Khi giảng viên có năng lực sư phạm tốt, sẽ giúp cho giảng viên tự tin, yên tâm, sáng tạo; luôn chủ động, tích cực trong giảng dạy và truyền lửa cho học viên, nhất là trong vận dụng phương pháp dạy học "đảo chiều" hiện nay. Có năng lực sư phạm tốt người giảng viên sẽ khẳng định được trình độ, năng lực chuyên môn, phương pháp, tác phong sư phạm trước người học. Đồng thời là điều kiện để giảng viên củng cố, nâng cao uy tín nghề nghiệp, nhận được nhiều sự đồng cảm, chia sẻ của người học và đồng nghiệp, góp phần củng cố, phát triển nhân cách người giảng viên.
Học viên đào tạo giảng viên khoa học xã hội và nhân văn ở Học viện Chính trị được tuyển chọn từ các đơn vị quân đội trong toàn quân, có đủ phẩm chất, năng lực, trình độ để đào tạo trở thành giảng viên khoa học xã hội và nhân văn cho các nhà trường trong quân đội. Quá trình đạo tạo, bên cạnh việc trang bị những kiến thức chuyên sâu về khoa học xã hội và nhân văn, kỹ năng, phương pháp nghiên cứu khoa học, phương pháp chỉ huy, quản lý thì việc bồi dưỡng năng lực sư phạm cho học viên là yêu cầu rất quan trọng, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng Quân đội trong tình hình mới.
Trong thời gian qua, Đảng ủy, Ban Giám đốc Học viện, cấp ủy, chỉ huy các cơ quan, đơn vị, nhất là các khoa giáo viên và Hệ quản lý học viên đào tạo giảng viên khoa học xã hội và nhân văn đã luôn quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo nâng cao chất lượng đào tạo đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn một cách cơ bản, toàn diện, chuẩn hóa. Cùng với quá trình truyền thụ kiến thức, còn rất chú trọng đến việc rèn luyện đạo đức, phẩm chất nhà giáo. Sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: "Nhiệm vụ giáo dục rất quan trọng và vẻ vang, vì nếu không có thầy giáo thì không có giáo dục…. Không có giáo dục, không có cán bộ thì cũng không nói gì đến kinh tế văn hóa", do đó, học viên đào tạo giảng viên không những phải giỏi về chuyên môn, nghiệp vụ mà còn phấn đấu trở thành nhà giáo mẫu mực, mô phạm xứng đáng với lời dạy của Bác:"Người thầy giáo tốt - thầy giáo xứng đáng là thầy giáo - là người vẻ vang nhất. Dù là tên tuổi không đăng trên báo, không được thưởng huân chương, song những người thầy giáo tốt là những anh hùng vô danh". Đội ngũ học viên đào tạo giảng viên khoa học xã hội và nhân văn luôn nỗ lực phấn đấu, tích cực học tập rèn luyện, tu dưỡng phẩm chất đạo đức, lối sống, phương pháp, tác phong, năng lực của một nhà giáo quân đội. Tuy nhiên, để tiếp tục bồi dưỡng nâng cao năng lực sư phạm cho đội ngũ học viên đào tạo giảng viên khoa học xã hội và nhân văn đáp ứng mục tiêu, yêu cầu đào tạo, cần coi trọng một số giải pháp sau:
Một là, tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo bồi dưỡng nâng cao năng lực sư phạm cho học viên đào tạo giảng viên khoa học xã hội và nhân văn. Lãnh đạo, chỉ huy các cấp, nhất là các khoa giáo viên và hệ quản lý học viên cần nhận thức và quán triệt sâu sắc việc bồi dưỡng nâng cao năng lực sư phạm cho học viên đào tạo giảng viên khoa học xã hội và nhân văn, coi đây là một nhiệm vụ chính trị trung tâm, được xác định trong nghị quyết lãnh đạo của cấp mình; có chủ trương, biện pháp lãnh đạo phù hợp, sát đúng, tính khả thi cao. Đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục làm cho mọi tổ chức, lực lượng và đội ngũ học viên đào tạo giảng viên khoa học xã hội và nhân văn nắm vững quan điểm, chủ trương, phương châm, phương pháp giáo dục, đào tạo, xây dựng đội ngũ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn của Đảng, Nhà nước và Quân đội, nhất là nhận thức sâu sắc vị trí, tầm quan trọng của việc đào tạo các thế hệ giảng viên khoa học xã hội và nhân văn có đủ phẩm chất, năng lực, trình độ đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới, từ đó có những giải pháp đồng bộ và khả thi trong việc bồi dưỡng cho học viên.
Hai là, đa dạng hóa các nội dung bồi dưỡng, bảo đảm toàn diện, sát với từng đối tượng, từng chuyên ngành. Nội dung bồi dưỡng cần toàn diện cả về phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống; động cơ, trách nhiệm, lòng yêu nghề; bám sát từng đối tượng, từng chuyên ngành, yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực nhận thức của học viên, sát với thực tiễn hoạt động quân sự. Bên cạnh những nội dung kiến thức được trang bị theo chuyên ngành học cần tăng cường bồi dưỡng thêm những kiến thức cơ bản về lý luận Chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của đảng; những kiến thức về khoa học xã hội và nhân văn; kiến thức về chính trị, xã hội, kinh tế, quân sự.., phương pháp, kinh nghiệm thực tiễn dạy học ở nhà trường quân đội, nhất là phương pháp, kinh nghiệm về khoa học chuyên ngành mà học viên đang theo học. Tùy theo từng đối tượng học viên và chuyên ngành được đào tạo để bồi dưỡng bảo đảm trang bị cho học viên những kiến thức cơ bản, hệ thống theo chuyên ngành, cùng với đó là phương pháp giảng dạy của từng chuyên ngành để học viên nắm chắc kiến thức chuyên ngành, có phương pháp sư phạm phù hợp, có kỹ năng truyền thụ cho người học một cách khoa học, hiệu quả; có đủ bản lĩnh, tự tin đứng trên bục giảng đảm nhiệm nhiệm vụ giảng dạy cho các đối tượng người học.
Ba là, thường xuyên nâng cao chất lượng giảng tập và vai trò của giảng viên trong bồi dưỡng năng lực sư phạm cho học viên đào tạo giảng viên khoa học xã hội và nhân văn. Duy trì và thực hiện có nền nếp, từng bước nâng cao chất lượng giảng tập cho học viên, coi đây là một nhiệm vụ quan trọng để mỗi học viên được trên vai "giảng viên" để thể hiện hết năng lực, trình độ, kiến thức, khả năng sư phạm của bản thân; từ đó các giảng viên, đồng đội tham gia đóng góp ý kiến, chỉnh sửa để mỗi cá nhân từng bước điều chỉnh, rút kinh nghiệm và trưởng thành hơn. Quá trình đó giảng viên cần tập trung bồi dưỡng kỹ năng thực hành giảng dạy, việc sử dụng ngôn ngữ, sử dụng các phương tiện dạy học, định hướng cho học viên nghiên cứu tài liệu; kỹ năng tổ chức và điều khiển quá trình làm việc nhóm; đánh giá kết quả giảng tập chặt chẽ, nghiêm túc, chất lượng với yêu cầu ngày càng cao, đồng thời định hướng, rút kinh nghiệm kịp thời cho mỗi học viên qua từng lần giảng tập để học viên phát huy điểm mạnh, khắc phục kịp thời những hạn chế cho những lần giảng tập tiếp theo.
Bốn là, phát huy tự giác, tích cực học tập, nghiên cứu trau dồi phẩm chất chính trị, đạo đức cách mạng, trình độ chuyên môn, năng lực sư phạm của đội ngũ học viên đào tạo giảng viên khoa học xã hội và nhân văn. Đây là vấn đề rất quan trọng đối với học viên, là động lực tự thân bên trong của mỗi học viên; thực chất đó là sự kết hợp giữa rèn luyện phẩm chất chính trị, đạo đức lối sống của học viên với nâng cao năng lực, chuyên môn của mỗi cá nhân. Vì vậy, mỗi cá nhân phải tích cực tự tu dưỡng, tự rèn luyện để ngày càng hoàn thiện phẩm chất, năng lực, kỹ năng, kỹ xảo, trình độ sư phạm của mình. Trong đó, tự học, tự rèn là yêu cầu khách quan, là điều kiện quan trọng để bảo đảm cho sự phát triển hoàn thiện theo mục tiêu, yêu cầu đào tạo của mỗi cá nhân. Mỗi học viên phải có kế hoạch cụ thể, phương pháp phù hợp; tích cực nghiên cứu tài liệu, lựa chọn nội dung ghi chép; chủ động rèn luyện phương pháp, tác phong công tác, nhất là phương pháp sư phạm; phương pháp xử lý tình huống; phương pháp quản lý lớp học; thường xuyên tìm tòi bổ sung những kiến thức tổng hợp phục vụ cho kiến thức chuyên ngành của mình một cách phù hợp. Kết hợp rèn luyện nâng cao ý thức tổ chức kỷ luật, đạo đức nhà giáo và tinh thần trách nhiệm của người giảng viên, đảm bảo khi tốt nghiệp sẽ là một nhà giáo mẫu mực, mô phạm; một người chỉ huy, người đồng chí gương mẫu cho học viên noi theo.
Năm là, tăng cường bồi dưỡng năng lực nghiên cứu khoa học cho học viên đào tạo giảng viên khoa học xã hội và nhân văn. Đây là nội dung không thể thiếu được của mỗi học viên đào tạo giảng viên khoa học xã hội và nhân văn để mỗi học viên phát triển kỹ năng nghiên cứu, tư duy phản biện, phương pháp giải quyết một vấn đề một cách khoa học, mở rộng kiến thức, cải thiện kỹ năng mềm và cơ hội nghề nghiệp. Đồng thời giúp học viên phát huy khả năng sáng tạo, tìm tòi tri thức mới, tự tin hơn, đam mê hơn và có thể đóng góp nhiều hơn cho quân đội và đơn vị. Trước hết cần phải tạo môi trường nghiên cứu để mỗi học viên có thể tự phát huy năng lực nghiên cứu của mình. Tạo ra nhiều "sân chơi" cho học viên tham gia như tổ chức các nhóm nghiên cứu, tổ chức các buổi hội thảo, tọa đàm khoa học, thông tin chuyên đề. Tiếp tục đưa nhiệm vụ nghiên cứu khoa học là một tiêu chí quan trọng của học viên; cùng với đó là nâng cao chất lượng các đề tài, chuyên đề khoa học học viên; triển khai có hiệu quả giải thưởng "Tuổi trẻ sáng tạo"; các cuộc thi chính luận về bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng để học viên có điều kiện "tập dượt" nâng cao khả năng, trình độ, phương pháp sư phạm của bản thân. Tạo cơ chế, khuyến khích học viên mạnh dạn đề xuất nghiên cứu những vấn đề mới, có ý nghĩa lý luận, thực tiễn cao, phục vụ trực tiếp cho nhiệm vụ giảng dạy; lấy kết quả nghiên cứu khoa học làm thước đo đánh giá kết quả hoàn thành nhiệm vụ hàng năm của mỗi học viên.
Đại tá Hoàng Anh Tuấn
Hệ trưởng Hệ 2, HVCT
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Quân ủy Trung ương, Đổi mới căn bản, toàn diện công tác giáo dục – đào tạo trong Quân đội giai đoạn mới, Nghị quyết số 1657-NQ/QUTW, Hà Nội, 2022.
2. Bộ Quốc phòng, Quy chế đào tạo giảng viên chính trị trong Quân đội nhân dân Việt Nam, Hà Nội, 2018.
3. Bộ Giáo dục và Đào tạo, Thông tư ban hành Chuẩn nghề nghiệp giảng viên sư phạm, Hà Nội, 2019.
4. Học viện Chính trị, Giáo trình công tác Đảng, công tác chính trị trong Quân đội nhân dân Việt Nam, NXB Quân đội nhân dân, Hà Nội.
5. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 15, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011.
6. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 10, Nxb Chính trị quốc gia – Sự thật, Hà Nội, 2011.
7. Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, Báo cáo nghiên cứu: Đổi mới giáo dục đại học theo định hướng phát triển năng lực, Hà Nội, 2021.