Ảnh minh họa
Trong giai đoạn tới, công tác giảm nghèo bền vững được xác định là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, góp phần thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội và bảo đảm an sinh cho người dân. Ban Chỉ đạo Trung ương các Chương trình mục tiêu quốc gia (CTMTQG) giai đoạn 2021-2025 đang xây dựng định hướng thực hiện giai đoạn 2026–2035 với nhiều giải pháp đồng bộ, hướng tới mục tiêu giảm nghèo đa chiều, bao trùm và bền vững.
Tại cuộc họp ngày 12 tháng 9 năm 2025, dưới sự chủ trì của Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà, những định hướng quan trọng cho việc xây dựng Nghị định quy định chuẩn nghèo đa chiều quốc gia giai đoạn 2026-2030 đã được thảo luận và kết luận. Thông báo số 500/TB-VPCP ngày 21 tháng 9 năm 2025 của Văn phòng Chính phủ đã cụ thể hóa những chỉ đạo này, mở ra một giai đoạn mới trong công tác giảm nghèo với cách tiếp cận toàn diện, bao trùm và bền vững hơn, hướng tới mục tiêu xã hội công bằng, giàu mạnh, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân.
Thông báo nêu rõ, Việt Nam đang bước vào một giai đoạn phát triển mới với nhiều cơ hội và thách thức đan xen. Bối cảnh kinh tế - xã hội đã có nhiều thay đổi so với các giai đoạn trước. Tăng trưởng kinh tế đã tạo ra nguồn lực lớn hơn, nhưng đồng thời cũng có thể làm gia tăng khoảng cách giàu nghèo nếu không có những chính sách can thiệp kịp thời và hiệu quả. Bên cạnh đó, các thách thức phi truyền thống như biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh ngày càng tác động sâu sắc đến đời sống của người dân, đặc biệt là các nhóm yếu thế.
Thêm vào đó, việc thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 vẫn còn một số hạn chế, chồng chéo, trùng lắp trong việc triển khai các cơ chế chính sách, đầu tư dàn trải, chậm giải ngân, số lượng văn bản hướng dẫn quá nhiều làm phát sinh thủ tục, giảm hiệu quả thực thi. Một số nơi tỷ lệ tái nghèo còn cao, tỷ lệ giải ngân thấp, chưa đáp ứng yêu cầu đặt ra, nhất là giải ngân vốn sự nghiệp; nhận thức về vai trò, tầm quan trọng của một số cấp ủy đảng, chính quyền có nơi, có lúc chưa đầy đủ; công tác lãnh đạo, chỉ đạo triển khai phong trào thi đua xây dựng nông thôn mới và phong trào thi đua "Vì người nghèo - Không ai bị bỏ lại phía sau" giai đoạn 2021-2025 của một số cấp ủy, chính quyền chưa thật sự sâu sát, thiếu thực chất, chưa có sự phân công theo dõi, đôn đốc, kiểm tra thường xuyên; còn có những "điểm nghẽn" cần được giải quyết một cách căn cơ để bảo đảm phát triển bền vững và bao trùm cho khu vực nông thôn trong giai đoạn tiếp theo.
Trong bối cảnh đó, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã nhấn mạnh, "giảm nghèo đa chiều đặt ra yêu cầu cao hơn", không chỉ dừng lại ở việc đảm bảo thu nhập tối thiểu mà còn phải hướng đến việc cải thiện toàn diện chất lượng cuộc sống. Do vậy, dự thảo Nghị định quy định tiêu chí chuẩn nghèo đa chiều quốc gia giai đoạn 2026-2030 cần thống nhất áp dụng chuẩn nghèo đa chiều và thể chế hóa bằng Nghị định, trên cơ sở kế thừa chuẩn nghèo đã ban hành giai đoạn 2015-2020 và giai đoạn 2022-2025. Việc ban hành một Nghị định mới về chuẩn nghèo đa chiều cho giai đoạn 2026-2030 được xác định là "bước tiến mới phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế", đồng thời là cơ sở pháp lý và chính sách vững chắc để các địa phương triển khai thực hiện. Chuẩn nghèo mới phải phản ánh được yêu cầu phát triển của giai đoạn hiện nay, xác định các chuẩn mực mới để đảm bảo người dân, đặc biệt là người nghèo, được hưởng thành quả chung từ sự phát triển của đất nước.
Trên cơ sở phân tích sâu sắc thực tiễn, kết luận của Phó Thủ tướng đã vạch ra những định hướng mang tính cho việc xây dựng chuẩn nghèo giai đoạn tới.
Thứ nhất, kế thừa và phát triển trên nền tảng khoa học, thực tiễn.
Chuẩn nghèo giai đoạn 2026-2030 sẽ không xây dựng lại từ đầu mà được "thống nhất áp dụng trên cơ sở kế thừa chuẩn nghèo đã ban hành giai đoạn 2015-2020 và giai đoạn 2022-2025". Điều này đảm bảo tính liên tục, ổn định của chính sách. Tuy nhiên, sự kế thừa này đi đôi với yêu cầu rà soát, điều chỉnh một cách khoa học. Bộ Nông nghiệp và Môi trường được giao nhiệm vụ chủ trì, phối hợp với các cơ quan thống kê quốc gia để rà soát tiêu chí thu nhập và các chỉ số thiếu hụt dịch vụ xã hội cơ bản. Việc điều chỉnh phải dựa trên số liệu thống kê chính thức, đảm bảo "mức thu nhập bình quân đầu người được nâng lên" và phù hợp với mục tiêu phát triển chung đến năm 2030.
Thứ hai, mở rộng và cập nhật các chiều thiếu hụt, bám sát thực tiễn cuộc sống.
Đây là điểm nhấn quan trọng nhất trong định hướng xây dựng chuẩn nghèo lần này. Ngoài tiêu chí về thu nhập, các nhóm chỉ số về dịch vụ xã hội cơ bản sẽ được xem xét, bổ sung một cách toàn diện hơn, bao gồm: việc làm, giáo dục, y tế, nhà ở, nước sạch, thông tin và lần đầu tiên, vấn đề rác thải được đưa vào như một tiêu chí đo lường chất lượng sống.
Đặc biệt, một định hướng mang tính tiên phong và nhân văn sâu sắc là yêu cầu "nghiên cứu về việc bổ sung chỉ số như mức độ bị ảnh hưởng của thiên tai, bão lũ". Đây là sự cụ thể hóa quan điểm phát triển bền vững, nhận diện rõ ràng rằng nghèo đói không chỉ đến từ thiếu thốn về kinh tế, dịch vụ mà còn đến từ sự mong manh, dễ bị tổn thương trước các cú sốc từ bên ngoài.
Việc đưa chỉ số này vào bộ tiêu chí sẽ giúp các chính sách an sinh xã hội trở nên chủ động và hiệu quả hơn, không chỉ giải quyết "phần ngọn" là hỗ trợ khi sự cố đã xảy ra, mà còn tập trung vào "phần gốc" là nâng cao khả năng chống chịu và thích ứng cho người dân. Các chính sách đi trước như miễn học phí đến hết bậc trung học cơ sở, bao phủ bảo hiểm y tế gần 100%, và xử lý nhà tạm, nhà dột nát sẽ là nền tảng để tích hợp vào chuẩn nghèo mới.
Thứ ba, hoàn thiện cơ chế triển khai, giám sát, đề cao vai trò của cơ sở.
Một chuẩn nghèo dù tốt đến đâu cũng sẽ không phát huy hiệu quả nếu thiếu một cơ chế triển khai và giám sát chặt chẽ. Kết luận của Phó Thủ tướng đã chỉ rõ trách nhiệm của từng cấp:
- Trung ương: Ban hành chuẩn nghèo quốc gia, hướng dẫn phương pháp, quy trình rà soát, thống kê, báo cáo.
- Tỉnh: Cụ thể hóa các tiêu chí cho phù hợp với điều kiện địa phương.
- Xã và người dân: Trực tiếp tổ chức thực hiện.
Phương châm "dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra" tiếp tục được khẳng định là nguyên tắc cốt lõi, đảm bảo tính công khai, minh bạch và sự tham gia của chính người dân - chủ thể của công cuộc giảm nghèo. Điều này không chỉ giúp các chính sách đi vào cuộc sống một cách thực chất mà còn phát huy được sức mạnh, sáng kiến của nhân dân, lấy "dân làm gốc" để kế thừa và phát huy các thành quả đã đạt được.
Để hiện thực hóa các định hướng trên, Thông báo 500/TB-VPCP đã phân công nhiệm vụ rất cụ thể:
Bộ Nông nghiệp và Môi trường: Là cơ quan đầu mối, chịu trách nhiệm chính trong việc khẩn trương hoàn thiện dự thảo Nghị định, phối hợp với các bộ liên quan như Y tế, Giáo dục và Đào tạo, Xây dựng... để rà soát, tránh trùng lặp nhiệm vụ.
Bộ Tài chính: Có trách nhiệm bảo đảm nguồn lực tài chính để thực hiện chuẩn nghèo đa chiều sau khi được ban hành.
Bộ Y tế: Được giao nhiệm vụ đặc biệt quan trọng là sớm trình Chính phủ chính sách an sinh xã hội suốt đời đối với nhóm hộ nghèo, cận nghèo là người cao tuổi, không có khả năng lao động.
Các bộ, ngành và địa phương: Tiếp tục quán triệt sâu sắc chỉ đạo của Trung ương, huy động cả hệ thống chính trị vào cuộc với quyết tâm cao, nỗ lực lớn, hành động quyết liệt theo tinh thần "6 rõ": Rõ người, rõ việc, rõ thẩm quyền, rõ thời gian, rõ trách nhiệm, rõ sản phẩm.
Việc xây dựng chuẩn nghèo đa chiều quốc gia giai đoạn 2026-2030 theo kết luận của Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà thể hiện một tầm nhìn chiến lược, toàn diện và nhân văn của Chính phủ. Đây không chỉ đơn thuần là việc điều chỉnh các chỉ tiêu, mà là một cuộc cải cách sâu sắc trong tư duy và cách tiếp cận về giảm nghèo. Bằng việc kế thừa những thành tựu đã có, đồng thời mạnh dạn bổ sung những tiêu chí mới, phù hợp với thực tiễn như tác động của thiên tai, biến đổi khí hậu, vấn đề môi trường, chuẩn nghèo mới hứa hẹn sẽ là công cụ chính sách sắc bén, giúp nhận diện đúng, trúng các đối tượng nghèo, từ đó thiết kế các chương trình can thiệp hiệu quả, bao trùm và bền vững.