Hòn Khoai – Từ tiền tiêu quốc phòng đến cửa ngõ phát triển kinh tế biển Tây Nam

Cụm đảo tiền tiêu cực Nam Tổ quốc

Cách đất liền khoảng 15–20 km về phía đông nam Mũi Cà Mau, cụm đảo Hòn Khoai gồm năm đảo: Hòn Khoai, Hòn Sao, Hòn Go, Hòn Đồi Mồi và Hòn Đá Lẻ. Nằm gần tuyến hàng hải quốc tế với mật độ tàu thuyền vận tải nhộn nhịp, cụm đảo này tạo thành vành đai tự nhiên bảo vệ vùng biển Tây Nam. Đặc biệt, Hòn Đá Lẻ (tọa độ 08°22’08"N - 104°52’04"E) được xác định là điểm A2 trên đường cơ sở chủ quyền lãnh hải quốc gia – một mốc pháp lý có ý nghĩa chiến lược trong khẳng định chủ quyền biển đảo Việt Nam.

Trong cụm đảo, Hòn Khoai là đảo lớn nhất, diện tích khoảng 400 ha (4 km²), địa hình núi đá hiểm trở với đỉnh cao tới 318 m so với mực nước biển. Khác với nhiều đảo ven bờ, nơi đây có nguồn nước ngọt tự nhiên dồi dào, hệ sinh thái rừng – biển phong phú, đường giao thông dài khoảng 14 km bao quanh. Vùng biển rộng hơn 1.200 km² bao trùm quanh đảo, lại nằm cận kề các tuyến vận tải biển quốc tế, càng làm nổi bật vị trí chiến lược của Hòn Khoai.

Người dân địa phương gọi đảo là Hòn Khoai bởi hình dáng giống củ khoai; còn có tên khác là Hòn Độc Lập, đảo Giáng Tiên; thời Pháp thuộc gọi là Poulop. Hiện trên đảo chưa có dân cư sinh sống, chỉ có lực lượng đồn trú gồm Đồn Biên phòng Hòn Khoai, Trạm Rađa 595 (Vùng 5 Hải quân), Hạt Kiểm lâm và Trạm Hải đăng.

Vị trí chiến lược trong thế trận quốc phòng – an ninh

Không chỉ có giá trị về địa lý – sinh thái, Hòn Khoai còn gắn liền với những dấu mốc lịch sử cách mạng. Ngày 13.12.1940, dưới sự lãnh đạo của anh hùng Phan Ngọc Hiển, cuộc khởi nghĩa Hòn Khoai bùng nổ, đánh dấu tinh thần quật khởi của quân dân cực Nam chống thực dân Pháp. Sự kiện này trở thành một trong những mốc son chói lọi của phong trào cách mạng Nam Bộ, và ngày 13.12 hằng năm đã được chọn làm ngày truyền thống của Đảng bộ, quân và dân Cà Mau.

Nhờ giá trị lịch sử đặc biệt, Hòn Khoai được Bộ Văn hóa – Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) công nhận là Di tích lịch sử – văn hóa cấp quốc gia từ năm 1990. Với người dân Cà Mau, Hòn Khoai là biểu tượng của tinh thần quả cảm, kiên trung. Với chiến lược quốc phòng – an ninh, đây là "pháo đài giữa biển khơi", giữ vai trò then chốt trong bảo vệ vùng trời, vùng biển phía Tây Nam Tổ quốc.

Trong thế trận phòng thủ ba mặt giáp biển của tỉnh Cà Mau, cùng với Hòn Đá Bạc và Hòn Chuối, Hòn Khoai được xác định là trọng yếu nhất. Vị trí án ngữ tuyến hàng hải, gần kề đường di chuyển quốc tế giúp đảo trở thành điểm tựa để kiểm soát hoạt động tàu thuyền, đồng thời là chốt chặn tự nhiên bảo vệ biên giới biển. Nói cách khác, Hòn Khoai chính là "cánh cửa ngoài khơi" để bảo vệ chủ quyền vùng biển Tây Nam.

Bước ngoặt hạ tầng: Mở cửa Hòn Khoai

Ngày 19.8 vừa qua, Bộ Quốc phòng đã khởi công ba dự án hạ tầng quy mô lớn gắn liền với Hòn Khoai: cao tốc Cà Mau – Đất Mũi, tuyến giao thông vượt biển ra đảo Hòn Khoai, và cảng tổng hợp lưỡng dụng Hòn Khoai. Đây là những công trình động lực, đánh dấu bước chuyển biến quan trọng, biến đảo tiền tiêu thành trung tâm kết nối chiến lược của khu vực.

Tuyến cầu vượt biển dài nhất Việt Nam

Dự án tuyến đường vượt biển ra Hòn Khoai có chiều dài khoảng 18 km, thiết kế hiện đại với 4 làn xe, tốc độ tối đa 80 km/giờ. Khi hoàn thành, đây sẽ là cây cầu vượt biển dài nhất Việt Nam, với tổng vốn đầu tư hơn 25.700 tỉ đồng, dự kiến hoàn thành cuối năm 2028. Công trình giúp rút ngắn khoảng cách, đưa Hòn Khoai từ một đảo xa bờ trở thành điểm đến gắn kết trực tiếp với hệ thống cao tốc quốc gia, giải quyết triệt để "nút thắt" giao thông cho đảo tiền tiêu.

Cảng tổng hợp lưỡng dụng Hòn Khoai

Song song, dự án Cảng tổng hợp lưỡng dụng Hòn Khoai cũng đang được triển khai. Giai đoạn đầu, cảng có một bến dài 1.000 m, công suất 20 triệu tấn/năm; khu nước và vũng quay tàu rộng 203 ha, có thể tiếp nhận tàu trọng tải tới 250.000 DWT. Cảng còn được xây dựng hệ thống đê chắn sóng, kè bảo vệ, khu vực tiếp nhận tàu quân sự, doanh trại và hạ tầng phụ trợ – đảm bảo vai trò "hai trong một", vừa phục vụ phát triển kinh tế, vừa đáp ứng nhiệm vụ quốc phòng.

Ở giai đoạn hoàn thiện, quy mô cảng sẽ mở rộng lên 686 ha, bổ sung thêm 2 cầu cảng hàng tổng hợp, container dài 1.000 m và 2 cầu cảng hàng lỏng, khí có khả năng tiếp nhận tàu đến 150.000 DWT. Đây sẽ là cảng nước sâu lớn nhất khu vực, biến Hòn Khoai thành trung tâm logistics, cửa ngõ hàng hải của cực Nam Tổ quốc.

Cửa ngõ phát triển mới cho vùng biển Tây Nam

Theo ông Phạm Thành Ngại, Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau: "Khi hoàn thành, chuỗi công trình sẽ kết nối thông suốt cao tốc Bắc – Nam đến Đất Mũi và đảo Hòn Khoai, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế – xã hội đồng thời bảo đảm quốc phòng – an ninh không chỉ cho tỉnh Cà Mau mà cả khu vực Đồng bằng sông Cửu Long."

Điều này có ý nghĩa to lớn. Từ một đảo chủ yếu mang tính phòng thủ, Hòn Khoai có thể vươn lên trở thành điểm trung chuyển hàng hóa chiến lược, thu hút đầu tư dịch vụ hậu cần, logistics, công nghiệp chế biến, cũng như phát triển du lịch sinh thái gắn với giá trị lịch sử cách mạng.

Lợi thế tự nhiên cho phát triển cảng nước sâu

Các chuyên gia kinh tế biển nhận định: cụm đảo Hòn Khoai nằm ở vị trí tiếp giáp tuyến hàng hải quốc tế, vùng biển xung quanh có độ sâu tự nhiên lớn, ít bồi lắng, rất thuận lợi để phát triển cảng nước sâu. Đây là điều kiện hiếm có so với nhiều vùng duyên hải khác của Việt Nam, hứa hẹn đưa Hòn Khoai trở thành trung tâm logistics hàng đầu khu vực.

Du lịch sinh thái – lịch sử cách mạng

Bên cạnh kinh tế cảng biển, Hòn Khoai còn có tiềm năng lớn phát triển du lịch. Với hệ sinh thái rừng – biển đa dạng, cảnh quan núi đá xen rừng nguyên sinh, cùng giá trị lịch sử cách mạng của cuộc khởi nghĩa năm 1940, nơi đây có thể trở thành điểm đến hấp dẫn cho loại hình du lịch sinh thái kết hợp về nguồn. Nếu được quy hoạch hợp lý, Hòn Khoai vừa giữ được môi trường sinh thái, vừa trở thành điểm nhấn du lịch đặc sắc của Cà Mau.

Kết hợp kinh tế với quốc phòng – an ninh

Không ít chuyên gia nhận định: Việc triển khai đồng bộ các dự án hạ tầng trên Hòn Khoai chính là sự cụ thể hóa quan điểm chiến lược "phát triển kinh tế gắn liền với bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa".

Hạ tầng được thiết kế theo hướng lưỡng dụng: trong điều kiện hòa bình, phục vụ vận tải hàng hóa, phát triển thương mại – dịch vụ; khi cần thiết, có thể chuyển đổi thành căn cứ hậu cần quân sự, tiếp nhận tàu hải quân, máy bay trực thăng hoặc các hoạt động cứu hộ – cứu nạn. Như vậy, mỗi công trình trên Hòn Khoai vừa mang tính dân sự vừa có ý nghĩa quốc phòng, góp phần củng cố vững chắc an ninh vùng biển Tây Nam.

Hòn Khoai – từ biểu tượng cách mạng đến động lực phát triển

Hơn tám thập niên sau cuộc khởi nghĩa do anh hùng Phan Ngọc Hiển lãnh đạo, Hòn Khoai lại bước vào một hành trình mới. Nếu trong quá khứ, nơi đây là biểu tượng cách mạng, ghi dấu tinh thần kiên cường bất khuất, thì nay Hòn Khoai đang chuyển mình thành cửa ngõ chiến lược, điểm tựa quốc phòng – an ninh và động lực phát triển kinh tế – xã hội của cực Nam Tổ quốc.

Trong tương lai không xa, với hệ thống cao tốc – cầu vượt biển – cảng nước sâu đồng bộ, Hòn Khoai không chỉ còn là "đảo tiền tiêu" mà sẽ trở thành "hòn ngọc ngoài khơi" của vùng Tây Nam, nơi kết hợp hài hòa giữa phát triển kinh tế biển, du lịch sinh thái, bảo tồn giá trị lịch sử và bảo vệ vững chắc chủ quyền quốc gia.

Cụm đảo Hòn Khoai, từ một vùng đất ghi dấu lịch sử cách mạng, đã và đang trở thành tâm điểm phát triển mới ở cực Nam Tổ quốc. Với các dự án hạ tầng chiến lược vừa khởi công, Hòn Khoai sẽ đóng vai trò "song trùng": vừa là pháo đài bảo vệ chủ quyền, vừa là cửa ngõ mở ra cơ hội phát triển kinh tế biển Tây Nam.

Từ biểu tượng cách mạng đến trung tâm logistics – cảng biển, từ tiền tiêu quốc phòng đến điểm du lịch sinh thái – Hòn Khoai hôm nay đang vươn mình mạnh mẽ, hứa hẹn trở thành một "cửa ngõ mới" của Việt Nam ra biển lớn.

Tấn Tài