Tinh thần này thể hiện rõ nét nhất ở các sinh viên mang trong mình hoài bão làm chủ doanh nghiệp ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Tuy nhiên, khát vọng lớn lao này thường đi kèm với sự thiếu định hướng chiến lược về lộ trình chuẩn bị kiến thức và kỹ năng. Bài báo này phân tích và hệ thống hóa các nhóm năng lực cốt lõi mà một sinh viên năm thứ nhất cần trang bị trong suốt bốn năm đại học để xây dựng nền tảng vững chắc cho hành trình khởi nghiệp thành công. Dựa trên phương pháp tổng hợp và phân tích kinh nghiệm thực tiễn, nghiên cứu đề xuất một mô hình phát triển năng lực đa chiều, bao gồm bốn lĩnh vực trọng yếu: (1) Quản trị Marketing và Truyền thông, (2) Quản trị Tài chính, (3) Phát triển Sản phẩm, và (4) Quản trị Nhân sự và Lãnh đạo. Đồng thời, bài báo cũng đưa ra các phương pháp thực hành cụ thể, giúp sinh viên chuyển hóa kiến thức lý thuyết thành kinh nghiệm thực chiến, góp phần nâng cao tỷ lệ khởi nghiệp thành công trong tương lai.
1. Đặt vấn đề
Trong bối cảnh đất nước đang bước vào kỷ nguyên vươn mình mạnh mẽ, cùng với chủ trương, chính sách khuyến khích của Đảng và Nhà nước, đặc biệt là Nghị quyết về phát triển kinh tế tư nhân, một làn sóng khởi nghiệp đã và đang trỗi dậy mạnh mẽ trong thế hệ trẻ. Tinh thần này thể hiện rõ nét nhất ở các sinh viên, những người mang trong mình hoài bão làm chủ doanh nghiệp ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Câu hỏi về việc cần chuẩn bị gì cho hành trình khởi nghiệp là một trăn trở phổ biến không chỉ của một cá nhân mà của rất nhiều bạn trẻ Việt Nam. Nhiều sinh viên năm thứ nhất bước vào giảng đường đại học với mong muốn tận dụng 4 năm để trang bị hành trang cần thiết, không chỉ để tốt nghiệp mà còn để thực hiện ước mơ làm chủ. Họ nhận thức rằng trường học là một bước ngoặt quan trọng, nhưng lại băn khoăn không biết nên bắt đầu từ đâu và yếu tố nào quyết định sự thành công. Do đó, nghiên cứu này được thực hiện nhằm mục đích giải quyết vấn đề đó, bằng cách cấu trúc hóa một lộ trình chuẩn bị toàn diện, bắt đầu ngay từ năm học đầu tiên, để thấy được tính thời sự và sự cần thiết của vấn đề.
2. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của bài báo là lộ trình và các nhóm năng lực cốt lõi cần thiết cho sinh viên Việt Nam, đặc biệt là sinh viên năm thứ nhất, có định hướng khởi nghiệp sau khi tốt nghiệp.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
Bài báo sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính, chủ yếu thông qua:
3. Kết quả và bàn luận
Nghiên cứu chỉ ra rằng, ngoài kiến thức chuyên môn được đào tạo chính quy tại trường, sinh viên có hoài bão khởi nghiệp cần chủ động trau dồi bốn nhóm năng lực nền tảng sau đây.
3.1. Năng lực Quản trị Marketing và Truyền thông
Để một doanh nghiệp tồn tại và phát triển, việc đưa sản phẩm đến với thị trường là yếu tố sống còn. Do đó, năng lực về quảng cáo, marketing và truyền thông là kỹ năng bắt buộc đầu tiên. Bàn luận về vấn đề này, có thể thấy trong kỷ nguyên số, việc am hiểu các công cụ marketing trực tuyến, xây dựng nội dung số (sản xuất video, viết bài) và phân tích dữ liệu người dùng là những điểm mới mà các nhà khởi nghiệp trẻ cần đặc biệt chú trọng, vượt xa các phương pháp truyền thống. Sinh viên cần chủ động quan sát, cập nhật và thực hành liên tục thông qua các dự án cá nhân ngay từ khi còn đi học.
3.2. Năng lực Quản trị Tài chính và Kế toán
Nhiều nghiên cứu và thực tiễn đã khẳng định, thất bại của doanh nghiệp trẻ thường không đến từ sản phẩm yếu kém, mà từ việc không quản lý được dòng tiền. Vì vậy, kiến thức về tài chính là trụ cột thứ hai. Sinh viên cần nắm vững các khái niệm cơ bản như điểm hòa vốn (PBEP), cách lập và đọc bảng cân đối kế toán, và phương pháp quản lý dòng tiền (Cash Flow). Việc chủ động tham gia các khóa học nghiệp vụ kế toán ngắn hạn là một đề xuất khả thi và hiệu quả, giúp sinh viên có được nền tảng vững chắc mà không cần chờ đợi chương trình đào tạo chính quy.
3.3. Năng lực Phát triển Sản phẩm
Sản phẩm là linh hồn của doanh nghiệp. Việc lựa chọn và phát triển sản phẩm là một quá trình chiến lược. Sinh viên cần học cách lựa chọn sản phẩm phù hợp với đam mê, năng lực và đáp ứng nhu cầu thực tế của thị trường. Quá trình này không thể thành công ngay từ lần đầu tiên mà đòi hỏi sự thử nghiệm, chấp nhận rủi ro và đánh giá liên tục. Điểm mới trong giai đoạn hiện nay là phương pháp "Khởi nghiệp tinh gọn" (Lean Startup), cho phép thử nghiệm ý tưởng sản phẩm với chi phí thấp trước khi đầu tư quy mô lớn, đây là hướng đi mà sinh viên nên tìm hiểu và áp dụng.
3.4. Năng lực Quản trị Nhân sự và Lãnh đạo
Một nhà khởi nghiệp không thể thành công một mình. Xây dựng một đội ngũ mạnh là yếu tố then chốt. Do đó, sinh viên cần trang bị kiến thức về quản trị nhân sự và đặc biệt là kỹ năng lãnh đạo. Thay vì chỉ học lý thuyết, sinh viên nên chủ động ứng cử vào các vị trí trong các tổ chức Đoàn, Hội, hoặc câu lạc bộ. Đây chính là môi trường "thực chiến" để rèn luyện kỹ năng quản lý, giải quyết xung đột và truyền cảm hứng cho đội nhóm.
4. Kết luận và đề nghị
4.1. Kết luận
Khởi nghiệp là một hành trình dài đòi hỏi sự chuẩn bị có hệ thống. Bốn năm đại học là khoảng thời gian lý tưởng để sinh viên xây dựng nền tảng vững chắc thông qua việc trau dồi đồng thời kiến thức chuyên môn và bốn nhóm năng lực cốt lõi đã phân tích: Marketing & Truyền thông, Tài chính & Kế toán, Phát triển Sản phẩm, và Nhân sự & Lãnh đạo. Thay vì chờ đợi, sinh viên nên bắt đầu ngay từ năm thứ nhất bằng việc lập kế hoạch chi tiết, hành động và đánh giá định kỳ.
4.2. Đề nghị
Về phía sinh viên: Cần chủ động tìm kiếm những người cố vấn (mentor) là các doanh nhân đã thành công để học hỏi kinh nghiệm thực tiễn. Về phía nhà trường và các tổ chức Đoàn thể: Cần tạo thêm nhiều sân chơi, cuộc thi và các vườn ươm khởi nghiệp để sinh viên có môi trường thực hành và kết nối với các nguồn lực hỗ trợ. Hướng nghiên cứu tiếp theo: Có thể thực hiện các nghiên cứu định lượng để đánh giá mức độ ảnh hưởng của từng nhóm năng lực đến tỷ lệ khởi nghiệp thành công của sinh viên sau khi ra trường.
Nguyễn Thái Dũng* Trường Đại học Vinh
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Trần Văn B (2023), "Các yếu tố ảnh hưởng đến ý định khởi nghiệp của sinh viên khối ngành kinh tế", Tạp chí Kinh tế & Phát triển, 2(1), tr. 25-38.
[2] Lê Thị C, Nguyễn Văn D (2022), Quản trị tài chính cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, Nhà xuất bản Thống kê, Hà Nội.
[3] Ries, E. (2011), "The Lean Startup: How Today's Entrepreneurs Use Continuous Innovation to Create Radically Successful Businesses", Crown Business.