TNV - Đây là đánh giá được Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM) công bố trong Báo cáo Đào tạo thương mại điện tử 2023 vào sáng ngày 05 tháng 12 tại Hà Nội. Báo cáo được xây dựng từ số liệu khảo sát của 238 cơ sở giáo dục đại học trong cả nước từ tháng 8 đến tháng 10 năm 2023.
Ông Bùi Trung Kiên - Phó Chủ tịch Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam phát biểu khai mạc Hội thảo
Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Bùi Trung Kiên - Phó Chủ tịch Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam cho biết, báo cáo này được thực hiện dưới sự chỉ đạo của Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (iDEA) thuộc Bộ Công Thương. Nhiều trường đại học trên cả nước, đặc biệt là các trường thành viên của Mạng lưới các trường đào tạo thương mại điện tử (VecomNet) đã tích cực cung cấp thông tin.
Từ năm 2022 Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM) đặt ưu tiên cao trong việc phối hợp với các cơ quan, tổ chức và cơ sở giáo dục đại học triển khai hoạt động đào tạo ngành, chuyên ngành và học phần thương mại điện tử. Báo cáo Đào tạo Thương mại điện tử 2022 với chủ đề “Những bước tiến nổi bật” là tài liệu đầu tiên ở Việt Nam cung cấp thông tin cập nhật, đa dạng về hiện trạng đào tạo thương mại điện tử ở các trường đại học. Đồng thời, Báo cáo đã nêu bật nhiều khó khăn trong hoạt động này và đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường sự kết nối, hợp tác giữa các trường đại học với các doanh nghiệp nhằm thực hiện tốt mục tiêu gắn đào tạo với thực tiễn.
Quyết định số 645/QĐ-TTg ngày 15 tháng 5 năm 2020 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Kế hoạch tổng thể phát triển thương mại điện tử quốc gia giai đoạn 2021 – 2025 đã đặt ra mục tiêu tới năm 2025 có 50% cơ sở giáo dục đại học và giáo dục nghề nghiệp triển khai đào tạo thương mại điện tử và một triệu lượt doanh nghiệp, hộ kinh doanh, cán bộ quản lý nhà nước, sinh viên được tham gia các khoá đào tạo về kỹ năng ứng dụng thương mại điện tử.
Cuộc khảo sát từ tháng 8 đến tháng 10 năm 2023 tại 238 cơ sở giáo dục đại học (gọi tắt là trường đại học) không thuộc khối Quốc phòng – An ninh, Nghệ thuật hoặc đặc thù cho thấy đã có 47% trường đào tạo học phần thương mại điện tử, trong đó có tới 40 trường đào tạo ngành thương mại điện tử với mã ngành 7340122. Nếu có sự phối hợp đồng bộ, chặt chẽ giữa các trường đại học với các cơ quan quản lý nhà nước về giáo dục đào tạo và thương mại điện tử, Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam cùng các tổ chức và doanh nghiệp thì mục tiêu tới hết năm 2025 có 50% cơ sở giáo dục đại học triển khai đào tạo thương mại điện tử là khả thi.
Năm 2023 đã có 89 cơ sở giáo dục đại học (gọi tắt là trường đại học) đào tạo học phần, 16 trường đào tạo chuyên ngành và 40 trường đào tạo ngành thương mại điện tử với mã ngành 7340122. Có thể nhận thấy hoạt động đào tạo thương mại điện tử tại các trường đại học đã bước từ giai đoạn phát triển thiên về quy mô sang giai đoạn thiên về chất lượng.
Nhiều văn bản chính sách và pháp luật về chuyển đổi số, kinh tế số, thương mại điện tử cũng như về chuẩn chương trình đào tạo, mở ngành đào tạo được ban hành trong vài năm gần đây đã và đang hỗ trợ tích cực cho sự chuyển đổi này. Nhưng theo đánh giá của VECOM, việc triển khai các văn bản chính sách và pháp luật này chưa đủ mạnh mẽ. Một phần do chưa có sự phối hợp chặt chẽ, nhịp nhàng giữa các cơ quan quản lý nhà nước như Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Công Thương và Bộ Thông tin và Truyền thông. Các trường đại học, các tổ chức xã hội nghề nghiệp và các doanh nghiệp kinh doanh trực tuyến cũng chưa nắm vững các chủ trương và quy định đã ban hành. Sự hợp tác giữa các bên liên quan còn lỏng lẻo. VECOM cũng kiến nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo cần kiểm tra, giám sát hàng năm và công bố công khai những trường chưa thực hiện nghiêm túc nghĩa vụ này.
Về đào tạo thương mại điện tử, tháng 8 năm 2022 Hiệp hội Thương mại điện tử (VECOM) cùng 27 trường đại học trên cả nước đã thành lập Mạng lưới các cơ sở đào tạo thương mại điện tử (VecomNet). Tới tháng 11 năm 2023 số thành viên đã tăng lên 36 trường. Đa số trường thành viên đào tạo ngành thương mại điện tử, một số trường đào tạo chuyên ngành. Trong dài hạn VecomNet sẽ mở rộng tới các trường đào tạo học phần thương mại điện tử cũng như các cơ sở giáo dục nghề nghiệp là các trường cao đẳng.
Song song với việc mở rộng Mạng lưới VecomNet, Hiệp hội Thương mại điện tử cùng các trường đại học thành viên sẽ quan tâm hơn tới chất lượng hợp tác, bám sát các mục tiêu, nhiệm vụ được đề ra tại các văn bản chính sách và pháp luật liên quan tới đào tạo thương mại điện tử.
Cần đa dạng hoá chương trình đào tạo ngành thương mại điện tử, Nhanh chóng đưa những xu hướng mới vào chương trình đào tạo TMĐT. Khi đa dạng hoá chương trình đào tạo ngành thương mại điện tử, bên cạnh việc tạo ra bản sắc riêng các trường cũng cần nhanh chóng thiết kế các học phần để nắm bắt hai xu hướng nổi bật của thương mại điện tử trên thế giới cũng như ở nước ta. Đó là xu hướng tăng trưởng nhanh của thương mại điện tử xuyên biên giới (cross border ecommerce) và bảo vệ môi trường trong kinh doanh trực tuyến.
Hiệp hội Thương mại điện tử đã triển khai nhiều hoạt động nhằm hậu thuẫn các doanh nghiệp nắm bắt cơ hội xuất khẩu trực tuyến theo hình thức B2B. Trong hai năm 2022 – 2023 xuất khẩu của Việt Nam gặp nhiều khó khăn, tuy nhiên hình thức xuất khẩu trực tuyến nói chung và trên nền tảng Amazon nói riêng tăng trưởng mạnh mẽ. Hàng nghìn doanh nghiệp Việt nắm bắt cơ hội kinh doanh toàn cầu với Amazon, số lượng đối tác bán hàng Việt Nam qua Amazon tăng rất nhanh. Amazon đánh giá cao sự hợp tác hiệu quả giữa Amazon và các doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam, đồng thời khẳng định sự linh hoạt và bền bỉ của các doanh nghiệp trong nước trong môi trường kinh tế nhiều thách thức.
Các trường đại học, đặc biệt là các trường kinh tế, đào tạo ngành thương mại điện tử cần nắm bắt xu hướng phát triển của xuất khẩu trực tuyến, bổ sung các học phần phù hợp vào chương trình đào tạo. Đồng thời, chương trình đào tạo cũng phải chú trọng hơn tới các học phần liên quan tới ngoại ngữ, thương mại quốc tế, thanh toán quốc tế, e-Logistics và dịch vụ hoàn tất đơn hàng (Fulfillment Services).
Thương mại điện tử trên phạm vi toàn cầu đã phát triển rất nhanh trong hai thập kỷ qua. Bên cạnh những tác động tích cực tới kinh tế, thương mại điện tử đã bộc lộ những tác động tiêu cực tới môi trường và xã hội, những tác động này được thể hiện rõ ràng ở các nước có nền thương mại điện tử tiên phong như Trung Quốc hay Hoa Kỳ. Thương mại điện tử ở nước ta đang trong thập kỷ đầu tiên của sự phát triển nhanh nhưng những tác động xấu tới môi trường và xã hội đã có thể dễ dàng nhận ra và được phản ảnh nhiều trên các phương tiện truyền thông đại chúng. Các hình thức bán lẻ trực tuyến, gọi xe và đồ ăn công nghệ tác động rõ nhất tới vấn đề môi trường.
Các trường đại học đào tạo ngành thương mại điện tử, đặc biệt là các trường vừa đào tạo ngành này đồng thời đào tạo các ngành liên quan tới môi trường, cần dẫn đầu trong việc đưa vào chương trình đào tạo học phần về bảo vệ môi trường. Đây cũng là một hướng đi tạo ra sự khác biệt và nâng cao tính cạnh tranh trong tuyển sinh ngành thương mại điện tử.
Hải Hà
