Một diễn biến bất thường đang xảy ra trên các thị trường toàn cầu: giá vàng đang tăng mạnh như năm 1979, trong khi chứng khoán Mỹ lại sôi động như thời kỳ bong bóng dotcom 1999. Điều đáng nói là hai thời kỳ này vốn mang những đặc điểm hoàn toàn trái ngược: một bên là lạm phát và bất ổn địa chính trị, bên kia là tăng trưởng công nghệ trong bối cảnh tương đối ổn định.
Một hiện tượng lạ đang diễn ra trên thị trường toàn cầu: vàng tăng vọt như năm 1979, còn chứng khoán Mỹ sôi động như thời bong bóng dotcom 1999.
Phần lớn giới phân tích cho rằng đà tăng của vàng song hành với chứng khoán là do nhà đầu tư tìm cách phòng ngừa rủi ro chính sách - đặc biệt tại Mỹ - trong bối cảnh thị trường cổ phiếu đang hưng phấn nhờ làn sóng AI. Tuy nhiên, nếu vậy thì nhà đầu tư đang chấp nhận một mức “bất đồng nhận thức” rất lớn: vừa ôm kỳ vọng tăng giá cổ phiếu, vừa tích cực mua tài sản phòng thủ. Hơn nữa, việc dùng vàng để phòng ngừa rủi ro cũng khó hợp lý khi các công cụ bảo hiểm trực tiếp khác như quyền chọn bán (put options) lại rẻ hơn nhiều.
Tác giả Ruchir Sharma, Chủ tịch Rockefeller International, cho rằng lý do thực sự nằm ở thanh khoản khổng lồ đang tràn ngập hệ thống tài chính toàn cầu.
“Dư âm” của các gói kích thích thời Covid-19
Trong và sau đại dịch, chính phủ và ngân hàng trung ương các nước đã tung ra hàng nghìn tỷ USD kích thích để hỗ trợ nền kinh tế. Lượng tiền này không biến mất mà vẫn tiếp tục “chảy vòng quanh” thị trường, thổi bùng đà tăng giá của nhiều loại tài sản, từ cổ phiếu đến vàng.
Tại Mỹ, tổng giá trị tiền gửi trong các quỹ thị trường tiền tệ đã tăng vọt sau đại dịch, đạt khoảng 7.500 tỷ USD, cao hơn 1.500 tỷ USD so với xu hướng dài hạn. Trong khi đó, lãi suất danh nghĩa vẫn thấp hơn tốc độ tăng trưởng GDP danh nghĩa, khiến điều kiện tài chính thực tế vẫn nới lỏng dù Fed tuyên bố chính sách “hơi thắt chặt”.
Thâm hụt ngân sách lớn cũng đóng vai trò quan trọng. Mỹ hiện có mức thâm hụt cao nhất trong khối các nước phát triển. Mà theo phương trình Kalecki–Levy, thâm hụt công lớn đồng nghĩa với thặng dư khu vực tư nhân lớn, tạo ra lượng tiền dư dả tiếp tục đổ vào tài sản tài chính.
Khi tâm lý và công nghệ cùng khuếch đại thanh khoản
Thanh khoản không chỉ đến từ chính sách mà còn từ tâm lý nhà đầu tư. Khi tin tưởng vào sự bảo vệ của nhà nước và ngân hàng trung ương, giới đầu tư sẵn sàng chấp nhận rủi ro cao hơn. Niềm tin này đã được củng cố sau nhiều năm chính phủ Mỹ “ra tay giải cứu” mỗi khi thị trường gặp sóng gió.
Thêm vào đó, quá trình tài chính hóa sâu rộng - với sự bùng nổ của các ứng dụng giao dịch, ETF đòn bẩy, các sản phẩm đầu tư chi phí thấp hoặc miễn phí hoa hồng - giúp dòng tiền dễ dàng len lỏi vào mọi ngóc ngách của thị trường.
Chính dòng tiền dồi dào này là sợi dây liên kết giữa giá vàng và chứng khoán - những tài sản vốn thường có mối tương quan gần như bằng không. Trong những năm 1970, vàng tăng mạnh thì chứng khoán “dậm chân tại chỗ”; còn những năm 1990, chứng khoán bùng nổ thì vàng giảm giá. Nay, cả hai cùng tăng nhờ “cơn sóng thanh khoản”.
Cơn sốt vàng không còn đến từ ngân hàng trung ương
Sau khi Mỹ “vũ khí hóa” đồng USD bằng các lệnh trừng phạt tài chính năm 2022, các ngân hàng trung ương đã đẩy mạnh mua vàng như một tài sản thay thế.
Nhưng hiện tại, tâm điểm mua vàng đã chuyển sang giới đầu tư tài chính, đặc biệt thông qua các quỹ ETF. Tỷ trọng ETF trong tổng nhu cầu vàng đã tăng gấp 9 lần trong năm nay, lên gần 20%. Quý 3/2025 chứng kiến lượng vốn ETF chảy vào vàng cao nhất lịch sử theo quý.
Câu chuyện vượt ra ngoài “nỗi sợ lạm phát”
Lý giải truyền thống cho đà tăng của vàng - như lo ngại đồng USD mất giá - không thực sự giải thích được mức tăng mạnh hiện nay, nhất là khi đồng bạc xanh hầu như đi ngang trong nhiều tháng qua.
Nếu thực sự có nỗi sợ lạm phát như thời 1970, tín hiệu đó đã phải thể hiện rõ trên lợi suất trái phiếu dài hạn hoặc giá các tài sản phòng ngừa lạm phát truyền thống như TIPS (trái phiếu bảo vệ lạm phát). Nhưng hiện tại, thị trường trái phiếu chỉ phản ánh kỳ vọng lạm phát dài hạn dưới 2,5%.
Thậm chí, giá của nhiều tài sản rủi ro cao như bạc, bạch kim, cổ phiếu công nghệ chưa có lãi và ETF đòn bẩy cũng tăng mạnh, hoàn toàn trái ngược với hành vi phòng thủ thông thường.
Nguy cơ tiềm ẩn: Khi Fed buộc phải siết lại
Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) dường như đang “làm ngơ” trước lạm phát giá tài sản. Tuy nhiên, nếu lạm phát tiêu dùng thực sự tăng tốc và buộc Fed phải thắt chặt chính sách quyết liệt hơn, thị trường có thể phải đối mặt với một “cú sốc khó chịu”. Khi đó, vàng sẽ không còn là nơi trú ẩn an toàn và có thể rơi cùng với cổ phiếu công nghệ đang tăng giá nhờ AI.
(Theo Financial Times)
Anh Mai