Trong nhịp sống hiện đại nơi mà thế hệ trẻ không ngừng tìm kiếm những trải nghiệm ý nghĩa và những kết nối xã hội chân thật,
Workshop và lớp học trải nghiệm không chỉ là công cụ truyền đạt kiến thức, mà còn là những “cánh cửa mở” giúp giới trẻ bước vào thế giới thầm lặng ấy - nơi giao tiếp không chỉ bằng lời nói, mà còn bằng trái tim. Bài viết này sẽ đi sâu vào hiệu quả của những mô hình này trong việc nâng cao nhận thức và khơi dậy kết nối bền vững giữa người trẻ và người điếc.
TỪ KHÓA: Người trẻ - Người điếc - Workshop trải nghiệm - Kết nối xã hội - Giáo dục hòa nhập - Ngôn ngữ ký hiệu - Đồng cảm - Giá trị cộng đồng - Hòa nhập văn hóa
TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
Tại Việt Nam, người điếc và khiếm thính ước tính khoảng 2,5 triệu người, tương đương 2-3% dân số (WHO, 2018; Wikipedia "Deafness in Vietnam", 2023). Họ thường xuyên gặp rào cản lớn trong giao tiếp, giáo dục và cơ hội việc làm: chỉ khoảng 70% người khiếm thính có thể tiếp cận dịch vụ y tế đầy đủ, trong khi sự thiếu hụt phiên dịch ngôn ngữ ký hiệu và hạn chế trong hệ thống giáo dục khiến nhiều người không thể tiếp cận giáo dục chính quy hay đào tạo nghề một cách trọn vẹn (Wikipedia "Deafness in Vietnam", 2023; Hội Người Khuyết tật Việt Nam, 2020).
Những rào cản này không xuất phát từ mong muốn “tách biệt” của người điếc, mà chủ yếu từ việc thiếu sự thấu hiểu và hỗ trợ từ cộng đồng xã hội - đặc biệt là sự thiếu hụt phiên dịch, chương trình học và môi trường việc làm thật sự hòa nhập
Các nghiên cứu gần đây ghi nhận vai trò tích cực của hoạt động trải nghiệm như workshop giao tiếp bằng ngôn ngữ ký hiệu, lớp học về văn hóa người điếc hay hoạt động nghệ thuật tương tác trong việc giúp người trẻ hiểu sâu sắc hơn về cộng đồng này. Tuy nhiên, chưa có nhiều nghiên cứu tổng hợp, đánh giá hiệu quả thực tiễn của các hoạt động đó dưới góc độ thúc đẩy hành động gắn kết lâu dài.
CƠ SỞ LÝ THUYẾT
1. Người điếc: Không chỉ là những người mất khả năng nghe mà còn là một cộng đồng văn hóa với ngôn ngữ, giá trị và cách biểu đạt riêng biệt - thường được gọi là "Văn hóa người điếc".
2. Giáo dục trải nghiệm (Experiential Learning): Phương pháp học tập thông qua tương tác trực tiếp, thường áp dụng trong các workshop, hoạt động nhóm, hoặc học qua thực hành thực tế.
3. Sự đồng cảm và kết nối xã hội: Khả năng hiểu và cảm nhận cảm xúc của người khác, tạo nền tảng cho mối quan hệ xã hội bền vững và bao dung.
4. Mô hình minh họa
Ba trụ cột tạo kết nối:
Trải nghiệm cảm xúc (nghe - nhìn - cảm)
Tương tác thực tế (học ký hiệu, nhập vai người điếc)
Đồng kiến tạo giá trị (cùng tạo sản phẩm, chia sẻ câu chuyện, nghệ thuật biểu đạt)
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1. Phương pháp: Kết hợp định tính (phỏng vấn sâu, quan sát hoạt động workshop) và định lượng (khảo sát trực tuyến về nhận thức và hành vi sau trải nghiệm).
2. Đối tượng khảo sát:
Sinh viên tham gia lớp học trải nghiệm về người điếc.
Người điếc tham gia với vai trò hướng dẫn viên hoặc khách mời.
Nhà tổ chức (tình nguyện viên, giáo viên, chuyên gia giáo dục đặc biệt).
3. Công cụ đo lường:
Bảng khảo sát đo mức độ thay đổi nhận thức (trước và sau workshop).
Phỏng vấn sâu cảm nhận cá nhân.
Phân tích tương tác video, hình ảnh từ hoạt động.
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Link khảo sát google form
https://docs.google.com/forms/d/e/
1FAIpQLSci8DZUDRXt71XEP6dnl8Yv4Tt0PMRJ
32cdhRPVnL1vZBn_XQ/viewform?usp=sharing&ouid=116676211598866402645
1. Nhận thức của người trẻ thay đổi rõ rệt sau trải nghiệm
Khảo sát trên 300 sinh viên từng tham gia 5 workshop tại TP.HCM và Hà Nội cho thấy:
Trước workshop: 74% thừa nhận "biết rất ít" hoặc "gần như không biết" gì về cuộc sống người điếc, 60% nghĩ rằng “giao tiếp với người điếc là rất khó khăn”.
Sau workshop: 89% bày tỏ cảm nhận “hiểu rõ hơn và cảm thấy gần gũi hơn” với người điếc, 77% cho biết họ sẵn sàng học ngôn ngữ ký hiệu hoặc tham gia hoạt động hòa nhập.
Một sinh viên ngành truyền thông chia sẻ:
“Chỉ sau 3 tiếng nhập vai ‘người điếc’ trong một hoạt động nhóm, mình mới nhận ra người điếc không cần thương hại, mà cần sự thấu hiểu và công bằng.”
2. Workshop là cầu nối hiệu quả nhưng vẫn còn giới hạn
Các hình thức phổ biến:
• Lớp học ký hiệu ngắn hạn (7-8 buổi).
• Workshop "Vẽ nón lá".
• Giao lưu nghệ thuật biểu đạt không lời (múa tay, kể chuyện bằng ký hiệu).
Lợi ích nổi bật:
• Mở ra trải nghiệm thực tế giúp người trẻ khám phá và trân trọng thế giới của người điếc.
• Tạo cơ hội đối thoại hai chiều giữa người trẻ và người điếc, khuyến khích sự kết nối tự nhiên và lâu dài.
• Góp phần nâng cao nhận thức về giáo dục hòa nhập và trách nhiệm chung trong việc xây dựng một xã hội đa dạng.
3. Cần mở rộng quy mô và đổi mới hình thức truyền thông
Nhiều chương trình workshop vẫn chưa tiếp cận được số đông vì truyền thông chủ yếu thông qua kênh truyền thống hoặc nội bộ. Những workshop có gắn KOLs/Gen Z Influencer thường thu hút gấp 3 lần người tham gia so với chương trình tổ chức tương tự nhưng không có truyền thông mạnh.
Ngoài ra, các nền tảng số như YouTube, TikTok hoặc livestream có thể được tận dụng để đưa những buổi trải nghiệm thành nội dung lan tỏa. Ví dụ, clip Tik Tok "Thử thách nói chuyện bằng ký hiệu trong 24h" của một nhóm sinh viên đã thu hút hơn 2 triệu lượt xem và gần 10.000 lượt chia sẻ.
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
Giữa thế giới đầy âm thanh, người điếc không chỉ cần được lắng nghe bằng đôi tai, mà cần được cảm nhận bằng trái tim và hành động cụ thể. Workshop và lớp học trải nghiệm - nếu được thiết kế chân thực, sáng tạo và mang tính đồng kiến tạo - chính là cầu nối hiệu quả để xóa đi khoảng cách giữa người trẻ và người điếc.
Tuy nhiên, việc tạo ra kết nối không nên dừng lại ở “trải nghiệm một lần”. Cần xây dựng chuỗi hoạt động liên kết dài hạn, có sự tham gia thực chất của người điếc trong vai trò trung tâm – từ thiết kế nội dung đến hướng dẫn. Song song đó, truyền thông sáng tạo (TikTok challenge, vlog trải nghiệm, app học ký hiệu) sẽ là chìa khóa để đưa những giá trị này lan tỏa rộng rãi và bền vững.
Chỉ khi người điếc không còn bị “làm nền” trong các chiến dịch truyền thông và người trẻ không chỉ tham gia vì tò mò nhất thời, mà thật sự “giao tiếp bằng đồng cảm”, thì xã hội hòa nhập mới trở thành hiện thực chứ không chỉ là khẩu hiệu.
Trần Thị Ngọc Linh - Lê Thị Duyên - Nguyễn Thị Vân
Anh - Nguyễn Văn Vũ Hiệp - Nguyễn Việt Hoàng
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Nguyễn Thị Thảo & Trần Minh Quang (2022). Giáo dục hòa nhập và vai trò của cộng đồng người điếc tại Việt Nam. Tạp chí Phát triển Giáo dục, 34(2), 47–58.
2. Deaf World Vietnam (2023). Báo cáo tác động hoạt động workshop giao tiếp ký hiệu với sinh viên đại học.
3. Trịnh Hồng Nhung (2024). Social Inclusion for Deaf People through Experiential Learning. Vietnam Journal of Social Work, 12(1), 22–36.
4. TikTok Vietnam Insights (2024). Xu hướng nội dung xã hội 2024: Gen Z và các vấn đề nhân văn.