Nét văn hóa đặc trưng "Vinh dự, trách nhiệm; Lịch thiệp, kỷ cương; Đoàn kết, khiêm nhường; Kiên cường, quyết thắng" chính là kết tinh từ thực tiễn rèn luyện, huấn luyện chiến đấu và sinh hoạt trong điều kiện đặc thù của lực lượng tàu ngầm Việt Nam.
Kỹ năng, phương pháp lan tỏa giá trị văn hóa của thủy thủ tàu ngầm không chỉ có ý nghĩa hỗ trợ cho việc nâng cao nhận thức, mà còn là cầu nối cần thiết để chuyển hóa nhận thức thành hành động thực tiễn. Đồng thời, góp phần củng cố các hoạt động văn hóa thường xuyên trong đơn vị, giúp mỗi thủy thủ không chỉ tiếp nhận mà còn có khả năng chủ động truyền bá, dẫn dắt và lan tỏa các giá trị tốt đẹp đến đồng đội và cộng đồng xung quanh.
Thời gian qua, thủy thủ tàu ngầm đã thể hiện tính tích cực, tự giác và chủ động cao trong lan tỏa các giá trị văn hóa đặc trưng, góp phần củng cố nền tảng văn hóa quân sự trong toàn Quân chủng; đồng thời thể hiện bản lĩnh chính trị vững vàng trong việc chủ động bảo vệ các giá trị văn hóa trước những tác động tiêu cực từ môi trường xã hội và các biểu hiện lệch chuẩn trong nội bộ. Tuy nhiên, việc quan tâm bồi dưỡng, nâng cao phương pháp, kỹ năng lan tỏa các giá trị văn hóa nêu trên của thủy thủ tàu ngầm chưa được thực hiện thường xuyên, chưa đồng bộ giữa các cấp và chưa đạt hiệu quả thiết thực; đặc biệt còn thiếu chú trọng đến rèn luyện hành vi, thói quen văn hóa trong điều kiện sinh hoạt quân sự đặc thù. việc tổ chức điều kiện để huấn luyện hành vi văn hóa trong môi trường thực tiễn vẫn còn thiếu tính chuyên biệt và bị xem nhẹ so với các nội dung huấn luyện quân sự, chuyên môn kỹ thuật. Chính sự thiếu đầu tư này đã làm hạn chế khả năng thẩm thấu, lan tỏa giá trị văn hóa trong và ngoài đơn vị.
Để nâng cao hơn nữa chất lượng công tác việc bồi dưỡng phương pháp, kỹ năng lan tỏa giá trị văn hóa đặc trưng của thủy thủ tàu ngầm, cần thực hiện một số biện pháp cụ thể như sau:
Một là, tổ chức trang bị có hệ thống kiến thức về phương pháp tổ chức hoạt động văn hóa và kỹ năng lan tỏa giá trị văn hóa đặc trưng của thủy thủ tàu ngầm Quân chủng Hải quân
Trong điều kiện hoạt động khép kín, áp lực cao và yêu cầu nghiêm ngặt về tính tổ chức, tính kỷ luật và sự phối hợp đồng bộ như hiện nay, việc lan tỏa giá trị văn hóa không thể dừng lại ở khẩu hiệu hay hình thức tuyên truyền đơn lẻ. Mỗi thủy thủ cần được trang bị bài bản về kiến thức, kỹ năng và phương pháp tổ chức hoạt động văn hóa, nhằm chuyển hóa nhận thức thành hành vi cụ thể, góp phần lan tỏa những giá trị cốt lõi một cách hiệu quả, thiết thực và bền vững trong môi trường quân sự đặc thù.
Nội dung bồi dưỡng cần tập trung vào việc giúp thủy thủ nắm vững các kỹ năng cốt lõi trong việc tổ chức, dẫn dắt và duy trì hoạt động lan tỏa giá trị văn hóa, trong đó có phương pháp kể chuyện về tấm gương người tốt - việc tốt; tổ chức sinh hoạt chuyên đề theo tổ, kíp tàu; hướng dẫn điều hành thảo luận nhóm nhỏ xoay quanh các giá trị cụ thể như "Trách nhiệm" trong thực hiện nhiệm vụ, "Kỷ cương" trong chấp hành mệnh lệnh, kỷ luật, "Khiêm nhường" trong phối hợp nội bộ, "Kiên cường" trong rèn luyện thể lực, … Bên cạnh đó, cần bồi dưỡng kỹ năng xác định đúng đối tượng và thông điệp lan tỏa; lựa chọn hình thức thể hiện phù hợp; diễn đạt rõ ràng, có sức thuyết phục; và quan trọng hơn là khả năng gắn các hành vi lan tỏa với bối cảnh sinh hoạt, huấn luyện thường xuyên trong đơn vị.
Hai là, rèn luyện kỹ năng sử dụng ngôn ngữ, hành vi và tác phong quân nhân để thủy thủ tàu ngầm Quân chủng Hải quân nâng cao hiệu quả lan tỏa giá trị văn hóa đặc trưng trong đơn vị
Lan tỏa giá trị văn hóa trong môi trường quân sự không chỉ dừng lại ở các nội dung tuyên truyền, sinh hoạt chính trị hay khẩu hiệu động viên, mà chủ yếu được thể hiện qua từng hành vi cụ thể, qua phong cách làm việc, cách ứng xử trong quan hệ đồng chí, đồng đội hằng ngày. Việc hình thành thói quen sử dụng ngôn ngữ tích cực, thái độ điềm tĩnh, hành vi đúng mực chính là phương thức bền vững để thủy thủ góp phần lan tỏa giá trị văn hóa không bằng lý thuyết khô cứng mà bằng hành động cụ thể, gần gũi và sinh động. Trước hết là rèn kỹ năng sử dụng ngôn ngữ quân nhân đúng mực: nói năng rõ ràng, rành mạch, thái độ ôn hòa, lời lẽ mang tính động viên, xây dựng. Từ những tình huống giao tiếp tưởng chừng đơn giản như gọi nhau đúng chức danh, cảm ơn khi được giúp đỡ, nhắc nhở nhau bằng lời lẽ tôn trọng,... đều phải được luyện tập và trở thành phản xạ tự nhiên trong sinh hoạt thường ngày.
Tác phong quân nhân, bên cạnh yếu tố về hình thức như trang phục, giờ giấc, còn bao gồm cả thái độ làm việc, cách xử lý công việc và ứng xử với đồng chí, đồng đội. Những hành vi như đến đúng giờ, chấp hành nghiêm quy định, xếp đặt vật dụng ngăn nắp, chủ động giúp đỡ đồng đội trong sinh hoạt, học tập, công tác… cần được nhìn nhận không chỉ như nhiệm vụ cá nhân mà là biểu hiện rõ ràng của các giá trị "Kỷ cương", "Đoàn kết", "Trách nhiệm" trong môi trường quân sự. Khi các hành vi tích cực này được duy trì thường xuyên, lặp lại đúng cách và đúng lúc, chúng sẽ từng bước hình thành nên nền nếp, tác phong, và bản sắc văn hóa riêng của thủy thủ tàu ngầm. Từ đó tạo nên sự khác biệt về chất trong môi trường văn hóa đơn vị, góp phần xây dựng hình ảnh người quân nhân hiện đại, mẫu mực. Để việc rèn luyện đạt hiệu quả thực chất, các đơn vị cần có cơ chế tổ chức bài bản, kết hợp giữa huấn luyện chính khóa và hoạt động ngoại khóa. Các mô hình như "Thực hành văn hóa ứng xử trong tổ, kíp tàu", "Thực hành tình huống xử lý mâu thuẫn", "Thủy thủ tàu ngầm với chuẩn mực văn hoá"... cần được triển khai thường xuyên, có nội dung cụ thể, đánh giá rõ ràng.
Ba là, phát triển kỹ năng sáng tạo nội dung và sử dụng phương tiện truyền thông hiện đại của thủy thủ tàu ngầm Quân chủng Hải quân để lan tỏa sâu rộng giá trị văn hóa đặc trưng trên không gian mạng và nền tảng số.
Trong kỷ nguyên chuyển đổi số và cách mạng công nghiệp lần thứ tư, không gian mạng đã trở thành một mặt trận quan trọng trong công tác giáo dục, tuyên truyền và lan tỏa các giá trị văn hóa. Với đặc điểm là lực lượng trẻ, có trình độ kỹ thuật cao, khả năng tiếp cận công nghệ tốt, thủy thủ tàu ngầm Quân chủng Hải quân hoàn toàn có tiềm năng trở thành lực lượng nòng cốt trong công tác truyền thông quân sự hiện đại. Việc phát huy thế mạnh này sẽ không chỉ góp phần quảng bá hình ảnh đẹp về người quân nhân hải quân mà còn giúp lan tỏa các giá trị văn hóa quân sự đến rộng rãi các tầng lớp xã hội, tạo sự lan tỏa tích cực trong và ngoài lực lượng vũ trang.
Để hiện thực hóa vai trò đó, mỗi thủy thủ cần được bồi dưỡng các kỹ năng cơ bản trong sáng tạo nội dung và khai thác hiệu quả các phương tiện truyền thông hiện đại. Nội dung bồi dưỡng nên bao gồm kỹ năng viết tin, bài phản ánh gương "Người tốt, việc tốt"; quay, dựng video ngắn giới thiệu hành vi văn hóa tiêu biểu; thiết kế poster tuyên truyền; xây dựng thông điệp truyền thông ngắn gọn, hấp dẫn và đúng định hướng tư tưởng. Đồng thời, thủy thủ cần được hướng dẫn sử dụng các nền tảng như mạng nội bộ, website của Quân chủng, các fanpage chính thức... một cách chủ động, đúng mục tiêu, đúng định hướng chính trị, có khả năng nhận diện và phòng ngừa các luồng thông tin sai lệch, phản văn hóa. Tổ chức các cuộc thi sáng tạo nội dung như: "Một phút truyền cảm hứng", "Hành động đẹp của tuần", "Ảnh đẹp người thủy thủ tàu ngầm", …. Những chương trình này vừa là sân chơi bổ ích, vừa là môi trường giáo dục thông qua trải nghiệm thực tiễn, giúp thủy thủ phát huy tư duy sáng tạo, năng lực biểu đạt và khả năng truyền cảm hứng tích cực trong cộng đồng.
Hà Văn Tý - Nguyễn Trọng Hồng