Hoàn thiện hành lang pháp lí cho công tác tư vấn học đường
Trong gần một thập kỷ qua, công tác tư vấn tâm lí và công tác xã hội trong trường học đã có những bước tiến nhất định nhờ hành lang pháp lí từ các thông tư trước đây. Hàng nghìn trường học đã hình thành mạng lưới hỗ trợ người học, từ tư vấn tâm lí, hướng nghiệp đến các hoạt động trợ giúp xã hội. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy công tác này vẫn tồn tại những khó khăn: thiếu đội ngũ chuyên trách, cơ sở vật chất hạn chế, nhận thức xã hội về tư vấn học đường chưa đầy đủ, và đặc biệt là chưa đáp ứng kịp thời nhu cầu ngày càng đa dạng của học sinh, sinh viên.
Thông tư 18/2025/TT-BGDĐT ra đời trong bối cảnh giáo dục đang đứng trước nhiều thách thức: áp lực học tập, cạnh tranh, ảnh hưởng của công nghệ số, các vấn đề về sức khỏe tâm thần ở trẻ vị thành niên gia tăng. Việc ban hành văn bản mới giúp hoàn thiện khuôn khổ pháp lí, đồng thời định hướng thống nhất cho các cơ sở giáo dục trong việc triển khai công tác tư vấn và hỗ trợ học sinh, sinh viên.
Mục tiêu rõ ràng, toàn diện
Thông tư nhấn mạnh mục đích của công tác tư vấn học đường và công tác xã hội là nâng cao năng lực cho người học trong việc phòng ngừa, nhận diện khó khăn, tìm kiếm sự trợ giúp phù hợp để vượt qua trở ngại trong học tập, tâm lí và quan hệ xã hội. Đây là điểm mới so với trước, không chỉ dừng lại ở hỗ trợ giải quyết vấn đề, mà còn hướng đến việc trang bị kĩ năng phòng ngừa và tự ứng phó.
Bên cạnh đó, Thông tư đề cao việc rèn luyện kĩ năng sống, tăng cường ý chí và bản lĩnh, nâng cao sức khỏe thể chất – tinh thần, hình thành thái độ ứng xử phù hợp. Những định hướng này góp phần hoàn thiện nhân cách, chuẩn bị cho người học hành trang vững chắc bước vào đời.
Nguyên tắc thực hiện: Người học là trung tâm
Một trong những điểm tiến bộ của Thông tư 18/2025 là xác định rõ nguyên tắc thực hiện: lấy người học làm trung tâm. Người học được bảo đảm quyền lợi hợp pháp, sự an toàn và bảo mật thông tin. Mọi hoạt động tư vấn phải tôn trọng quyền tham gia, sự tự nguyện và quyền tự quyết định của học sinh, sinh viên.
Thông tư cũng yêu cầu hoạt động tư vấn được tiến hành khách quan, bình đẳng, không phân biệt đối xử. Việc hỗ trợ phải dựa trên đặc điểm cá nhân, phát huy điểm mạnh và nguồn lực của bản thân người học, gia đình và cộng đồng. Đặc biệt, các biện pháp tư vấn cần phù hợp với điều kiện kinh tế – xã hội, văn hóa từng vùng miền, đồng thời kịp thời và hiệu quả khi người học gặp khó khăn.
Nội dung công tác tư vấn học đường và công tác xã hội
Thông tư quy định nhiều nội dung cụ thể, trong đó bao gồm:
- Tư vấn học tập: hỗ trợ người học xây dựng phương pháp học tập hiệu quả, khắc phục tình trạng chán nản, áp lực thi cử, định hướng nghề nghiệp.
- Tư vấn tâm lí: phát hiện sớm các biểu hiện bất ổn tâm lí, hỗ trợ giảm căng thẳng, lo âu, trầm cảm; can thiệp kịp thời để bảo vệ sức khỏe tinh thần của học sinh, sinh viên.
- Tư vấn quan hệ xã hội: hướng dẫn cách ứng xử văn minh, giải quyết mâu thuẫn trong bạn bè, thầy trò và gia đình; trang bị kĩ năng xây dựng các mối quan hệ lành mạnh.
- Công tác xã hội: kết nối các nguồn lực trong và ngoài nhà trường, hỗ trợ học sinh có hoàn cảnh khó khăn, tạo cơ hội bình đẳng trong học tập và phát triển.
Vai trò của đội ngũ tư vấn và mạng lưới hỗ trợ
Để thực hiện hiệu quả, Thông tư đặt ra yêu cầu xây dựng đội ngũ cán bộ tư vấn học đường và nhân viên công tác xã hội đủ năng lực, chuyên môn. Họ không chỉ là giáo viên kiêm nhiệm mà cần có chuyên gia được đào tạo bài bản. Đồng thời, nhà trường cần phối hợp với các cơ quan, tổ chức xã hội, y tế, đoàn thể để hình thành mạng lưới hỗ trợ đa chiều.
Việc phát triển phòng tư vấn học đường, trung tâm hỗ trợ tâm lí trong trường học cũng là xu hướng tất yếu. Đây sẽ là "điểm đến an toàn" để học sinh, sinh viên tìm kiếm sự trợ giúp khi gặp vấn đề.
Ý nghĩa đối với người học và xã hội
Sự ra đời của Thông tư 18/2025 không chỉ tác động trực tiếp đến học sinh, sinh viên mà còn góp phần thay đổi nhận thức xã hội về vai trò của tư vấn học đường. Từ chỗ coi đây là hoạt động phụ trợ, nay công tác này trở thành một phần quan trọng trong giáo dục toàn diện.
Đối với người học, Thông tư mang lại cơ hội được lắng nghe, chia sẻ và đồng hành. Học sinh, sinh viên có thêm điểm tựa tinh thần, được hướng dẫn để vượt qua khó khăn, từ đó học tập hiệu quả hơn, hình thành nhân cách lành mạnh hơn.
Đối với nhà trường, việc triển khai công tác tư vấn giúp xây dựng môi trường giáo dục thân thiện, an toàn, nhân văn. Đây cũng là điều kiện để nâng cao chất lượng giáo dục, giảm thiểu các hiện tượng tiêu cực như bạo lực học đường, bỏ học, vi phạm kỉ luật.
Đối với xã hội, một thế hệ trẻ có sức khỏe tinh thần tốt, bản lĩnh, kĩ năng sống vững vàng chính là nền tảng cho sự phát triển bền vững.
Triển vọng và thách thức
Thông tư mới mở ra triển vọng về một hệ thống hỗ trợ học đường đồng bộ, chuyên nghiệp hơn. Tuy nhiên, để đi vào thực tiễn, còn nhiều thách thức cần vượt qua: thiếu nhân sự có chuyên môn sâu; hạn chế về kinh phí và cơ sở vật chất; tâm lí e ngại, chưa quen chia sẻ của học sinh và phụ huynh.
Do đó, các địa phương, nhà trường cần có kế hoạch cụ thể để triển khai Thông tư. Cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ tư vấn viên; huy động sự phối hợp của ngành y tế, đoàn thể xã hội; đẩy mạnh truyền thông để nâng cao nhận thức cộng đồng. Đặc biệt, cần lắng nghe chính học sinh, sinh viên để các hoạt động tư vấn thực sự đáp ứng nhu cầu.
Thông tư 18/2025/TT-BGDĐT về công tác tư vấn học đường và công tác xã hội trong trường học là một bước đi quan trọng trong quá trình đổi mới giáo dục, đặt con người – người học – ở vị trí trung tâm. Văn bản này không chỉ giúp khắc phục khó khăn về học tập, tâm lí, quan hệ xã hội mà còn góp phần hình thành nhân cách, bản lĩnh cho thế hệ trẻ.
Trong bối cảnh nhiều áp lực và biến động, việc triển khai hiệu quả Thông tư sẽ là chìa khóa để xây dựng một nền giáo dục nhân văn, toàn diện, nuôi dưỡng thế hệ học sinh, sinh viên phát triển khỏe mạnh cả về trí tuệ, thể chất và tinh thần.
Tấn Tài