Trong lịch sử dân tộc, hình ảnh người lính luôn gắn liền với những thời khắc gian khổ, hiểm nguy, nhưng cũng là biểu tượng của niềm tin, ý chí và tình người. Trong thời bình, đặc biệt là trong bối cảnh thiên tai diễn biến phức tạp, vai trò của quân đội nói chung, của thanh niên quân đội nói riêng đã tiếp tục khẳng định rõ vị trí là lực lượng xung kích, tiên phong, đi đầu trong mọi khó khăn, gian khổ.
Trong những năm gần đây, thiên tai càng ảnh hưởng mạnh mẽ đến nước ta, nhất là qua hai cơn bão lớn Yagi (2024) và Wipha (2025) là những thử thách khắc nghiệt, đồng thời là phép thử thực tiễn cho tinh thần trách nhiệm, bản lĩnh và lòng quả cảm của tuổi trẻ quân đội. Bão Yagi đổ bộ vào miền Bắc tháng 9/2024, gây lũ lớn tại Quảng Ninh, Sơn La, Lạng Sơn, làm thiệt hại nghiêm trọng về người và của, giao thông tê liệt, hàng chục điểm sạt lở, nhiều bản làng bị cô lập hoàn toàn. Trong bối cảnh ấy, hàng vạn lượt thanh niên quân đội đã nhanh chóng lên đường, sát cánh cùng Nhân dân ứng cứu, sơ tán, dựng lán trại tạm, chuyển nhu yếu phẩm, tham gia dọn dẹp và khôi phục sản xuất.Có những khu vực bị cô lập dài ngày, các đoàn viên thanh niên quân đội đã vượt núi cao, lội bộ hơn 15 km trong mưa lũ để đưa hàng cứu trợ đến từng hộ dân. Các chiến sĩ trẻ thực hiện nhiệm vụ với tâm niệm: Chúng tôi xác định càng khó khăn thì càng phải đến. Bà con không thể tự xoay xở được, nên bộ đội là chỗ dựa đầu tiên. Đó chính là sự khẳng định hùng hồn nhất cho tinh thần "vì dân quên mình" của người lính trẻ.
Không lâu sau đó, bão Wipha lại trút trận lũ lớn xuống khu vực Bắc Trung Bộ. Nghệ An, Điện Biên, Sơn La tiếp tục oằn mình chống thiên tai. Tại huyện Kỳ Sơn (Nghệ An), nơi có tới 12 xã bị ngập sâu, hơn 8.000 người cần hỗ trợ, lực lượng thanh niên của Quân khu 4 đã phối hợp với chính quyền địa phương nhanh chóng thiết lập trung tâm tiếp nhận cứu trợ, tổ chức sơ tán, di chuyển người dân đến nơi an toàn, dựng lại nhà cửa, tham gia chăm sóc y tế… Nhiều hình ảnh cảm động được ghi lại như: chiến sĩ trẻ cõng cụ bà băng qua dòng nước lũ; tổ thanh niên dùng dây thừng kéo bè tiếp tế thực phẩm; trung đội thông tin quân đội khôi phục trạm liên lạc giữa vùng cô lập với huyện lỵ…
Điều đặc biệt là ở tất cả các mặt trận đó, người tiên phong thường là những đoàn viên, thanh niên - những người trẻ tuổi mang lý tưởng phụng sự Tổ quốc, phục vụ Nhân dân. Không chỉ hành động bằng trách nhiệm, họ còn hành động bằng cả trái tim. Chính sự can trường và hết lòng ấy đã khiến người dân cảm phục, tin yêu và càng thêm gắn bó với quân đội.
Thanh niên quân đội chính là lực lượng góp phần lan tỏa hình ảnh cao đẹp của Bộ đội Cụ Hồ trong thời bình. Vai trò của họ không chỉ nằm ở việc cứu hộ, cứu nạn kịp thời, mà còn thể hiện rõ qua việc giúp dân khôi phục đời sống sau thiên tai: dựng lại trường học, khơi thông kênh mương, sửa chữa trạm y tế, tuyên truyền vệ sinh môi trường, phòng chống dịch bệnh. Đó là chuỗi công việc lâu dài, thầm lặng nhưng mang tính chiến lược - bởi giúp dân hồi phục chính là giữ vững ổn định xã hội.
Tinh thần dấn thân ấy không phải tự nhiên mà có, mà được hun đúc qua quá trình học tập, rèn luyện, đặc biệt là công tác giáo dục lý tưởng cách mạng trong các nhà trường quân đội. Các học viện, trường sĩ quan hiện nay đều chú trọng gắn lý luận với thực tiễn, tạo điều kiện để học viên trải nghiệm thực tế, tham gia các hoạt động xã hội, tình nguyện, huấn luyện sát thực chiến. Những chuyến công tác dân vận, hành quân dã ngoại dài ngày ở địa bàn khó khăn chính là nơi tôi luyện lòng yêu nước và ý chí phụng sự của lớp người lính trẻ.
Bên cạnh đó, các tổ chức đoàn trong quân đội đã không ngừng đổi mới nội dung, phương thức hoạt động. Nhiều mô hình hiệu quả như "Tổ phản ứng nhanh ứng phó thiên tai", "Đội thanh niên xung kích tình nguyện mùa mưa bão", "Chi đoàn 3 bám, 3 cùng" (bám đơn vị, bám địa bàn, bám dân; cùng ăn, cùng ở, cùng làm) đã góp phần phát huy vai trò chủ động, linh hoạt, sáng tạo của thanh niên quân đội trong mọi tình huống. Tinh thần "đâu dân khó, có bộ đội" đã trở thành kim chỉ nam hành động của từng đoàn viên.
Từ thực tiễn ứng phó thiên tai và nhất là ứng phó với hai cơn bão Yagi và Wipha, có thể khẳng định: thanh niên quân đội không chỉ là lực lượng dự bị tin cậy cho Đảng, mà còn là chỗ dựa vững chắc của Nhân dân trước mọi biến động. Trong thời gian tới, để tiếp tục phát huy sức mạnh của thanh niên quân đội trong giúp dân ứng phó thiên tai, cần làm tốt một số biện pháp sau:
Một là, tăng cường giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức lối sống và kỹ năng thực hành xã hội cho thanh niên quân đội. Việc này cần được triển khai đồng bộ từ các học viện, nhà trường quân đội đến đơn vị cơ sở, gắn lý luận với thực tiễn, gắn học tập với rèn luyện, giúp thanh niên nhận thức rõ vai trò, trách nhiệm và sứ mệnh của mình trong sự nghiệp phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân.
Hai là, nâng cao hiệu quả tổ chức phong trào thanh niên tình nguyện trong quân đội. Các phong trào cần có tính thiết thực, bám sát yêu cầu nhiệm vụ và điều kiện từng địa bàn. Tổ chức đoàn cần làm tốt công tác tham mưu, phối hợp chặt chẽ với chính quyền, nhân dân địa phương để phát huy tốt vai trò xung kích của thanh niên trong mọi tình huống, đặc biệt là ứng phó với biến đổi khí hậu và thiên tai.
Ba là, đầu tư trang bị phương tiện, thiết bị hiện đại phục vụ công tác cứu hộ, cứu nạn; đồng thời tổ chức tập huấn, diễn tập định kỳ để nâng cao khả năng cơ động, ứng phó nhanh, chính xác và hiệu quả. Việc xây dựng các đơn vị phản ứng nhanh, tổ chức bài bản, chuyên nghiệp sẽ giúp tăng cường tính chủ động, giảm thiểu thiệt hại khi thiên tai xảy ra.
Bốn là, làm tốt công tác truyền thông, biểu dương kịp thời những tấm gương thanh niên quân đội tiêu biểu trong phòng, chống thiên tai. Thông qua đó, tạo động lực tinh thần, lan tỏa những giá trị tích cực, nâng cao nhận thức của xã hội về vai trò của lực lượng vũ trang trẻ, đồng thời thu hút, bồi dưỡng những nhân tố mới, xây dựng hình ảnh người thanh niên quân đội thời đại mới: bản lĩnh, trách nhiệm, tận tụy và nhân ái.
Trong bối cảnh đất nước đang đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế sâu rộng, nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc đặt ra những yêu cầu ngày càng cao, phức tạp. Những thách thức an ninh phi truyền thống như biến đổi khí hậu, dịch bệnh, thiên tai... đòi hỏi lực lượng quân đội nói chung và thanh niên quân đội nói riêng không chỉ giỏi tác chiến, mà còn phải có năng lực đa nhiệm, tư duy hiện đại, thích ứng linh hoạt với mọi tình huống. Vì vậy, phát huy tinh thần cống hiến và trách nhiệm xã hội của thanh niên quân đội trong công tác phòng, chống và khắc phục hậu quả thiên tai cũng chính là đang góp phần củng cố thế trận lòng dân, thế trận quốc phòng toàn dân trong tình hình mới.
Khi mỗi đoàn viên, thanh niên trong quân đội đều ý thức rõ vai trò là lực lượng nòng cốt, là cánh tay nối dài của Đảng, là biểu tượng niềm tin của nhân dân, thì dù trong mưa bão, gian lao hay trên những chặng đường xây dựng đất nước, họ vẫn sẽ luôn là lực lượng tiên phong, xứng đáng với niềm tin yêu và kỳ vọng của Đảng, Nhà nước và Nhân dân.
Nguyễn Đăng Dương, Trường Đại học Nguyễn Huệ (Bộ Quốc phòng)
Tài liệu tham khảo
1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2022), Chỉ thị số 42/CT-TW ngày 24/3/2020 về "Tăng cường sự lãnh đọa của Đảng đối với công tác phòng ngừa, ứng phó khắc phục hậu quả thiên tai".
2. Quân ủy Trung ương, Nghị quyết số 689-NQ/QUTW ngày 10-10-2014 về "phòng, chống, khắc phục hậu quả thiên tai, thảm họa, cứu hộ - cứu nạn đến năm 2020 và những năm tiếp theo".
3. Nguyễn Hồng Điệp, Hiện thực hóa khát vọng cống hiến của thanh niên quân đội trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay, Tạp chí Cộng sản, ngày 31/7/2023.