nâng cao chất lượng, năng lực đội ngũ ban biên tập, phóng viên, cộng tác viên tạp chí, nâng cao hàm lượng khoa học, chất lượng bài viết, năng lực công tác để làm nên thương hiệu tạp chí uy tín của tổ chức Đoàn, ra sức phấn đấu để được Hội đồng Giáo sư Nhà nước tiếp tục tăng điểm và công nhận vào danh mục tạp chí cộng điểm đối với một số chuyên ngành, liên ngành khác.

Có thể thấy, thông qua việc nỗ lực xây dựng, củng cố, tự hoàn thiện mình, Tạp chí Thanh niên Nghiên cứu khoa học đã từng bước khẳng định là địa chỉ đỏ tin cậy nhằm thực hiện hiệu quả việc phổ biến, giới thiệu, công bố các kết quả nghiên cứu uy tín, với hàm lượng khoa học cao, có tầm ảnh hưởng lớn đối với giới trẻ nói riêng và toàn xã hội nói chung, là một trong những cơ quan báo chí của Trung ương Đoàn được giao thực hiện chức năng tham gia đo lường sự tiến bộ của nền khoa học của đất nước, thúc đẩy tuổi trẻ đam mê nghiên cứu, cống hiến chất xám, giới thiệu các thành quả nghiên cứu đối với các nhà khoa học trẻ, các thế hệ đoàn viên, thanh niên Việt Nam trong xu hướng hội nhập toàn cầu và cùng tiến bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam.

Nhà báo Nguyễn Toàn Thắng

Tổng Biên tập Tạp chí Thanh niên