Ảnh minh họa
Theo số liệu thống kê, mỗi năm Việt Nam có hơn 250.000 cử nhân tốt nghiệp đại học, nhưng không phải tất cả đều tìm được việc làm đúng chuyên môn. Trong năm 2024, Trung tâm Dự báo nhu cầu nhân lực và Thông tin thị trường lao động TPHCM (Falmi) đã thực hiện khảo sát, thu thập thông tin của 165.333 người có nhu cầu tìm việc.
Kết quả khảo sát nhu cầu tìm việc theo trình độ chuyên môn kỹ thuật cho thấy có đến 163.895 người tìm việc là lao động đã qua đào tạo, chiếm 99,13% tổng nhu cầu tìm kiếm việc làm.
Nghịch lý ở chỗ, có nhiều vị trí tuyển dụng không thực sự yêu cầu đúng theo bằng cấp được đào tạo. Sự chênh lệch quá lớn giữa cung và cầu khiến nhiều cử nhân, thạc sĩ buộc phải chấp nhận những công việc không như mong muốn như bán hàng online, lái xe công nghệ hoặc làm việc tạm thời.
Trước thực trạng này, nhiều người trẻ đã chọn cách thích nghi bằng những hướng đi khác biệt. Chị Nguyễn Hồng N. (27 tuổi), thạc sĩ Kinh tế đối ngoại tốt nghiệp từ một trường đại học lớn ở Hà Nội, chia sẻ: "Sau khi tốt nghiệp, tôi đã gửi hàng chục hồ sơ xin việc nhưng đều nhận được cái lắc đầu từ các nhà tuyển dụng vì thiếu kinh nghiệm thực tế. Cuối cùng, tôi quyết định chuyển hướng sang kinh doanh thời trang online. Công việc ban đầu chỉ là giải pháp tạm thời, nhưng sau 3-4 năm, giờ đây nó đã trở thành nguồn thu nhập chính của tôi".
Đằng sau những câu chuyện tưởng như thành công này là một thực tế đáng lo ngại về sự không đồng bộ giữa hệ thống đào tạo và nhu cầu thị trường. Thống kê cho thấy hơn 80% học sinh hệ cao đẳng có việc làm đúng ngành, thậm chí nhiều ngành đạt tỷ lệ 100%, trong khi đó nhiều cử nhân đại học lại vật lộn tìm việc.
Các chuyên gia nhân sự chỉ ra ba nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này. Thứ nhất là sự thiếu hụt kỹ năng thực tế ở sinh viên mới ra trường khi họ chỉ được trang bị kiến thức lý thuyết mà thiếu các kỹ năng mềm cần thiết như giao tiếp, giải quyết vấn đề. Thứ hai là sự thay thế nhân lực bằng công nghệ cao khiến nhiều vị trí truyền thống bị cắt giảm. Thứ ba là yêu cầu ngày càng khắt khe từ phía doanh nghiệp khi hầu hết nhà tuyển dụng đều đòi hỏi ứng viên phải có ít nhất 1-2 năm kinh nghiệm.
Trước thách thức này, các chuyên gia khuyến nghị người trẻ cần chủ động hơn trong việc trang bị các kỹ năng cần thiết. Việc học thêm ngoại ngữ, tin học ứng dụng hay các kỹ năng về digital marketing sẽ giúp tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường lao động.
Bên cạnh đó, việc chấp nhận khởi đầu từ những vị trí thấp để tích lũy kinh nghiệm cũng là cách làm khôn ngoan. Đặc biệt, trong bối cảnh thương mại điện tử phát triển mạnh, kinh doanh online có thể trở thành hướng đi khả thi cho những ai không tìm được việc làm phù hợp.
Ông Lê Văn Thanh, một chuyên gia nhân sự có kinh nghiệm, nhận định: "Thị trường lao động đang thay đổi với tốc độ chóng mặt. Người trẻ cần phải linh hoạt thích nghi, không nên chỉ trông chờ vào tấm bằng đại học. Khả năng học hỏi và thích ứng mới là yếu tố quyết định thành công trong tương lai".
Ngoài ra, trong thời gian tìm kiếm việc làm, bảo hiểm thất nghiệp sẽ là tấm “lưới an toàn” hỗ trợ đắc lực cho cuộc sống của người dân.
Có thể thấy, trong bối cảnh hiện nay, việc thay đổi tư duy và không ngừng nâng cao năng lực bản thân chính là chìa khóa giúp giới trẻ không bị "chết chìm" giữa làn sóng thất nghiệp. Câu chuyện của những cử nhân, thạc sĩ chuyển hướng sang kinh doanh online không chỉ phản ánh sự linh hoạt của người trẻ mà còn cho thấy những bất cập cần được giải quyết trong hệ thống đào tạo và thị trường lao động hiện nay.
Hồng Anh