Nóng. Nóng hầm hập hắt lên từ mặt sông, từ những luồng không khí oi bức quẩn quanh chẳng tan trong không khí. Những rặng chuối ven sông ve vẩy dăm tàu lá rách tướp, sõng sượt trong ngày không có lấy một ngọn gió.
Chiếc đò sắt oằn mình đưa nhóm thiện nguyện Lạc Hồng vượt sông Hồng từ bến đò Trần Phú, bên kia, xã Văn Đức, Gia Lâm, Hà Nội là làng chài cuối cùng còn sót lại của Thủ đô. Lau vội giọt mồ hôi, anh Nguyễn Văn Tú, Công an viên kiêm Trưởng bến đò Văn Đức cho biết nhanh tình hình về vạn chài Văn Đức. Tiếng anh cuồn cuộn trên mặt sóng, cố át đi tiếng máy nổ ầm ầm của chiếc máy cũ rích: “Làng chài có 106 hộ dân sống trên mặt sông Hồng thuộc địa bàn xã Văn Đức, huyện Gia Lâm, Hà Nội. Phần lớn trong số các hộ này đã bám mặt sông sinh nhai hơn mười đời nay, xã đã nhiều lần vận động bà con lên bờ nhưng cứ lên lại xuống sông. Họ không rời mặt sông được, quen rồi”. Nhẩm tính nhanh, nếu mỗi đời thế hệ làng chài tính nhẩm có chu kỳ là 25 năm thì như vậy cái làng chài này đã bám mặt sóng sông Hồng mưu sinh ít nhất 250 năm. Họ, những phận người lầm lũi gắn chặt với con sông đỏ nặng phù sa trong nghèo túng, lạc hậu là những nạn nhân khó khăn của dịch Covid-19 ở mức nghiêm trọng. Chuyến đi này của nhóm thiện nguyện Lạc Hồng chở lương thực, thực phẩm, một số nhu yếu phẩm cần thiết khác để giúp họ phần nào vượt qua cơn bĩ cực này.
Phó Chủ tịch xã Văn Đức Nguyễn Văn Duẩn với thương hiệu rau sạch chữ Tâm của quê hương
Trầm tư nhìn những con sóng cuồn cuộn quanh đò, chị Trần Tuyết Mai, Trưởng nhóm thiện nguyện Lạc Hồng kể lại: “Đợt này, nhiều nhà tài trợ cho nhóm quyên góp cá khô, moi bên cạnh gạo, mỳ, sữa. Nhưng nhóm đã bàn nhau bà con làng chài thiếu gì những cá, những moi nên quyết định tặng bà con thịt bò tươi”. Dịch dã hoành hành, đi lại khó khăn nhưng bằng cách nào đó, từ 3:00 giờ sáng đến 6:00 sáng những thành viên nhóm Thiện nguyện đã gom được hơn 200 kg thịt bò tươi. “Chúng tôi cố lo cho mỗi hộ được thêm 02 kg thịt bò để cải thiện bữa ăn. Biết rằng cho bà con bao nhiêu cũng không đủ nhưng các anh chị em đã cố gắng hết sức để mong muốn góp phần nhỏ bé gửi tới bà con”. Mỗi phần quà trị giá 450.000 đồng, 106 phần quà hiện vật và 106 phần quà tiền mặt của một nhà báo trẻ, tài năng xin được giấu tên đã sẵn sàng gửi tới bà con sau 3 ngày chuẩn bị cật lực.
Sau gần 20 phút, làng chài Văn Đức đã hiện ra sau những con sóng nhấp nhô. Có những ngôi nhà bập bềnh trên những thùng phi sắt ghép lại, neo chặt vào bến sông, có những chiếc thuyền bé tẹo chở cả mấy thế hệ, vừa là nơi ở, nơi sinh hoạt và là phương tiện kiếm sống suốt chục đời người. Những ngư phủ nước da đen cháy cảnh giác nhìn, những người phụ nữ vừa thoăn thoắt sửa lưới vừa ném cho chúng tôi những cái liếc vội vã rồi lại cắm cúi làm. Lũ trẻ trần truồng nhảy xuống mặt nước lập lờ củi rều vớt lên đun bếp, những ánh mắt non nớt, long lanh náu mình dưới mặt sóng tò mò nhìn chúng tôi. Tháng năm vật vã với mưu sinh gian khó đã luyện cho họ trở nên xa lạ với người trên bờ như vậy sao?
Đò chúng tôi ghé lại, khi biết đây là Đoàn cứu trợ, cả xóm chài ồ lên. Bọn trẻ thoăn thoắt nhảy qua những chiếc thuyền như trên đất bằng lao tới trong khi người lớn tạm dừng tay kiên nhẫn đợi đến lượt. Những ánh mắt đầy cảnh giác và tò mò bỗng giãn ra trong những rạng rỡ, vui mừng. Từng hộ nhận quà, nhận tiền mặt, những bà cụ lập cập đứng vịn mé thuyền, nhà nào có trẻ con được nhận thêm mấy vỉ sữa. Tiếng cười, tiếng cảm ơn loang trên mặt nước, lâu lắm rồi xóm chài nghèo khó này mới có được niềm vui hiếm hoi thế này. Đoàn chúng tôi ghé vào thuyền cụ Son, cụ vội vã sai lũ chắt lốc nhốc tản đi lấy chỗ ngồi, người con lớn của cụ lặng lẽ pha ấm chè mời chúng tôi. Cụ chỉ nhớ trước đời cụ đã 7 đời bám mặt sông, đến lũ chắt nhà cụ là 11 đời.
Trong đôi mắt vẫn còn tinh nhanh ấy thoáng chút kinh hoàng khi kể với chúng tôi về những đận lụt kinh hoàng năm 69, 71 … của thế kỉ trước. Rồi cụ chùng lại: “Thiên tai, địch hoạ làng chài chúng tôi vẫn vượt qua nhưng ai ngờ dịch bệnh thế này, thật không thể đương đầu”. Không đến nỗi chết đói nhưng làng chài chỉ có con tôm, con cá qua ngày, không mang đi đâu bán được hay đổi gạo, đổi rau. Làng chài bị cô lập hoàn toàn sau những chiếc ba-ri-e lạnh lùng, lũ trẻ không thể đến trường, không mua được ngư cụ mới, những chiếc lưới mủn nát dần … Quay đi, lau vội những giọt nước mắt cụ tiếp nhời: “cũng may, chính quyền địa phương cũng cố lo cho chúng tôi. Xóm chài vẫn có điện dù không thể đóng tiền hai tháng nay. Uỷ ban cũng thỉnh thoảng cho rau, cho mỳ tôm, tuyên truyền động viên bà con không rời xóm để tránh lây nhiễm dịch, thực hiện tốt tuyên truyền của chính quyền là thực hiện 5K an toàn, đặc biệt thường xuyên đeo khẩu trang khi ra ngoài”. Cụ thở dài nhìn lũ chắt lấp ló xung quanh, buông thõng: “chỉ mong dịch bệnh chóng qua”.
Mời chúng tôi lên bến, anh Nguyễn Văn Duẩn, Phó Chủ tịch xã trao đổi với chúng tôi về khát vọng đổi đời cho bà con xóm chài. Anh cho biết chính quyền đã vận động người dân lên bờ nhiều năm nay và cũng có một số kết quả nhất định nhưng phần lớn bà con vẫn quen với cuộc sống bên sông, không chịu rời lên. Bà con vạn chài đều được cấp hộ khẩu xã Văn Đức, trẻ con được đi học, một số cháu còn học lên hẳn cấp 3. Anh rạng rỡ chỉ cho chúng tôi con đường bê tông 5m nối xóm chài với trung tâm xã, mời chúng tôi xem thương hiệu rau sạch Chữ Tâm với câu slogan ấn tượng: “Xanh từ đất, sạch từ tâm” và phấn khởi: “Chúng tôi quyết tâm xây dựng thương hiệu rau sạch Văn Đức, bắt đầu từ Nông trại Chử Xá – Văn Đức này. Hi vọng, đây sẽ là bước ngoặt giúp kinh tế địa phương cất cánh, là động lực để bà con Xóm Vạn Chài lên bờ, tạo bước ngoặt lớn cho nhân dân Vạn chài”.
Xóm chài đã khuất sau những ngọn sóng, nhưng trong chúng tôi, những hình ảnh người dân Vạn chài vật vã trong khó khăn dịch bệnh vẫn ám ảnh mãi. Hi vọng, những nỗ lực, những quyết tâm của lãnh đạo xã Văn Đức và huyện Gia Lâm sẽ giúp bà con qua đận khó khăn này, giúp bà con có cuộc sống ổn định trên bờ, để tương lai những đứa trẻ được thay đổi. Những thế hệ kế tiếp của Vạn chài đó sẽ thành những nông dân trồng rau, những công nhân khu Công nghiệp và may mắn hơn, thành những doanh nhân, những người có ích cho xã hội. Chúng tôi, chỉ mong những phần quà nhỏ bé hôm nay sẽ giúp bà con thêm động lực, thêm sức khoẻ để cùng nhân dân cả nước chiến thắng đại dịch kinh hoàng này.
Đặng Hưởng –Phạm Vân
