Thông qua việc làm rõ vai trò của tổ chức Đoàn trong giáo dục lý tưởng, định hướng giá trị sống và tổ chức các phong trào hành động gắn với chuyển đổi số, bài viết nhấn mạnh yêu cầu hình thành thế hệ công dân số yêu nước, có tri thức, bản lĩnh chính trị và trách nhiệm xã hội. Trên cơ sở đó, đề xuất một số giải pháp nhằm khơi dậy và phát huy khát vọng cống hiến của đoàn viên, thanh niên, góp phần đưa chuyển đổi số trở thành động lực quan trọng cho phát triển bền vững của đất nước.
1. Đặt vấn đề
Trong thời đại Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, chuyển đổi số đã và đang trở thành xu thế tất yếu trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, từ kinh tế, giáo dục, y tế đến quản trị nhà nước và văn hóa. Đối với Việt Nam, chuyển đổi số không chỉ là quá trình hiện đại hóa hạ tầng và công nghệ, mà còn là bước chuyển căn bản về tư duy, phương thức tổ chức và cách con người sáng tạo giá trị.Trong bối cảnh ấy, thanh niên, lực lượng xung kích, sáng tạo nhất của xã hội được kỳ vọng trở thành trung tâm của công cuộc chuyển đổi số quốc gia. Tuy nhiên, để thực sự phát huy tiềm năng ấy, điều cốt lõi là phải khơi dậy khát vọng cống hiến, giúp mỗi đoàn viên, thanh niên nhận thức rõ vai trò, trách nhiệm và sứ mệnh lịch sử của mình trong thời kỳ mới.
2. Nội dung nghiên cứu
2.1. Khát vọng cống hiến - giá trị cốt lõi của thanh niên trong thời đại số
Khát vọng cống hiến là giá trị tinh thần nền tảng, là động lực nội sinh thúc đẩy con người hành động vì lợi ích chung của cộng đồng, dân tộc và xã hội. Trong lịch sử dân tộc Việt Nam, khát vọng cống hiến của thanh niên luôn gắn chặt với vận mệnh đất nước. Mỗi giai đoạn lịch sử, trong những điều kiện và hình thức khác nhau, tuổi trẻ Việt Nam đều thể hiện vai trò tiên phong, sẵn sàng dấn thân vì độc lập dân tộc, tự do của Tổ quốc và hạnh phúc của nhân dân.
Nếu trong thời kỳ đấu tranh giành độc lập và bảo vệ Tổ quốc, khát vọng cống hiến của thanh niên được thể hiện bằng tinh thần "quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh", "xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước", thì trong thời kỳ đổi mới, hội nhập và chuyển đổi số hiện nay, khát vọng ấy được chuyển hóa thành ý chí học tập, sáng tạo, làm chủ khoa học - công nghệ, góp phần xây dựng đất nước hùng cường. Đó là sự chuyển dịch từ cống hiến bằng hy sinh xương máu sang cống hiến bằng trí tuệ, bản lĩnh và năng lực sáng tạo.Trong kỷ nguyên số, thanh niên không chỉ là người tiếp nhận thành tựu khoa học - công nghệ, mà phải trở thành chủ thể sáng tạo, người dẫn dắt sự thay đổi. Khát vọng cống hiến của thế hệ trẻ hôm nay không chỉ nằm ở việc tạo ra giá trị kinh tế, mà còn ở việc kiến tạo các giá trị xã hội mới: cải thiện chất lượng quản trị công, thu hẹp khoảng cách số, lan tỏa tri thức, xây dựng văn hóa số lành mạnh, bảo vệ môi trường và phát triển cộng đồng bền vững.Một bạn trẻ có thể cống hiến bằng việc phát triển một ứng dụng hỗ trợ nông dân tiếp cận thị trường số; bằng sáng kiến cải cách thủ tục hành chính giúp người dân tiết kiệm thời gian, chi phí; bằng nghiên cứu khoa học, khởi nghiệp đổi mới sáng tạo; hoặc bằng việc lan tỏa tri thức, tinh thần nhân ái và trách nhiệm xã hội trong không gian mạng. Như vậy, cống hiến trong thời đại số không còn bó hẹp trong những hành động lớn lao hay chiến công hiển hách, mà hiện diện trong từng hành động sáng tạo, có ích cho cộng đồng.
Tuy nhiên, khát vọng cống hiến không tự nhiên hình thành. Đó là kết quả của quá trình giáo dục lý tưởng, rèn luyện thực tiễn và truyền cảm hứng xã hội. Gia đình, nhà trường, tổ chức Đoàn - Hội và truyền thông giữ vai trò quan trọng trong việc hình thành hệ giá trị, định hướng lối sống và khơi dậy tinh thần trách nhiệm xã hội của thanh niên. Khi những tấm gương "thanh niên tiêu biểu thời đại số" được lan tỏa; khi thanh niên được trao cơ hội tham gia các hoạt động sáng tạo, tình nguyện, khởi nghiệp; khi các giá trị dân tộc, nhân văn và hiện đại được kết nối hài hòa, thì khát vọng cống hiến sẽ trở thành chuẩn mực sống và động lực hành động của cả một thế hệ.
2.2. Vai trò của tổ chức Đoàn trong khơi dậy khát vọng cống hiến của thanh niên
Trong bối cảnh chuyển đổi số và toàn cầu hóa sâu rộng, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh tiếp tục giữ vai trò nòng cốt trong việc bồi dưỡng lý tưởng cách mạng, định hướng giá trị sống và khơi dậy khát vọng cống hiến của thế hệ trẻ. Nếu trong các thời kỳ đấu tranh cách mạng, tổ chức Đoàn là lực lượng xung kích trên mặt trận chính trị, quân sự, thì ngày nay, tổ chức Đoàn chính là "ngọn lửa tinh thần" dẫn dắt thanh niên tham gia kiến tạo tương lai đất nước trong kỷ nguyên số.
Trước hết, tổ chức Đoàn cần đổi mới mạnh mẽ nội dung và phương thức giáo dục lý tưởng sống theo hướng hiện đại, số hóa và truyền cảm hứng. Công tác tuyên truyền, giáo dục không thể chỉ dừng lại ở các hình thức truyền thống, mà cần tận dụng hiệu quả không gian mạng, các nền tảng số, mạng xã hội, ứng dụng học tập trực tuyến để lan tỏa thông tin tích cực, giá trị nhân văn và hình mẫu thanh niên tiêu biểu. Việc kể những câu chuyện thật, người thật, việc thật về thanh niên sáng tạo, khởi nghiệp, tình nguyện trong môi trường số sẽ có sức lan tỏa mạnh mẽ, tạo cảm hứng và định hướng hành động cho giới trẻ.Bên cạnh đó, tổ chức Đoàn cần là hạt nhân tổ chức các phong trào hành động gắn chặt với chuyển đổi số, như "Tuổi trẻ tiên phong chuyển đổi số quốc gia", "Thanh niên khởi nghiệp đổi mới sáng tạo", "Tình nguyện vì cộng đồng số". Các phong trào này không chỉ mang tính vận động, mà phải trở thành môi trường thực tiễn để đoàn viên, thanh niên rèn luyện kỹ năng, khẳng định năng lực và đóng góp trực tiếp vào quá trình phát triển đất nước thông qua sáng kiến, ứng dụng công nghệ và tinh thần phụng sự cộng đồng.Đặc biệt, trong tiến trình chuyển đổi số, tổ chức Đoàn cần phát huy vai trò "người dẫn đường", hỗ trợ thanh niên ở khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa, thanh niên yếu thế tiếp cận công nghệ, kỹ năng số và cơ hội học tập trực tuyến. Việc thu hẹp khoảng cách số không chỉ là yêu cầu phát triển, mà còn là biểu hiện sinh động của công bằng xã hội trong thời đại số, góp phần bảo đảm mọi thanh niên đều có cơ hội tham gia và hưởng lợi từ tiến trình chuyển đổi số quốc gia.
2.3. Xây dựng thế hệ "công dân số yêu nước" trong thời đại mới
Chuyển đổi số không chỉ là sự thay đổi về công nghệ, mà còn đặt ra yêu cầu hình thành một thế hệ thanh niên mới, thế hệ "công dân số yêu nước", những người vừa làm chủ tri thức, khoa học - công nghệ hiện đại, vừa giữ vững bản lĩnh chính trị, đạo đức và các giá trị văn hóa dân tộc. Đây là yêu cầu mang tính tất yếu trong bối cảnh toàn cầu hóa sâu rộng, khi không gian số trở thành môi trường sống, học tập, lao động và cống hiến chủ yếu của thế hệ trẻ. Một công dân số yêu nước không chỉ thành thạo công nghệ, mà còn biết sử dụng công nghệ vì lợi ích cộng đồng, vì sự phát triển bền vững của đất nước, không bị cuốn theo các trào lưu lệch chuẩn hay bị tác động tiêu cực từ mặt trái của không gian mạng.
Sự hình thành thế hệ thanh niên này đòi hỏi sự kết hợp hài hòa giữa trí tuệ số và tâm hồn Việt, giữa tinh thần hội nhập quốc tế và khát vọng cống hiến cho Tổ quốc. Trong thời đại số, thanh niên Việt Nam cần được trang bị toàn diện: từ kỹ năng công nghệ, năng lực đổi mới sáng tạo đến tư duy phản biện, đạo đức số, ý thức trách nhiệm xã hội và khả năng thích ứng trong môi trường cạnh tranh toàn cầu. Những phẩm chất này giúp thanh niên không chỉ tiếp nhận công nghệ một cách thụ động, mà còn chủ động làm chủ, sáng tạo và định hướng công nghệ phục vụ con người và xã hội.Trong quá trình đó, tổ chức Đoàn Thanh niên, cùng với nhà trường, gia đình và các thiết chế xã hội, giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong việc định hướng giá trị, bồi dưỡng lý tưởng và đồng hành cùng thanh niên trên con đường trở thành công dân số toàn diện. Việc giáo dục lý tưởng sống, đạo đức cách mạng và trách nhiệm công dân cần được gắn chặt với giáo dục kỹ năng số, kỹ năng hội nhập và văn hóa ứng xử trên không gian mạng. Đồng thời, cần tạo nhiều môi trường thực tiễn để thanh niên rèn luyện thông qua các phong trào sáng tạo, khởi nghiệp, tình nguyện số và các hoạt động phục vụ cộng đồng.Nuôi dưỡng tinh thần tự học, sáng tạo, dấn thân và hội nhập toàn cầu phải được coi là nhiệm vụ xuyên suốt trong công tác thanh niên. Thanh niên cần được khuyến khích học tập suốt đời, liên tục cập nhật tri thức mới, làm chủ công nghệ mới, nhưng đồng thời biết gắn tri thức và năng lực cá nhân với yêu cầu phát triển của đất nước. Khi mỗi đoàn viên, thanh niên nhận thức sâu sắc rằng thành công của bản thân không tách rời lợi ích của cộng đồng và dân tộc, thì khát vọng cống hiến sẽ không chỉ là cảm xúc nhất thời, mà trở thành động lực bền vững, thôi thúc họ hành động, sáng tạo và đóng góp lâu dài cho sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước trong kỷ nguyên số.
2.4. Giải pháp khơi dậy khát vọng cống hiến của đoàn viên, thanh niên
Để khát vọng cống hiến của thanh niên thực sự trở thành nguồn lực quan trọng cho phát triển bền vững, cần triển khai đồng bộ các giải pháp mang tính chiến lược và lâu dài.
Thứ nhất, phải tiếp tục đổi mới công tác giáo dục lý tưởng, đạo đức và giá trị sống trong bối cảnh chuyển đổi số. Nội dung giáo dục cần gắn chặt với thực tiễn đời sống số, giúp thanh niên nhận thức rõ rằng cống hiến trong thời đại mới không chỉ là sự hy sinh hay phục vụ đơn thuần, mà còn là quá trình sáng tạo ra những giá trị mới cho xã hội bằng tri thức, năng lực chuyên môn và tinh thần trách nhiệm công dân.
Thứ hai,cần xây dựng và hoàn thiện hệ sinh thái số dành cho thanh niên. Đây là vấn đề có ý nghĩa quan trọng, sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp và các tổ chức xã hội trong việc hình thành cơ sở dữ liệu mở, nền tảng chia sẻ tri thức, không gian sáng tạo, quỹ hỗ trợ khởi nghiệp và các chương trình cố vấn sẽ tạo môi trường thuận lợi để thanh niên phát huy ý tưởng, đổi mới sáng tạo và đóng góp thiết thực cho phát triển kinh tế - xã hội.
Thứ ba, cần có cơ chế khuyến khích, ghi nhận và tôn vinh kịp thời những thanh niên tiên phong trong chuyển đổi số, nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo và hoạt động vì cộng đồng. Việc lan tỏa các điển hình tiên tiến không chỉ tạo động lực phấn đấu cho thế hệ trẻ, mà còn góp phần xây dựng chuẩn mực giá trị tích cực, thúc đẩy tinh thần cống hiến trong toàn xã hội.
Thứ tư, cần phát huy vai trò tổng hợp của gia đình, nhà trường, doanh nghiệp và cộng đồng xã hội trong việc nuôi dưỡng khát vọng cống hiến của thanh niên. Gia đình là nền tảng hình thành nhân cách và lý tưởng sống; nhà trường bồi dưỡng tri thức, kỹ năng và bản lĩnh công dân số; doanh nghiệp là môi trường rèn luyện, thử thách và phát huy năng lực; còn xã hội là không gian ghi nhận, tôn vinh và khuyến khích sự cống hiến. Khi các chủ thể này cùng đồng hành và tạo dựng môi trường tích cực, khát vọng cống hiến của thanh niên sẽ được nuôi dưỡng bền vững và phát huy hiệu quả trong kỷ nguyên số.
3. Kết luận
Khơi dậy khát vọng cống hiến của đoàn viên, thanh niên trong bối cảnh chuyển đổi số không chỉ là nhiệm vụ của riêng tổ chức Đoàn, mà là chiến lược phát triển con người Việt Nam trong thời đại mới. Khi mỗi thanh niên biết cống hiến bằng trí tuệ, sáng tạo và lòng yêu nước, thì chuyển đổi số sẽ không chỉ là cuộc cách mạng công nghệ, mà còn là cuộc cách mạng về tinh thần, nơi khát vọng cá nhân hòa quyện với khát vọng dân tộc. Với quyết tâm chính trị cao, sự đồng hành của toàn xã hội và vai trò tiên phong của thanh niên, khát vọng cống hiến sẽ trở thành động lực mạnh mẽ thúc đẩy chuyển đổi số quốc gia, góp phần xây dựng một Việt Nam phát triển nhanh, bền vững, hùng cường và nhân văn trong kỷ nguyên số.
Trần Thị Tươi - Đào Thị Thanh Hải
Trường Sĩ quan Lục quân 2