Hơn bảy thập kỷ đã trôi qua, đất nước đã trải qua nhiều biến đổi sâu sắc, từ chiến tranh đến hòa bình, từ bao cấp đến kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, từ cô lập đến hội nhập quốc tế sâu rộng. Trong bối cảnh đó, việc giáo dục các giá trị cốt lõi của Cách mạng Tháng Tám cho thế hệ thanh niên hiện nay không chỉ là một nhiệm vụ lịch sử mà còn là yêu cầu cấp thiết để xây dựng một tương lai vững bền cho đất nước, đảm bảo rằng những bài học quý báu từ quá khứ sẽ tiếp tục soi sáng con đường phát triển của dân tộc.
Cách mạng tháng Tám mãi trường tồn trong lịch sử dân tộc
Thứ nhất, tinh thần yêu nước và khát vọng độc lập, tự do. Trước năm 1945, Việt Nam chìm trong đêm dài nô lệ, nhân dân lầm than dưới hai tầng áp bức của thực dân và phong kiến. Khát vọng độc lập không chỉ là mong muốn thoát khỏi xiềng xích ngoại bang mà còn là ý chí tự chủ, tự quyết định vận mệnh của mình. Cách mạng Tháng Tám đã biến khát vọng đó thành hiện thực, khẳng định quyền tự quyết của dân tộc Việt Nam trên trường quốc tế. Đối với thanh niên ngày nay, tinh thần yêu nước không chỉ thể hiện ở việc sẵn sàng bảo vệ Tổ quốc khi có chiến tranh, mà còn ở việc đóng góp xây dựng đất nước trong thời bình. Đó là ý thức giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, phát huy truyền thống tốt đẹp, nỗ lực học tập, lao động sáng tạo để nâng cao vị thế đất nước trên bản đồ thế giới. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, khi các giá trị ngoại lai dễ dàng du nhập, việc củng cố tinh thần yêu nước giúp thanh niên giữ vững lập trường, không bị hòa tan, biết chọn lọc tinh hoa văn hóa nhân loại để làm giàu thêm bản sắc dân tộc, đồng thời kiên quyết đấu tranh với những luận điệu xuyên tạc lịch sử, phủ nhận thành quả cách mạng.
Thứ hai, sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Thành công của Cách mạng Tháng Tám không thể tách rời sự đồng lòng, nhất trí của mọi tầng lớp nhân dân, từ công nhân, nông dân, trí thức đến tiểu tư sản, phú nông, địa chủ yêu nước. Dưới ngọn cờ của Mặt trận Việt Minh, tất cả đã cùng chung một ý chí, một mục tiêu: giành độc lập cho Tổ quốc. Sự đoàn kết này không phải là sự tập hợp ngẫu nhiên mà là kết quả của đường lối đúng đắn, biết khơi dậy lòng yêu nước và hóa giải những mâu thuẫn nội bộ để tạo nên sức mạnh tổng hợp. Trong xã hội hiện đại, khi mà chủ nghĩa cá nhân có xu hướng phát triển, việc giáo dục giá trị đại đoàn kết trở nên vô cùng quan trọng. Thanh niên cần hiểu rằng, dù mỗi người có những ước mơ, hoài bão riêng, nhưng chỉ khi biết gắn kết, tương trợ lẫn nhau, cùng hướng tới mục tiêu chung thì mới có thể tạo nên sức mạnh vượt qua mọi khó khăn, thách thức. Từ những việc nhỏ như chung tay xây dựng cộng đồng văn minh, tham gia các hoạt động tình nguyện, đến những việc lớn hơn như cùng nhau ứng phó với thiên tai, dịch bệnh, đều cần đến tinh thần đoàn kết. Đó là nền tảng để xây dựng một xã hội công bằng, văn minh và phát triển bền vững.
Thứ ba, tinh thần tự lực, tự cường và ý chí vượt khó. Cách mạng Tháng Tám diễn ra trong bối cảnh quốc tế và trong nước đầy phức tạp, khi Đảng ta không có sự hỗ trợ trực tiếp từ bên ngoài, phải dựa hoàn toàn vào sức mình, vào lòng dân. Với hai bàn tay trắng, với vũ khí thô sơ, nhưng với ý chí sắt đá và niềm tin mãnh liệt vào thắng lợi, nhân dân ta đã làm nên điều kỳ diệu. Tinh thần tự lực, tự cường không chỉ là không trông chờ, ỷ lại mà còn là khả năng thích nghi, sáng tạo, biến khó khăn thành cơ hội. Đối với thanh niên ngày nay, những người được sinh ra và lớn lên trong hòa bình, được hưởng thụ những thành quả của sự phát triển, việc giáo dục tinh thần này giúp các em không ngừng phấn đấu, rèn luyện bản thân, không ngại đối mặt với thử thách trong học tập, công việc và cuộc sống. Đó là sự chủ động tìm tòi tri thức, rèn luyện kỹ năng, dám nghĩ dám làm, dám chịu trách nhiệm, để tự mình vươn lên và đóng góp vào sự phát triển chung của đất nước, không ngừng đổi mới và sáng tạo trong kỷ nguyên công nghệ 4.0.
Thứ tư, tinh thần cách mạng tiến công và sẵn sàng hy sinh vì lý tưởng cao đẹp. Để giành được độc lập, hàng triệu người con ưu tú của dân tộc đã không tiếc máu xương, sẵn sàng đối mặt với hiểm nguy, thậm chí là cái chết. Tinh thần tiến công không chỉ là dũng cảm trong chiến đấu mà còn là sự kiên định, không lùi bước trước mọi khó khăn, thử thách. Đó là ý chí quyết tâm thực hiện đến cùng mục tiêu đã đề ra. Trong bối cảnh hiện nay, khi đất nước đang trong thời kỳ xây dựng và phát triển, tinh thần hy sinh không còn mang ý nghĩa trực tiếp về chiến tranh, máu xương, nhưng vẫn cần được hiểu và phát huy dưới những hình thức mới. Đó là sự cống hiến thầm lặng cho cộng đồng, là sự từ bỏ lợi ích cá nhân vì lợi ích chung, là sự dấn thân vào những lĩnh vực khó khăn, gian khổ nhưng có ý nghĩa lớn lao cho xã hội. Thanh niên cần được giáo dục về lòng biết ơn đối với các thế hệ cha anh đã hy sinh, từ đó hun đúc ý thức trách nhiệm, sống có lý tưởng, có mục đích, biết cống hiến sức trẻ và trí tuệ của mình cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Thứ năm, vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam và tư tưởng Hồ Chí Minh. Cách mạng Tháng Tám đã chứng minh sự đúng đắn của đường lối cách mạng do Đảng Cộng sản Việt Nam vạch ra và sự tài tình, sáng suốt của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Người đã kết hợp nhuần nhuyễn chủ nghĩa Mác-Lênin với thực tiễn cách mạng Việt Nam, đưa ra những quyết sách kịp thời, đúng đắn, dẫn dắt dân tộc đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Việc giáo dục về vai trò lãnh đạo của Đảng và tư tưởng Hồ Chí Minh giúp thanh niên hiểu rõ hơn về con đường mà dân tộc đã lựa chọn, về những giá trị nền tảng của chế độ xã hội chủ nghĩa mà chúng ta đang xây dựng. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh hiện nay, khi có nhiều luồng thông tin trái chiều, thậm chí xuyên tạc về lịch sử và vai trò của Đảng. Thanh niên cần được trang bị kiến thức vững vàng, có khả năng phân tích, đánh giá để nhận diện và đấu tranh với những quan điểm sai trái, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, kiên định con đường đi lên chủ nghĩa xã hội mà Đảng và Bác Hồ đã lựa chọn.
Lan tỏa giá trị Cách mạng tháng Tám trong giới trẻ hiện nay
Giáo dục các giá trị của Cách mạng Tháng Tám cho thanh niên hiện nay không phải là việc kể lại những câu chuyện lịch sử một cách khô khan, mà là quá trình truyền lửa, khơi dậy niềm tự hào, ý thức trách nhiệm và khát vọng cống hiến. Thế hệ trẻ ngày nay lớn lên trong môi trường hoàn toàn khác biệt so với thế hệ cha ông. Giới trẻ tiếp cận thông tin đa chiều, chịu ảnh hưởng của nhiều nền văn hóa, và đối mặt với những thách thức mới của thời đại công nghệ số. Do đó, phương pháp giáo dục cần phải đổi mới, sáng tạo, phù hợp với tâm lý và đặc điểm của thanh niên. Theo đó cần tập trung vào những nội dung sau đây:
Một là, giáo dục lịch sử trong nhà trường cần được đổi mới mạnh mẽ. Không chỉ dừng lại ở việc truyền thụ kiến thức, mà cần chú trọng khơi gợi cảm xúc, giúp học sinh, sinh viên "sống lại" không khí hào hùng của những ngày tháng Tám lịch sử. Việc sử dụng các phương tiện trực quan sinh động như phim tài liệu, hình ảnh, âm thanh, các dự án học tập, thảo luận nhóm, đóng vai, hay các chuyến đi thực tế đến các di tích lịch sử sẽ giúp thanh niên tiếp cận lịch sử một cách gần gũi, hấp dẫn hơn. Đưa các giá trị của Cách mạng Tháng Tám vào các môn học khác như giáo dục công dân, văn học, hay thậm chí là các môn khoa học xã hội khác để tạo sự liên kết, giúp các em thấy được ý nghĩa và sự ứng dụng của các giá trị đó trong cuộc sống hiện đại.
Hai là, phát huy vai trò của các tổ chức Đoàn, Hội, Đội. Đây là những môi trường quan trọng để thanh niên rèn luyện, trưởng thành. Các hoạt động của Đoàn, Hội cần đa dạng hóa, từ các phong trào tình nguyện vì cộng đồng, các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao mang đậm bản sắc dân tộc, đến các diễn đàn, tọa đàm về lịch sử, về trách nhiệm của thanh niên. Thông qua các hoạt động này, thanh niên không chỉ được trang bị kiến thức mà còn được trải nghiệm, được thể hiện tinh thần xung kích, cống hiến, từ đó củng cố lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết và ý chí vươn lên. Đặc biệt, cần chú trọng việc xây dựng các hình mẫu thanh niên tiêu biểu, những tấm gương sáng trong học tập, lao động, nghiên cứu khoa học, khởi nghiệp, tình nguyện, để thanh niên có thể noi theo.
Ba là, tận dụng tối đa sức mạnh của công nghệ thông tin và truyền thông. Trong thời đại số, mạng xã hội và các nền tảng trực tuyến là kênh thông tin chủ yếu của thanh niên. Việc xây dựng các nội dung giáo dục về Cách mạng Tháng Tám một cách sáng tạo, hấp dẫn trên các nền tảng này là vô cùng cần thiết. Đó có thể là các video ngắn, podcast, infographic, trò chơi tương tác, hay các series phim tài liệu lịch sử được sản xuất chuyên nghiệp, có chất lượng cao, dễ tiếp cận và lan tỏa. Cần có sự đầu tư vào việc sản xuất nội dung số chất lượng, tránh sự khô khan, giáo điều, mà thay vào đó là sự tươi mới, gần gũi, có tính tương tác cao, phù hợp với thị hiếu của giới trẻ. Đồng thời, cần tăng cường các hoạt động tuyên truyền, đấu tranh phản bác các luận điệu sai trái, xuyên tạc lịch sử trên không gian mạng, giúp thanh niên có đủ "sức đề kháng" trước những thông tin độc hại.
Bốn là, gia đình và xã hội đóng vai trò nền tảng. Gia đình là tế bào của xã hội, là nơi đầu tiên hình thành nhân cách và giáo dục truyền thống cho con trẻ. Cha mẹ cần là những tấm gương sáng về lòng yêu nước, về tinh thần trách nhiệm, về sự cống hiến. Những câu chuyện về lịch sử dân tộc, về những hy sinh của thế hệ đi trước cần được kể lại trong không khí ấm cúng của gia đình, giúp con trẻ thấm nhuần những giá trị đó một cách tự nhiên. Cộng đồng xã hội, từ các tổ chức chính trị - xã hội, các cơ quan truyền thông, đến từng cá nhân, đều có trách nhiệm trong việc tạo ra một môi trường lành mạnh, nơi các giá trị của Cách mạng Tháng Tám được tôn vinh và phát huy. Các hoạt động kỷ niệm, các chương trình nghệ thuật, các cuộc thi tìm hiểu lịch sử cần được tổ chức thường xuyên, thu hút đông đảo sự tham gia của thanh niên.
Năm là, việc giáo dục giá trị Cách mạng Tháng Tám cho thanh niên cần phải gắn liền với thực tiễn cuộc sống và những vấn đề đương đại của đất nước. Thanh niên cần thấy được rằng, những giá trị của Cách mạng Tháng Tám không chỉ là những bài học trong quá khứ mà còn là kim chỉ nam cho hành động trong hiện tại và tương lai. Tinh thần độc lập, tự chủ được thể hiện trong việc làm chủ khoa học công nghệ, phát triển kinh tế bền vững, bảo vệ môi trường. Tinh thần đoàn kết được thể hiện trong việc chung tay xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh, hỗ trợ những người yếu thế trong xã hội. Tinh thần tự lực, tự cường được thể hiện trong ý chí khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, đưa Việt Nam vươn lên sánh vai với các cường quốc năm châu. Tinh thần hy sinh, cống hiến được thể hiện trong việc xung phong vào những lĩnh vực khó khăn, những vùng sâu, vùng xa, hay những ngành nghề mà xã hội đang cần.
Cách mạng Tháng Tám là tài sản vô giá của dân tộc, là nguồn sức mạnh tinh thần to lớn để Việt Nam vững bước trên con đường phát triển. Giáo dục các giá trị của Cách mạng Tháng Tám cho thanh niên không chỉ là nhiệm vụ bảo tồn di sản lịch sử mà còn là quá trình trang bị cho thế hệ trẻ hành trang vững chắc để làm chủ tương lai, xây dựng một đất nước Việt Nam hùng cường, phồn vinh, hạnh phúc. Đó là trách nhiệm chung của toàn xã hội, đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ giữa nhà trường, gia đình, các tổ chức xã hội và toàn bộ hệ thống chính trị, để mỗi thanh niên Việt Nam đều là những công dân ưu tú, mang trong mình tinh thần Cách mạng Tháng Tám, sẵn sàng cống hiến cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Ths Trịnh Thị Thúy, Trường Đại học Nguyễn Huệ (Bộ Quốc phòng)