1. Mở đầu
Xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam "cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại" là một chủ trương lớn, xuyên suốt của Đảng và Nhà nước ta. Trong đó, việc xây dựng ý thức tự giác, nghiêm minh trong chấp hành pháp luật Nhà nước, kỷ luật Quân đội là yếu tố nền tảng, trực tiếp tạo nên sức mạnh tổng hợp, khả năng sẵn sàng chiến đấu của toàn quân. Học viện Chính trị là trung tâm đào tạo, bồi dưỡng cán bộ chính trị, nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn quân sự hàng đầu của quân đội. Đội ngũ quân nhân chuyên nghiệp công tác tại Học viện là lực lượng quan trọng, trực tiếp tham gia vào các hoạt động phục vụ, bảo đảm cho nhiệm vụ giáo dục, đào tạo và nghiên cứu khoa học. Do đó, việc nâng cao ý thức chấp hành pháp luật, kỷ luật cho đội ngũ này không chỉ góp phần xây dựng môi trường sư phạm quân sự trong sạch, lành mạnh mà còn là tấm gương sáng cho các thế hệ học viên. Mặc dù đa số quân nhân chuyên nghiệp luôn có ý thức tốt, song vẫn còn một số đồng chí có những biểu hiện nhận thức và hành vi chưa đúng mực, đòi hỏi phải có những giải pháp căn cơ, hiệu quả để khắc phục.
2. Nội dung nghiên cứu
2.1. Thực trạng ý thức chấp hành pháp luật Nhà nước, kỷ luật Quân đội của đội ngũ quân nhân chuyên nghiệp ở Học viện Chính trị
Những năm qua, Đảng ủy, Ban Giám đốc Học viện Chính trị cùng cấp ủy, chỉ huy các cấp đã thường xuyên quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo công tác giáo dục, quản lý, rèn luyện kỷ luật. Nhờ đó, việc chấp hành pháp luật, kỷ luật của đội ngũ quân nhân chuyên nghiệp đã có nhiều chuyển biến tích cực.
2.1.1. Ưu điểm và kết quả đạt được
Một là, đại đa số quân nhân chuyên nghiệp có bản lĩnh chính trị vững vàng, nhận thức sâu sắc về vai trò, trách nhiệm của người quân nhân trong môi trường sư phạm quân sự đặc thù của Học viện. Họ xác định tốt nhiệm vụ, có ý thức tổ chức kỷ luật cao, tự giác chấp hành nghiêm các quy định của pháp luật Nhà nước, điều lệnh, điều lệ, chế độ quy định của Quân đội và các quy định riêng của Học viện.
Hai là, công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, kỷ luật được tiến hành thường xuyên, nền nếp với nhiều hình thức đa dạng. Các chỉ thị, nghị quyết của trên về tăng cường kỷ luật, pháp luật được quán triệt kịp thời. Việc tổ chức "Ngày Pháp luật", các buổi sinh hoạt chuyên đề, tọa đàm trao đổi đã góp phần nâng cao nhận thức, tạo sự chuyển biến trong hành động của quân nhân chuyên nghiệp.
Ba là, đội ngũ quân nhân chuyên nghiệp đã tích cực tham gia và thực hiện hiệu quả các phong trào thi đua, các cuộc vận động lớn như Cuộc vận động "Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ" thời kỳ mới, phong trào thi đua "Xây dựng môi trường văn hóa tốt đẹp, lành mạnh, phong phú trong Quân đội"... qua đó tự tu dưỡng, rèn luyện, giữ gìn phẩm chất, đạo đức, lối sống. Tỷ lệ quân nhân chuyên nghiệp vi phạm kỷ luật phải xử lý hàng năm ở mức thấp, không có vụ việc nghiêm trọng xảy ra, góp phần giữ vững môi trường sư phạm mẫu mực của Học viện.
2.1.2. Một số hạn chế, bất cập
Thứ nhất, một số đồng chí quân nhân chuyên nghiệp nhận thức về pháp luật, kỷ luật còn chưa đầy đủ. Nhận thức chủ yếu dừng lại ở việc biết các quy định cấm, chế tài xử phạt mà chưa thực sự hiểu sâu sắc ý nghĩa, sự cần thiết của việc tự giác chấp hành. Điều này dẫn đến hành vi chấp hành mang tính đối phó, thiếu tự giác.
Thứ hai, vẫn còn tồn tại những biểu hiện vi phạm kỷ luật thông thường, tuy không nghiêm trọng nhưng lặp lại, ảnh hưởng đến hình ảnh, tác phong người quân nhân. Cụ thể như thực hiện lễ tiết tác phong quân nhân có lúc, có nơi chưa nghiêm (mang mặc quân phục chưa đúng quy định, xưng hô chào hỏi chưa chuẩn mực); vi phạm các quy định khi tham gia giao thông (không đội mũ bảo hiểm, sử dụng điện thoại khi lái xe).
Thứ ba, công tác quản lý của một số ít cán bộ, chỉ huy đơn vị cơ sở có lúc còn chưa thực sự sâu sát. Việc kiểm tra, đôn đốc, nhắc nhở chưa thường xuyên. Công tác nắm bắt tư tưởng, hoàn cảnh gia đình, các mối quan hệ xã hội của quân nhân chuyên nghiệp chưa thực sự chặt chẽ, dẫn đến bị động khi có vụ việc phát sinh.
2.1.3. Nguyên nhân của những hạn chế, bất cập
Về nguyên nhân khách quan: Tác động tiêu cực từ mặt trái của kinh tế thị trường, lối sống thực dụng, chủ nghĩa cá nhân len lỏi vào môi trường quân đội, ảnh hưởng đến tư tưởng, nhận thức của một bộ phận quân nhân chuyên nghiệp; sự chống phá quyết liệt của các thế lực thù địch trên không gian mạng, chúng lợi dụng các phương tiện truyền thông, mạng xã hội để tuyên truyền, xuyên tạc, gieo rắc những tư tưởng độc hại, lối sống sai trái, nhằm làm phai nhạt lý tưởng, xói mòn kỷ luật trong quân đội; hoàn cảnh gia đình, các mối quan hệ xã hội phức tạp bên ngoài đơn vị.
Về nguyên nhân chủ quan: Một số quân nhân chuyên nghiệp thiếu tu dưỡng, rèn luyện thường xuyên, ý chí phấn đấu giảm sút, dễ bị cám dỗ vật chất, sa vào các tệ nạn xã hội hoặc có những hành vi bột phát, thiếu suy nghĩ. Kỹ năng "tự đề kháng" trước các thông tin xấu, độc còn yếu; công tác lãnh đạo, chỉ đạo ở một số đơn vị chưa thực sự quyết liệt. Công tác giáo dục đôi khi còn mang tính hình thức, nội dung chưa sát với đặc điểm đối tượng, phương pháp còn đơn điệu. Công tác quản lý, kiểm tra, giám sát có lúc chưa được duy trì chặt chẽ. Việc phát hiện và xử lý vi phạm có trường hợp còn nể nang, chưa triệt để, làm giảm tính răn đe; sự phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị, giữa đơn vị với gia đình và địa phương trong quản lý, giáo dục quân nhân chuyên nghiệp có lúc, có nơi chưa đồng bộ, chặt chẽ.
2.2. Một số giải pháp cơ bản nâng cao ý thức chấp hành pháp luật, kỷ luật cho đội ngũ quân nhân chuyên nghiệp ở Học viện Chính trị hiện nay
Một là, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chỉ huy các cấp đối với công tác giáo dục, quản lý, rèn luyện kỷ luật.
Đây là giải pháp giữ vai trò quyết định, bảo đảm cho mọi hoạt động đi đúng hướng và đạt hiệu quả. Cấp ủy, chỉ huy các cấp cần quán triệt sâu sắc các nghị quyết, chỉ thị của cấp trên, đặc biệt là Kết luận số 21-KL/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII và Nghị quyết số 847-NQ/QUTW của Quân ủy Trung ương về phát huy phẩm chất "Bộ đội Cụ Hồ", kiên quyết chống chủ nghĩa cá nhân.
Trên cơ sở đó, cần cụ thể hóa thành các nghị quyết chuyên đề, kế hoạch hành động sát với đặc điểm, tình hình của từng cơ quan, đơn vị. Phân công trách nhiệm rõ ràng cho từng cấp, từng cá nhân trong việc theo dõi, quản lý, giáo dục quân nhân chuyên nghiệp. Người chỉ huy, chính ủy, chính trị viên phải thực sự là tấm gương mẫu mực về phẩm chất đạo đức, lối sống và ý thức chấp hành pháp luật, kỷ luật. Thường xuyên đưa nội dung này vào các buổi sinh hoạt Đảng, sinh hoạt đơn vị để kiểm điểm, đánh giá và đề ra phương hướng khắc phục kịp thời.
Hai là, đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, kỷ luật.
Giáo dục là giải pháp nền tảng, tác động trực tiếp đến nhận thức, từ đó chuyển hóa thành hành động tự giác. Cần khắc phục triệt để tình trạng giáo dục hình thức, chung chung. Nội dung giáo dục phải được lựa chọn kỹ, tập trung vào những vấn đề thiết thực, những quy định mà quân nhân chuyên nghiệp dễ vi phạm như: Luật Giao thông đường bộ, Luật An ninh mạng, các quy định về sử dụng mạng xã hội, quy định về lễ tiết tác phong quân nhân, quản lý tài chính cá nhân...
Hình thức giáo dục cần đa dạng hóa: kết hợp giữa lên lớp tập trung với tọa đàm, diễn đàn, sân khấu hóa, thi tìm hiểu pháp luật. Tăng cường phân tích, rút kinh nghiệm từ những vụ việc vi phạm kỷ luật điển hình trong và ngoài quân đội để nâng cao tính răn đe, phòng ngừa. Phát huy hiệu quả của "Tủ sách pháp luật", trang thông tin điện tử nội bộ, các nhóm Zalo của đơn vị để thường xuyên cập nhật thông tin pháp luật, các quy định kỷ luật mới.
Ba là, phát huy vai trò xung kích, sáng tạo của các tổ chức quần chúng và vai trò tự giác của mỗi quân nhân chuyên nghiệp.
Các tổ chức quần chúng như Công đoàn cơ sở, Hội phụ nữ, Đoàn thanh niên có vai trò quan trọng trong việc tập hợp, giáo dục và giám sát đoàn viên, hội viên. Cần giao nhiệm vụ cụ thể cho các tổ chức này trong việc xây dựng các mô hình, phong trào thi đua chấp hành kỷ luật, pháp luật. Ví dụ: mô hình "Chi đoàn không có đoàn viên thanh niên vi phạm kỷ luật", "Tổ phụ nữ 3 tốt" (sức khỏe tốt, phẩm chất tốt, hoàn thành nhiệm vụ tốt)... Quan trọng hơn cả là phải khơi dậy ý thức tự giác, tinh thần "tự soi, tự sửa" của mỗi quân nhân chuyên nghiệp. Mỗi cá nhân phải nhận thức được rằng, việc chấp hành pháp luật, kỷ luật không chỉ là nghĩa vụ mà còn là danh dự, là bảo vệ hình ảnh của chính mình, của đơn vị và của Quân đội. Cần xây dựng một môi trường văn hóa quân sự lành mạnh, nơi mà mọi người tôn trọng kỷ luật, phê phán và đấu tranh không khoan nhượng với các biểu hiện sai trái, lệch lạc.
Bốn là, tăng cường công tác quản lý, duy trì kỷ luật; kết hợp chặt chẽ giữa "xây" và "chống".
Quản lý chặt chẽ là biện pháp hữu hiệu để phòng ngừa vi phạm. Chỉ huy các cấp cần duy trì nghiêm các chế độ trong ngày, trong tuần; tăng cường công tác kiểm tra đột xuất, nhất là vào các giờ nghỉ, ngày nghỉ, kiểm tra việc mang mặc, lễ tiết tác phong quân nhân khi ra ngoài doanh trại. Phải nắm chắc "3 cùng, 5 nắm" đối với quân nhân thuộc quyền (cùng ăn, cùng ở, cùng làm; nắm tình hình chính trị, tư tưởng, phẩm chất đạo đức, năng lực, hoàn cảnh gia đình).
Kết hợp chặt chẽ giữa "xây" và "chống". "Xây" là thường xuyên biểu dương, khen thưởng những tập thể, cá nhân tiêu biểu, những tấm gương tốt trong chấp hành kỷ luật, pháp luật để nhân rộng. "Chống" là phải kiên quyết, công minh trong xử lý các trường hợp vi phạm. Mọi vi phạm, dù nhỏ, đều phải được phát hiện kịp thời, xử lý nghiêm minh, đúng người, đúng lỗi, không có "vùng cấm", không có ngoại lệ. Việc xử lý công khai, dứt điểm sẽ có tác dụng giáo dục chung và răn đe rất lớn.
Năm là, thực hiện tốt sự phối hợp giữa đơn vị với gia đình và chính quyền địa phương.
Quân nhân chuyên nghiệp là một thành viên của xã hội, chịu sự tác động của gia đình và môi trường sống. Do đó, việc phối hợp quản lý là hết sức cần thiết. Đơn vị cần chủ động thiết lập và duy trì kênh liên lạc thường xuyên với gia đình quân nhân chuyên nghiệp để thông báo tình hình học tập, công tác, rèn luyện của quân nhân, đồng thời nắm bắt tâm tư, nguyện vọng, hoàn cảnh gia đình họ. Đối với những quân nhân chuyên nghiệp cư trú ngoài đơn vị, cần có sự phối hợp chặt chẽ với công an, chính quyền địa phương nơi họ cư trú để nắm bắt tình hình chấp hành pháp luật và các quy định của địa phương. Sự phối hợp này tạo thành một mạng lưới quản lý đa chiều, giúp phòng ngừa vi phạm từ sớm, từ xa và hỗ trợ giải quyết các vấn đề nảy sinh một cách hiệu quả.
3. Kết luận
Nâng cao ý thức chấp hành pháp luật Nhà nước, kỷ luật Quân đội cho đội ngũ quân nhân chuyên nghiệp ở Học viện Chính trị là một nhiệm vụ trọng tâm, thường xuyên, có ý nghĩa quyết định đến việc xây dựng môi trường sư phạm quân sự mẫu mực, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo và sức mạnh tổng hợp của Học viện. Bài viết đã phân tích thực trạng, chỉ rõ những hạn chế và nguyên nhân, đồng thời đề xuất 5 nhóm giải pháp cơ bản. Việc triển khai đồng bộ, quyết liệt và sáng tạo các giải pháp này sẽ tạo ra sự chuyển biến mạnh mẽ, vững chắc về ý thức và hành động của đội ngũ quân nhân chuyên nghiệp, góp phần xây dựng Đảng bộ Học viện vững mạnh về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ, xây dựng Học viện vững mạnh toàn diện "mẫu mực, tiêu biểu", xứng đáng là trung tâm đào tạo, bồi dưỡng cán bộ chính trị, nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn quân sự hàng đầu của Quân đội và quốc gia.
Thiếu tá QNCN Bùi Thị Minh Hồng
Văn Phòng, Học viện Chính trị