TNV - Giao Thủy là huyện ven biển nằm ở phía Đông Nam của tỉnh Nam Định, có tổng diện tích tự nhiên là 237,8 km 2 với 31,161 km đê biển, dân số trên 19 vạn người, sau gần 7 năm tổ chức triển khai toàn diện Chương trình xây dựng nông thôn mới (NTM), cuối năm 2017, 20 xã (bằng 100% số xã) được UBND tỉnh Nam Định công nhận xã đạt chuẩn NTM; trong đó có 7 xã đạt chuẩn NTM giai đoạn 2010-2015, 6 xã đạt chuẩn NTM năm 2016 và 7 xã đạt chuẩn NTM năm 2017.
Cánh đồng lớn sản xuất lúa hàng hoá chất lượng cao
Không giống như nhiều địa phương khác, 100% số xã không còn nợ đọng xây dựng cơ bản trong xây dựng NTM; đặc biệt, đến năm 2017 huyện đã xây dựng được 24 cánh đồng lớn (CĐL) sản xuất lúa hàng hoá chất lượng cao với diện tích là 1.927 ha (vụ Xuân 1.022 ha, vụ Mùa 905 ha). Trong đó có 3 mô hình cánh đồng lớn 157 ha (tại Giao Tiến 50,4 ha; Giao Thịnh 56,5 ha; Giao Xuân 50,0 ha) sử dụng giống lúa thuần chất lượng cao BT7, BC15 và áp dụng quy trình sản xuất đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm với 1.088 hộ dân tham gia, Công ty lương thực Miền Bắc đóng gói, bao tiêu sản phẩm, hiệu quả kinh tế của các mô hình đều tăng thêm trên 9 triệu đồng/ha (tăng 15%) so với sản xuất lúa đại trà.
Cánh đồng lớn của HTX Hùng Tiến, xã Giao Tiền. Ảnh: V. Khôi
Đến nay, toàn huyện có 35 mô hình liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm trồng trọt theo chuỗi giá trị mang lại hiệu quả kinh tế cao. Điển hình là: Mô hình tích tụ ruộng đất và liên kết sản xuất - tiêu thụ lúa BT7 giữa HTX Tiến Châu với Công ty TNHH Toản Xuân có quy mô 40 ha, hiệu quả kinh tế của mô hình tăng thêm 6-7 triệu đồng/ha (tăng 10-13%) so với sản xuất lúa đại trà. Mô hình tích tụ ruộng đất của Công ty TNHH XD & PTTM Đức Phát để sản xuất lúa gạo chất lượng cao (Bắc thơm số 7) với công nghệ gieo mạ khay, cấy bằng máy theo công nghệ Nhật Bản quy mô 11 ha tại xã Giao Hà, hiệu quả kinh tế của mô hình tăng thêm 2-3 triệu đồng/ha (tăng 3-5%) so với sản xuất lúa đại trà. Mô hình liên kết giữa HTX Tường Mai A với các xã Giao Long, Giao Hải để sản xuất - tiêu thụ lúa gạo chất lượng cao (J02) cung ứng cho các siêu thị lớn của Hà Nội với quy mô 5 ha, hiệu quả kinh tế của mô hình tăng thêm 4-5 triệu đồng/ha (tăng 4-5%) so với sản xuất lúa đại trà. Mô hình tích tụ ruộng đất, ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất nông nghiệp sạch, nông nghiệp hữu cơ của Công ty Đình Mộc.
Vùng rau màu chuyên canh xã Giao Yến. Ảnh: V. Khôi
Huyện có 01 mô hình điểm về chuyển đổi linh hoạt cây trồng trên đất trồng lúa sang trồng rau màu của HTX Trường Xuân tại xã Giao Lạc với diện tích là 8 ha, hiệu quả kinh tế của mô hình tăng thêm 15-20 triệu đồng/ha so với trồng lúa. Cây khoai tây và cây lạc ở thị trấn Quất Lâm được xác định là cây chủ lực của huyện
Sản xuất con giống và nuôi trồng thủy sản liên kết chuỗi giá trị
Phát huy thế mạnh của huyện ven biển, với tổng diện tích nuôi trồng thủy sản toàn huyện (năm 2017) là 4.987,61 ha, trong đó diện tích nuôi nước ngọt là 1.141 ha, diện tích nuôi mặn lợ là 3.837,7 ha. Huyện Giao Thủy đã tập trung các giải pháp phát triển thủy sản, trong đó có giải pháp chủ động sản xuất con giống và liên kết phát triển nuôi trồng thủy sản theo chuỗi giá trị. Đồng thời, hỗ trợ bà con xây dựng 11 mô hình sản xuất thủy sản hàng hóa tập trung. Điển hình là: Mô hình nuôi ngao thương phẩm sạch của Hội nuôi nhuyễn thể huyện Giao Thủy với 109 hộ tham gia trên quy mô diện tích 968 ha, sản phẩm ngao được doanh nghiệp tư nhân Cửu Dung tiêu thụ khoảng 5.000 tấn, chiếm 28% tổng sản lượng ngao toàn huyện, đem lại giá trị kinh tế cao hơn khoảng 50 triệu đồng/ha/năm so với mô hình nuôi đại trà. Mô hình nuôi cá nước ngọt của Tổ hợp tác nuôi trồng thủy sản xã Giao Hải với quy mô 30 ha, gồm 25 thành viên tham gia, hiệu quả sản xuất của mô hình cao hơn so với mô hình nuôi truyền thống từ 10 - 20 triệu đồng/ha/năm.
Khu ươm nuôi ngao giống của ông Hưng ở xã Giao An mỗi năm sản xuất từ 6 - 10 tỷ ngao giống
bán ra thị trường. Ảnh: P. Quỳnh
Hiện nay, trên địa bàn huyện có 52 cơ sở sản xuất giống, 177 trang trại và 1.900 hộ nuôi trồng thủy sản, trong đó có 5 trang trại liên kết trong sản xuất giống và sản xuất tiêu thụ sản phẩm thủy sản. Sản lượng giống thủy sản hàng năm đạt 17 tỷ con giống với giá trị trên 20 tỷ đồng, thị trường tiêu thụ trong tỉnh và các tỉnh Thái Bình, Hải Phòng, Quảng Ninh, Nghệ An,.... Sản lượng thủy sản hàng năm của huyện Giao Thủy đạt 45.000 tấn (bằng 1/3 sản lượng toàn tỉnh), trong đó sản lượng nuôi trồng đạt 31.500 tấn. Giá trị sản xuất thủy sản hàng năm đạt trên 2.000 tỷ đồng, chiếm trên 50% giá trị toàn ngành nông, lâm nghiệp, thủy sản của huyện.
Thu hoạch ngao thương phẩm. V. Hưng
Tiêu biểu trong sản xuất giống thủy sản và nuôi trồng thủy sản thương phẩm là trang trại của ông Lê Văn Hưng ở xóm 19 xã Giao An với diện tích trại giống gần 20 ha và 70 ha bãi nuôi ngao thương phẩm; hàng năm sản xuất 6 - 10 tỷ ngao giống cung cấp cho cơ sở ương nuôi, bán cho các hộ trên địa bàn tỉnh, xuất bán ra các tỉnh Thái Bình, Hải Phòng, Quảng Ninh, Nghệ An,... và hàng nghìn tấn ngao thịt cung cấp cho thị trường trong và ngoài nước. Ngoài ra, sau mỗi vụ sản xuất giống ngao, các ao ương ngao giống được tận dụng để nuôi luân canh tôm thẻ chân trắng vụ 2 đem lại giá trị kinh tế cao. Doanh thu hàng năm từ mô hình khoảng 30 tỷ đồng, tạo việc làm thường xuyên cho hàng trăm lao động với chí phí nhân công mỗi năm từ 8 đến 10 tỷ đồng.
Phát triển giao thông nông thôn, thủy lợi thích ứng với biến đổi khi hậu
Giao Thủy là một trong những huyện dẫn đầu toàn tỉnh trong phong trào làm đường giao thông nông thôn. Những năm qua, huyện đã tập trung huy động, đầu tư hàng nghìn tỷ đồng để xây dựng các tuyến đường huyện, xã, thôn xóm và đường trục chính nội đồng. Các xã trên địa bàn huyện đã huy động người dân tích cực tham gia làm đường giao thông nông thôn. Người dân các thôn xóm đã tự nguyện đóng góp tiền của, hiến đất, góp công để bê tông hóa 638,8 km (100%) đường trục xóm, đường ngõ xóm.
Nhờ có cầu Vọp, hàng trăm ha đất bãi bồi ven biển xã Giao An được đưa vào nuôi trồng thủy sản mang lại hiệu quả kinh tế cao cho bà con địa phương. Ảnh: P. Quỳnh
Huyện có gần 15 km đường quốc lộ đạt chuẩn cấp III và IV đồng bằng, 2 tuyến tỉnh lộ với tổng chiều dài gần 32 km đạt chuẩn cấp V đồng bằng, có 02 tuyến huyện lộ với tổng chiều dài 19 km đạt chuẩn cấp V đồng bằng, 282 km đường trục xã, liên xã được nhựa hóa 100%, 206,5 km đường trục thôn xóm và 432,3 km đường ngõ xóm được bê tông hóa 100% đạt chuẩn theo quy định; đường trục chính nội đồng có 508,4 km/787,6 km (64,5%) mặt đường bê tông xi măng đạt chuẩn theo quy định của Bộ Giao thông vận tải. Hầu hết các tuyến đường trục xã, trục thôn xóm và đường ngõ xóm có lắp đặt hệ thống điện chiếu sáng.
Ngoài ra, để thích ứng với biến đổi khí hậu, đáp ứng được yêu cầu tái cơ cấu ngành nông nghiệp gắn với xây dựng NTM. Huyện đang triển khai xây mới cống qua đê biển Tây Cồn Tàu; nâng cấp tuyến đê biển từ Giao Thiện đến Giao Xuân với chiều dài 7.362m; năm 2018 triển khai thi công cống Quất Lâm. Bên cạnh đó, Công ty TNHH một thành viên KTCTTL Xuân Thủy đã xây dựng kế hoạch đến năm 2020 kiên cố hóa trên 20 km kênh cấp I, cấp II để đảm bảo công tác tưới tiêu phục vụ sản xuất.
Mô hình Hợp tác xã du lịch sinh thái cộng đồng
Từ năm 2006, huyện Giao Thủy đã phối hợp với Vườn Quốc gia Xuân Thủy và Trung tâm Bảo tồn sinh vật biển và Phát triển cộng đồng (MCD) triển khai mô hình du lịch sinh thái dựa vào cộng đồng tại xã Giao Xuân. Năm 2010, HTX du lịch sinh thái cộng đồng xã Giao Xuân được thành lập với 21 thành viên nòng cốt là các hộ gia đình tham gia cung cấp dịch vụ du lịch tại địa phương bao gồm các hộ nhà nghỉ, nhóm hướng dẫn viên, nhóm văn nghệ,…
Du lịch trải nghiệm Vườn Quốc gia Xuân Thủy. Ảnh: P. Quỳnh
Trung bình mỗi năm thu hút trên 25.000 lượt khách trong nước và quốc tế tới thăm quan, doanh thu trên 20 tỷ đồng, tạo việc làm cho hàng trăm lao động tại các xã vùng đệm Vườn Quốc gia Xuân Thủy. Đến nay mô hình này đang được nhân rộng ra các xã Giao Thiện, Giao An, Giao Lạc, Giao Hải; tạo thành mạng lưới cung cấp các dịch vụ du lịch điền dã, du lịch sinh thái khu vực Vườn Quốc gia Xuân Thủy, gắn kết với Bảo tàng Đồng Quê, khu du lịch tắm biển Quất Lâm và thăm làng nghề nước mắm Sa Châu.
Ông Trần Minh Sơ giới thiệu quy trình sản xuất nước mắm Sa Châu. Ảnh: P. Cường
Theo ông Mai Thanh Long (Chủ tịch UBND huyện Giao Thủy), sau 7 năm xây dựng NTM cơ cấu kinh tế đã chuyển dịch theo hướng tích cực; năm 2017, tỷ trọng ngành nông, lâm, thuỷ sản 36,68%, công nghiệp - xây dựng 19,97%, dịch vụ 43,35%; thu nhập bình quân đầu người năm 2017 đạt 38,52 triệu đồng/người. Trong các năm tiếp theo, huyện tiếp tục đẩy mạnh tích tụ ruộng đất, chuyển đổi một số diện tích sản xuất kém hiệu quả sang nuôi trồng thủy sản và cây màu, hình thành thêm 20-30 vùng cánh đồng lớn để thu hút các doanh nghiệp đầu tư ứng dụng nông nghiệp công nghệ cao phát triển các chuỗi liên kết sản xuất - tiêu thụ nông sản; chuyển đổi toàn diện các HTX nông nghiệp theo Luật HTX năm 2012, thành lập mới thêm từ 5-10 HTX và tổ hợp tác chuyên ngành làm cầu nối giữa doanh nghiệp với người dân, hỗ trợ phát triển sản xuất theo chuỗi giá trị; xây dựng thương hiệu cho một số nông sản, thực phẩm chủ lực của địa phương như: lạc sen, khoai tây, tôm, hàu,..
Du khách mua hải sản ở chợ Quất Lâm. Ảnh: P. Quỳnh
Chủ tịch Mai Thanh Long nêu rõ mục tiêu phấn đấu đến năm 2020: Tốc độ tăng trưởng giá trị sản xuất nông nghiệp đạt trên 4,5%/năm; cơ cấu kinh tế (Nông nghiệp - Công nghiệp - thương mại, dịch vụ) chuyển dịch đạt: 33,1% - 24,8% - 42,1%; cơ cấu nông nghiệp - lâm nghiệp - thủy sản đạt: 45% - 0,8% - 54,2% (trong nông nghiệp: trồng trọt 50,1%, chăn nuôi 38%, dịch vụ 11,9%); tỷ lệ lao động có việc làm đạt 95%; thu nhập bình quân đầu người đạt 50 triệu đồng/người/năm; giá trị sản xuất trên đơn vị diện tích đất canh tác bình quân đạt trên 120 triệu đồng/ha/năm.
Phạm Quỳnh