Bài viết tập trung phân tích bối cảnh chính trị - xã hội, chỉ ra kết quả nổi bật của thanh niên CAND trong phong trào đổi mới sáng tạo, đồng thời đề xuất giải pháp nhằm phát huy vai trò tiên phong của thế hệ trẻ trong thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW, bổ sung sinh lực mới cho Đảng và sự nghiệp cách mạng.
Abstract: Resolution No. 57-NQ/TW dated December 25, 2024, of the Politburo on the "breakthrough in the development of science, technology, innovation, and national digital transformation" identifies this as a key driving force for the country's rapid and sustainable development. With their vanguard role, the youth of the People's Public Security Forces (CAND) have been and continue to pioneer in approaching, applying, and mastering new technologies, thereby contributing to safeguarding national security and maintaining social order and safety. At the same time, the young generation of the CAND is realizing the aspiration of building a revolutionary, professional, elite, and modern force. This article focuses on analyzing the political and social context, highlighting the outstanding achievements of CAND youth in the innovation movement, while also proposing solutions to further promote the pioneering role of the younger generation in implementing Resolution 57-NQ/TW, thereby bringing renewed vitality to the Party and the cause of the revolution.
Từ khóa: Thanh niên Công an nhân dân; Nghị quyết 57-NQ/TW; đổi mới sáng tạo; chuyển đổi số; khoa học – công nghệ; xây dựng Đảng.
1. Trong dòng chảy của cuộc cách mạng Công nghiệp 4.0, thế giới đã, đang và sẽ tiếp tục dịch chuyển không ngừng và được định hình lại từ đơn vị nhỏ nhất của dữ liệu hay những thuật toán đơn giản nhất. Sự phát triển mạnh mẽ của trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), Internet vạn vật (IoT), chuỗi khối (Blockchain) đã tác động sâu sắc đến mọi lĩnh vực của đời sống xã hội từ cách thức giao tiếp, làm việc, mua sắm cho đến việc quản lý, vận hành doanh nghiệp tổ chức và cao hơn nữa là một quốc gia.
Trong bối cảnh mới, Việt Nam đứng trước cả triển vọng to lớn và những thách thức chưa từng có, đòi hỏi sự nỗ lực vượt bậc để hiện thực hóa khát vọng phát triển.
Một là, sự cạnh tranh khốc liệt giữa các quốc gia trên thế giới ngày càng gia tăng, trải rộng từ kinh tế, thương mại, quân sự, đặc biệt là đối với khoa học - công nghệ. Với cuộc đua về trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, công nghệ sinh học, năng lượng tái tạo… ngày càng gay gắt giữa các quốc gia. Trong thời gian tới, sự va chạm về lợi ích giữa các nước nói chung và giữa các cường quốc nói riêng có xu hướng gia tăng. Do đó việc giải quyết hài hoà quan hệ đối ngoại, đặc biệt là các cường quốc đặt ra yêu cầu cho Đảng, Nhà nước ta phải hết sức linh hoạt, khéo léo để tiếp tục tranh thủ được thời cơ, vận hội từ bên ngoài để phát triển đất nước.
Hai là, các thế lực thù địch tiếp tục thực hiện chiến lược "diễn biến hoà bình" với thủ đoạn ngày càng tinh vi, đặc biệt là trên không gian mạng. Chúng ráo riết lợi dụng mạng xã hội, các nền tảng số để tung tin giả, bịa đặt, xuyên tạc về các vấn đề dân chủ, nhân quyền, dân tộc, tôn giáo. Bên cạnh đó, chúng còn phát tán mã độc, tấn công mạng, đánh cắp dữ liệu để phá hoại hạ tầng thông tin quan trọng của đất nước nhằm mục tiêu của chúng vẫn là xoá bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng, phủ nhận sự quản lý của Nhà nước và phá hoại con đường đi lên chủ nghĩa xã hội của Việt Nam.
Ba là, thách thức trong việc bắt kịp và chủ động tham gia vào quá trình toàn cầu hoá, hội nhập quốc tế, cuộc cách mạng khoa học công nghệ. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư diễn ra trên rất nhiều bình diện với trình độ rất cao. Để nắm bắt cơ hội, tránh nguy cơ tụt hậu, đòi hỏi chúng ta phải đáp ứng được các điều kiện và yêu cầu đặt ra. Tình trạng tụt hậu xa hơn về kinh tế, về khoa học công nghệ là những nguy cơ to lớn nếu Việt Nam không chuyển mình để bắt kịp với xu thế của thế giới.
Khái niệm "đổi mới sáng tạo" được chính thức nêu trong Văn kiện Đại hội XIII của Đảng. Tuy vậy, ngay từ năm 1986, tư tưởng về đổi mới sáng tạo - chủ yếu thể hiện ở việc coi trọng phát triển và ứng dụng khoa học, công nghệ phục vụ phát triển kinh tế - xã hội - đã liên tục được Đảng và Nhà nước xác định trong nhiều chủ trương, đường lối, chính sách. Qua từng kỳ Đại hội, nhận thức về vai trò và ý nghĩa của đổi mới sáng tạo ngày càng được khẳng định rõ nét và toàn diện hơn [7].
Đại hội VI của Đảng đã nêu rõ định hướng cần khẩn trương xây dựng và hoàn thành việc xác định "chiến lược phát triển khoa học và kỹ thuật, làm luận cứ khoa học cho chiến lược phát triển kinh tế - xã hội". Tiếp nối tinh thần này, Đại hội VII (1991) khẳng định: "Khoa học và giáo dục đóng vai trò then chốt trong toàn bộ sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc, là một động lực đưa đất nước thoát ra khỏi nghèo nàn, lạc hậu, vươn lên trình độ tiên tiến của thế giới" [2].
Từ việc đề cao tầm quan trọng của khoa học và giáo dục, Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (1991) đã khẳng định nhất quán rằng "Khoa học và công nghệ,… phải được xem là quốc sách hàng đầu" [3]. Đến Đại hội XI (2011), Đảng tiếp tục nhấn mạnh chủ trương thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển nhanh và bền vững với ba nhiệm vụ trọng tâm là: "Nâng cao năng lực khoa học, công nghệ; đổi mới cơ chế quản lý; đẩy mạnh nghiên cứu ứng dụng" [4].
Bước sang Đại hội XII, quan điểm được phát triển thêm khi coi khoa học, công nghệ, tri thức và nguồn nhân lực chất lượng cao là động lực cốt lõi cho sự phát triển. Đặc biệt, tại Đại hội XIII, lần đầu tiên thuật ngữ "đổi mới sáng tạo" xuất hiện trong Văn kiện và Đảng xác định rõ phương hướng: "Đẩy mạnh nghiên cứu, chuyển giao, ứng dụng tiến bộ khoa học và công nghệ, đổi mới sáng tạo, nhất là những thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, để khoa học và công nghệ thực sự là động lực chính của tăng trưởng kinh tế" [6].
Trước sự phát triển nhanh chóng của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, đất nước ta đối mặt với những thách thức và yêu cầu "khắt khe chưa từng có". Đảng và Nhà nước đã sớm xác định khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là trụ cột đột phá cho phát triển bền vững. Ngày 22/12/2024, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Trong đó xác định "Phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là đột phá quan trọng hàng đầu" [1].
2. Những kết quả đã đạt được của lực lượng Thanh niên Công an nhân dân trong Phong trào đổi mới sáng tạo.
Quán triệt quan điểm, chủ trương của Đảng, Nhà nước, lực lượng CAND, với vai trò nòng cốt trong bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội càng phải gương mẫu, đi đầu trong việc ứng dụng khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và nâng cao hiệu lực, hiệu quả các mặt công tác. Thanh niên Công an không chỉ là những người thụ hưởng thành tựu công nghệ, mà còn là những hạt nhân trực tiếp kiến tạo nên tương lai số của lực lượng, đóng góp vào hành trình tiến tới tương lai số cho đất nước. Với ưu thế về sức trẻ, tinh thần sáng tạo và khả năng tiếp cận nhanh, thanh niên Công an không chỉ tiếp thu mà còn hiện thực hóa các chủ trương, nghị quyết của Đảng trong lĩnh vực khoa học, công nghệ và chuyển đổi số vào đời sống công tác đáp ứng yêu cầu xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh trong kỷ nguyên mới.
Một là, tiên phong tiếp cận và từng bước làm chủ công nghệ mới. Trong bối cảnh công nghệ phát triển nhanh chóng, thanh niên Công an đã chứng minh được bản lĩnh và sự nhạy bén trong việc tiếp cận, làm chủ các công nghệ hiện đại. Những sản phẩm này được xây dựng trên nền tảng các công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo, nhận diện khuôn mặt (FRT)… Nhiều công trình, sáng kiến của đoàn viên, thanh niên Công an thể hiện rõ tinh thần sáng tạo, tự học, tự nghiên cứu, đưa các thành tựu của cách mạng công nghiệp 4.0 vào thực tiễn công tác, mang lại hiệu quả thiết thực như công trình "Ứng dụng công nghệ thông tin và dữ liệu điện tử trong phát hiện, điều tra, xử lý hành vi sai phạm, tiêu cực trong lĩnh vực đăng kiểm" (ĐTN CA TP. Hồ Chí Minh); công trình "Bản đồ số nguồn nước Điện Biên" phục vụ chữa cháy (ĐTN CAT Điện Biên); công trình "Phần mềm số hóa tàng thư căn cước công dân 12 số" (ĐTN CAT Lâm Đồng) [8]. Ở nhiều đơn vị, địa phương, tổ chức Đoàn còn chủ động biên soạn cẩm nang, tài liệu hướng dẫn ứng dụng trí tuệ nhân tạo và mô hình ngôn ngữ lớn (LLM), qua đó phổ biến, nâng cao năng lực công nghệ cho cán bộ, đoàn viên [8].
Hai là, chung tay xây dựng nền hành chính hiện đại, hành chính số. Phát triển dịch vụ công trực tuyến và xây dựng nền hành chính hiện đại là nhiệm vụ trọng tâm hướng tới Chính phủ số, công dân số và xã hội số. Thanh niên Công an đã thể hiện rõ vai trò xung kích khi tham gia triển khai Đề án 06 của Chính phủ, đặc biệt qua các dự án lớn như Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, Căn cước công dân gắn chip [8]. Tại các học viện, nhà trường CAND đã tích cực triển khai nhiều hoạt động nghiên cứu khoa học (NCKH) trong lĩnh vực khoa học công nghệ cho sinh viên như Cuộc thi Nghiên cứu khoa học UniTECH do Trường Đại học An ninh nhân dân tổ chức. Tại các điểm cấp căn cước, hình ảnh những cán bộ, chiến sĩ trẻ hướng dẫn người dân sử dụng ứng dụng VNeID đã trở thành minh chứng sinh động cho tinh thần cống hiến của tuổi trẻ Công an trong sự nghiệp chuyển đổi số quốc gia [8].
Ba là, ứng dụng phục vụ công tác Công an. Để đáp ứng yêu cầu bảo đảm an ninh, trật tự trong bối cảnh mới, ứng dụng khoa học – công nghệ và chuyển đổi số trong CAND đã trở thành xu hướng tất yếu, được Đảng ủy Công an Trung ương, Bộ Công an chỉ đạo đẩy mạnh. Công an các đơn vị, địa phương hiện triển khai nhiều giải pháp như số hóa tài liệu, hệ thống camera giám sát thông minh, nhận diện biển số, khuôn mặt…, với lực lượng cán bộ trẻ giữ vai trò nòng cốt. Nhờ đó, hiệu quả thông tin, chỉ huy được nâng cao, giúp kịp thời phát hiện, xử lý vi phạm, truy tìm đồng thời giảm tiêu cực trong quản lý hành chính. Từ thực tiễn công tác, nhiều sáng kiến của đoàn viên, thanh niên đã mang lại hiệu quả thiết thực. Có thể kể đến là các công trình như Công trình "Ứng dụng bản đồ số phục vụ công tác chỉ huy, điều phối, triển khai lực lượng tuần tra, kiểm soát, đảm bảo an ninh trật tự trên địa bàn thành phố"; công trình "Ứng dụng di động Help – 114"… [8].
Bốn là, hiệu quả bước đầu việc tiếp nhận các nhiệm vụ mới được giao về Bộ Công an liên quan hoạt động đổi mới sáng tạo, khoa học công nghệ và chuyển đổi số. Tổng Công ty Viễn thông MobiFone chính thức được bàn giao về Bộ Công an từ tháng 02/2025. Đây là điều kiện thuận lợi giúp nâng cao hiệu quả, mở ra cơ hội thúc đẩy phát triển công nghiệp an ninh, khoa học công nghệ và chuyển đổi số của lực lượng Công an, phù hợp tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị.
3. Một số ý kiến đề xuất nhằm hiện thực hoá Nghị quyết 57 – NQ/TW bổ sung nguồn sinh lực mới cho Đảng đối với lực lượng Thanh niên CAND.
Một là, quán triệt sâu rộng trong toàn lực lượng CAND về Nghị quyết 57-NQ/TW là yêu cầu then chốt, đặc biệt là trong đội ngũ thanh niên, nhằm tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức và tư duy hành động. Đây là nhiệm vụ chính trị đặc biệt quan trọng của thanh niên CAND góp phần quyết định thành công bước đầu trong giai đoạn phát triển mới của lực lượng. Quán triệt quan điểm này không chỉ giúp thanh niên CAND nâng cao ý thức trách nhiệm, tinh thần xung kích trong nghiên cứu, ứng dụng khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, mà còn tạo ra sự thay đổi tích cực trong nhận thức của một bộ phận cấp ủy, lãnh đạo, chỉ huy các đơn vị. Nhờ vậy, công tác phát triển khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong CAND sẽ được triển khai đồng bộ, quyết liệt và hiệu quả hơn, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.
Hai là, xây dựng môi trường và tạo điều kiện cơ chế, chính sách để Thanh niên CAND thuận lợi thay đổi, thích ứng và phát triển. Việc xây dựng môi trường và hoàn thiện cơ chế, chính sách để thanh niên CAND thuận lợi thay đổi, thích ứng và phát triển là giải pháp chiến lược nhằm chuẩn bị cho lực lượng nòng cốt của ngành Công an bước vào kỷ nguyên mới. Trong bối cảnh chuyển đổi số đang lan rộng vào mọi mặt đời sống xã hội, việc hình thành "Con người số", "Thanh niên số", "Công an số" và "Môi trường số" cần được coi là nhu cầu thiết yếu như "cơm ăn, áo mặc" hàng ngày. Điều đó khẳng định công nghệ và đổi mới sáng tạo không còn là khái niệm xa vời, mà trở thành nền tảng, là điều kiện sống, làm việc, học tập và cống hiến của thanh niên CAND. Bên cạnh đó, để mục tiêu này đi vào thực chất, tổ chức Đoàn trong CAND cần phát huy vai trò trung tâm đoàn kết, khơi dậy khát vọng cống hiến, tinh thần xung kích, sáng tạo của tuổi trẻ. Đoàn không chỉ là "trường học chính trị" mà còn phải trở thành "vườn ươm sáng tạo số", chủ động tổ chức các phong trào, cuộc thi, dự án ứng dụng khoa học – công nghệ, qua đó rèn luyện kỹ năng số cho đoàn viên, đồng thời tạo cơ chế để ý tưởng của thanh niên có thể được thử nghiệm, triển khai, hiện thực hóa.
Ba là, kết hợp chặt chẽ giữa Nghị quyết 57 – NQ/TW và các Nghị quyết trong "Bộ tứ trụ cột", gắn liền Phong trào "3 tiên phong" của Thủ tướng Chính phủ. Với tầm nhìn chiến lược và tư duy cải cách mạnh mẽ, thời gian qua, Bộ Chính trị đã ban hành bốn nghị quyết có ý nghĩa nền tảng, bao gồm: Nghị quyết số 57-NQ/TW về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Nghị quyết số 59-NQ/TW về hội nhập quốc tế trong tình hình mới; Nghị quyết số 66-NQ/TW về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới và Nghị quyết số 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân. Bốn nghị quyết này được xác định là "Bộ tứ trụ cột" của thể chế phát triển đất nước, mở đường cho khát vọng vươn mình mạnh mẽ của dân tộc. Bốn nghị quyết trên khi được gắn kết với Phong trào "3 tiên phong" thì không chỉ dừng lại ở tầm chiến lược mà còn được hiện thực hóa mạnh mẽ trong thực tiễn, trở thành động lực to lớn, thôi thúc đoàn viên, thanh niên, cả hệ thống chính trị, cộng đồng doanh nghiệp và người dân cùng tham gia phát triển đất nước.
Bốn là, xây dựng đội ngũ thanh niên CAND vững vàng chính trị, giỏi pháp luật, tinh thông nghiệp vụ và đặc biệt thuần thục, làm chủ công nghệ. Trong kỷ nguyên số, công nghệ trở thành "vũ khí" quan trọng trên mọi mặt trận. Vì vậy, thanh niên CAND không chỉ cần bản lĩnh và tri thức chính trị, pháp luật mà còn phải được đào tạo, bồi dưỡng để làm chủ các công nghệ cốt lõi như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, Internet vạn vật, phân tích dữ liệu số… Đây là chìa khóa để nâng cao hiệu quả công tác, từ quản lý dân cư, phòng ngừa – đấu tranh tội phạm, đến bảo đảm an ninh mạng, an ninh quốc gia. Xây dựng thanh niên CAND gắn với mô hình "công dân số" và "công an số" chính là bước đi cụ thể hiện thực hóa Nghị quyết 57-NQ/TW trong đó năng lực làm chủ công nghệ là minh chứng cho tính chuyên nghiệp, hiện đại của lực lượng. Khi thanh niên CAND thật sự làm chủ công nghệ, họ sẽ trở thành lực lượng xung kích trên không gian mạng, là "lá chắn số" bảo vệ Tổ quốc, đồng thời lan tỏa tinh thần đổi mới sáng tạo tới toàn xã hội, đặc biệt là thế hệ trẻ Việt Nam.
Năm là, đề xuất sáng kiến mô hình liên kết đột phá khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số "5 + 3 + 1". Chủ trì bởi Ban Thanh niên CAND, lựa chọn 5 thanh niên ưu tú từ 5 học viện, trường CAND khác nhau liên kết thành nhóm, tổ, đội phát triển các Đề án, sản phẩm KH-CN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số phục vụ công tác Công an, công tác thanh niên… dựa trên trụ cột "3 + 1" – "Vững về chính trị, giỏi về pháp luật, tinh thông nghiệp vụ và thuần thục về công nghệ" đáp ứng nhiệm vụ phát triển "Thanh niên số" trong thời đại mới; xác định nhiệm vụ chính trị quan trọng, đưa vào tiêu chí đánh giá xét chất lượng, phân loại sinh hoạt đoàn, ưu tiên đoàn viên, thanh niên có đề án, sản phẩm nghiệm thu đạt kết quả cao.
4. Kết luận
Nghị quyết số 57-NQ/TW đã mở ra định hướng chiến lược để Việt Nam bứt phá trong kỷ nguyên số, lấy khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số làm động lực then chốt cho phát triển nhanh và bền vững. Trong tiến trình này, thanh niên CAND giữ vai trò đặc biệt quan trọng: vừa là lực lượng trực tiếp hiện thực hóa các mục tiêu của Nghị quyết, vừa là nguồn sinh lực mới bổ sung cho Đảng và sự nghiệp cách mạng. Trong thời gian tới, nếu tiếp tục được quan tâm, bồi dưỡng và phát huy, thanh niên CAND chắc chắn sẽ trở thành lực lượng tiên phong trên mặt trận khoa học – công nghệ và an ninh số. Thanh niên CAND chính là lực lượng kế tục, bổ sung sinh lực mới cho Đảng trong kỷ nguyên số. Đây không chỉ là nhiệm vụ chính trị mà còn là cơ hội để tuổi trẻ CAND khẳng định vị thế, góp phần xây dựng lực lượng Công an cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, đưa đất nước vững bước trên con đường phát triển phồn vinh, hùng cường vào năm 2045./.
Thiếu uý Nguyễn Thành Trung
Khoa Quản lý nhà nước về an ninh, trật tự, Trường Đại học An ninh nhân dân
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bộ Chính trị (2024), Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, Hà Nội.
2. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI (1986), Văn kiện Đại hội, Hà Nội.
3. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII (1991), Văn kiện Đại hội, Hà Nội.
4. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI (2011), Văn kiện Đại hội, Hà Nội.
5. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII (2016), Văn kiện Đại hội, Hà Nội.
6. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII (2021), Văn kiện Đại hội, Hà Nội.
7. Vũ Thị Thu Hằng (2021), "Quan điểm của Đảng về đổi mới sáng tạo qua các kỳ đại hội", Tạp chí Cộng sản.
8. Đồng Đức Vũ (2024), "Thanh niên công an xung kích trên mặt trận số, góp phần cùng toàn lực lượng trong chuyển đổi số quốc gia", Hà Nội.