Trong bối cảnh toàn cầu hóa, cách mạng công nghiệp lần thứ tư và yêu cầu xây dựng, bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, giáo dục và đào tạo trở thành nhân tố quyết định để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững đất nước. Nhận thức rõ tầm quan trọng đó, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 71-NQ/TW về "Đột phá phát triển giáo dục và đào tạo", coi đây là quốc sách hàng đầu, giữ vai trò then chốt trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Đối với quân đội, giáo dục và đào tạo có vị trí đặc biệt quan trọng trong xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại. Hệ thống nhà trường quân đội là cơ sở đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, nhân viên chuyên môn kỹ thuật, cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao cho toàn quân. Chất lượng đội ngũ nhà giáo quân đội vì vậy có ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng đào tạo, trình độ và năng lực của cán bộ, chiến sĩ trong toàn quân.
Nhà giáo quân đội không chỉ đơn thuần là người truyền thụ tri thức, mà còn đồng thời đảm nhận vai trò của một nhà sư phạm, nhà khoa học, nhà quân sự, đồng thời là người định hướng lý tưởng cách mạng cho học viên. Họ có ảnh hưởng trực tiếp, quyết định đến quá trình hình thành bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức và năng lực chuyên môn của đội ngũ sĩ quan. Với vị trí đặc biệt đó, đội ngũ nhà giáo quân đội được xem là trung tâm của quá trình giáo dục - đào tạo trong quân đội, là những người kế thừa, giữ gìn và phát huy truyền thống Bộ đội Cụ Hồ, đồng thời là lực lượng chủ chốt trong bồi dưỡng, rèn luyện và xây dựng nhân cách người sĩ quan "vừa hồng, vừa chuyên", đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của sự nghiệp quân đội trong tình hình mới.
Với tầm nhìn chiến lược, ngày 22/8/2025, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 71-NQ/TW "Về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo". Nghị quyết nhấn mạnh vị trí then chốt của đội ngũ nhà giáo, coi đây là nhân tố quyết định chất lượng giáo dục - đào tạo của cả hệ thống. Trong đó, nghị quyết yêu cầu "rà soát, hoàn thiện tiêu chuẩn, quy chuẩn, bảo đảm số lượng, chất lượng, cơ cấu đội ngũ giáo viên"2; tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý giáo dục; chú trọng "xây dựng, đào tạo nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao" [2, tr.3]; "nâng cao năng lực số và trí tuệ nhân tạo cho người học và đội ngũ nhà giáo ở tất cả các cấp học" [2, tr.7]. Đồng thời, nghị quyết cũng đề cập hoàn thiện cơ chế, chính sách thúc đẩy liên kết nhà trường - doanh nghiệp, "đặt hàng, giao nhiệm vụ đào tạo giáo viên, giảng viên giáo dục nghề nghiệp từ ngân sách nhà nước" [2, tr.8].
Trong những năm qua, đội ngũ nhà giáo trong các học viện, nhà trường quân đội đã có những bước phát triển quan trọng, cả về số lượng, chất lượng và cơ cấu. Hầu hết giảng viên đều có lập trường tư tưởng vững vàng, tuyệt đối trung thành với Đảng, Tổ quốc và Nhân dân; thể hiện tinh thần trách nhiệm cao, gương mẫu trong công tác, đời sống và rèn luyện. Đa số nhà giáo quân đội đã được đào tạo cơ bản, có trình độ chuyên môn ngày càng nâng cao; tỷ lệ giảng viên có học vị thạc sĩ, tiến sĩ tăng lên đáng kể; nhiều giảng viên được phong học hàm giáo sư, phó giáo sư, chủ trì hoặc tham gia các đề tài khoa học cấp bộ, cấp nhà nước, đóng góp thiết thực cho sự nghiệp nghiên cứu và đào tạo trong quân đội. Phương pháp giảng dạy ngày càng được đổi mới, nhiều thầy cô đã tích cực ứng dụng công nghệ thông tin, xây dựng giáo án điện tử, bài giảng số, bước đầu tiếp cận xu hướng chuyển đổi số trong giáo dục. Nhờ đó, chất lượng đào tạo ở các nhà trường quân đội có nhiều chuyển biến tích cực, đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại.
Tuy nhiên, thực tiễn cũng cho thấy vẫn còn không ít khó khăn, hạn chế. Cơ cấu đội ngũ giảng viên giữa các ngành học, bậc học và chuyên ngành chưa thực sự đồng bộ, đặc biệt ở những lĩnh vực công nghệ cao, kỹ thuật quân sự hiện đại còn thiếu giảng viên giỏi, có khả năng nghiên cứu chuyên sâu. Việc ứng dụng công nghệ thông tin, kết quả nghiên cứu các đề tài, sáng kiến, chuyển đổi số trong giảng dạy của một số giảng viên chưa đồng đều. Một bộ phận giảng viên tuy có trình độ chuyên môn nhưng phương pháp sư phạm chưa thật sự linh hoạt, chưa theo kịp yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục - đào tạo và xu thế hội nhập quốc tế. Năng lực ngoại ngữ, tin học của nhiều giảng viên còn hạn chế, dẫn đến khó khăn trong tiếp cận tri thức quân sự hiện đại và công bố quốc tế. Ngoài ra, cơ chế, chính sách đãi ngộ, môi trường làm việc, chế độ khuyến khích nghiên cứu khoa học chưa thật sự tạo động lực mạnh mẽ, khiến một bộ phận giảng viên chưa toàn tâm, toàn ý gắn bó lâu dài.
Để nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo trong các nhà trường quân đội theo tinh thần Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị, cần tập trung triển khai đồng bộ một số giải pháp chủ yếu sau:
Một là, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cấp ủy, tổ chức đảng và chỉ huy các cấp.
Việc xây dựng đội ngũ nhà giáo trong các học viện, nhà trường quân đội trước hết phải được đặt trong sự lãnh đạo trực tiếp, toàn diện của cấp ủy, tổ chức đảng và chỉ huy đơn vị. Đây là nhân tố quyết định định hướng phát triển, bảo đảm tính thống nhất trong triển khai. Nghị quyết số 71-NQ/TW nhấn mạnh yêu cầu "nâng cao nhận thức, đổi mới tư duy và hành động, xác định quyết tâm chính trị mạnh mẽ để đột phá phát triển giáo dục và đào tạo" [2, tr.4]. Vận dụng vào thực tiễn quân đội, các cấp ủy cần cụ thể hóa nhiệm vụ này trong nghị quyết lãnh đạo hằng năm, đồng thời xác định tiêu chí xây dựng đội ngũ nhà giáo là một trong những thước đo đánh giá kết quả hoàn thành nhiệm vụ chính trị của nhà trường. Bên cạnh đó, việc kiểm tra, giám sát cần được tiến hành thường xuyên, chú trọng hiệu quả thực chất. Sự gương mẫu của cán bộ chủ trì trong học tập, nghiên cứu và giảng dạy sẽ tạo nên sức lan tỏa, củng cố niềm tin và trách nhiệm trong toàn thể giảng viên.
Hai là, quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng và sử dụng đội ngũ nhà giáo theo yêu cầu chuẩn hóa, hiện đại hóa.
Xây dựng quy hoạch phát triển đội ngũ nhà giáo quân đội phải bảo đảm tính khoa học, gắn với chiến lược đào tạo nguồn nhân lực quân sự trong dài hạn. Quy hoạch cần chú trọng cả ba yếu tố: số lượng, chất lượng và cơ cấu, tránh tình trạng thiếu hụt ở những ngành then chốt, đặc biệt là công nghệ cao và kỹ thuật quân sự hiện đại. Trong đào tạo, cần kết hợp hài hòa giữa đào tạo cơ bản, bồi dưỡng nâng cao và khuyến khích tự học, tự rèn luyện. Nghị quyết 71 chỉ rõ nhiệm vụ "rà soát, hoàn thiện tiêu chuẩn, quy chuẩn, bảo đảm số lượng, chất lượng, cơ cấu đội ngũ giáo viên" [2, tr.7], đây là căn cứ quan trọng để hệ thống nhà trường quân đội tiếp tục đổi mới công tác quy hoạch. Song song, phải mở rộng hợp tác đào tạo trong và ngoài nước, chú trọng bồi dưỡng ngoại ngữ, tin học, năng lực số, năng lực nghiên cứu khoa học cho giảng viên. Việc sử dụng giảng viên cần đúng chuyên môn, gắn giảng dạy với nghiên cứu và tổng kết thực tiễn, đồng thời có chính sách luân chuyển hợp lý để tích lũy kinh nghiệm, hình thành đội ngũ giảng viên có bản lĩnh, tri thức và kinh nghiệm thực tiễn quân sự.
Ba là, tăng cường giáo dục chính trị, rèn luyện phẩm chất đạo đức và phong cách sư phạm cho đội ngũ nhà giáo.
Đội ngũ nhà giáo quân đội không chỉ là người truyền đạt tri thức mà còn là người định hướng chính trị, tư tưởng và nhân cách cho học viên. Do vậy, phẩm chất chính trị và đạo đức cách mạng là yêu cầu hàng đầu. Cần thường xuyên tổ chức các hoạt động học tập nghị quyết của Đảng, sinh hoạt chính trị tư tưởng, bồi dưỡng truyền thống, qua đó củng cố lập trường, bản lĩnh, lòng trung thành tuyệt đối với Đảng, Tổ quốc và Nhân dân. Nghị quyết 71 đặt ra phương châm "thầy ra thầy, trò ra trò... coi trọng danh dự người thầy, tôn vinh người thầy trong xã hội" [2, tr.2], điều này càng có ý nghĩa đặc biệt trong môi trường quân đội, nơi người thầy vừa là sĩ quan, vừa là cán bộ lãnh đạo, quản lý. Song song với giáo dục chính trị, cần chú trọng bồi dưỡng phong cách sư phạm mẫu mực, tác phong chuẩn mực, giản dị, gần gũi với học viên, đồng thời biết khơi gợi tinh thần học tập sáng tạo. Mỗi giảng viên phải trở thành tấm gương sáng, kết hợp hài hòa giữa tri thức và nhân cách, giữa uy tín học thuật và uy tín đạo đức, từ đó khẳng định vị thế người thầy quân đội trong giai đoạn mới.
Bốn là, hoàn thiện cơ chế, chính sách đãi ngộ, tạo động lực phát triển đội ngũ nhà giáo.
Một trong những nguyên nhân khiến giáo dục chưa thật sự trở thành động lực bứt phá, theo Nghị quyết 71, là "chế độ, chính sách đối với nhà giáo còn bất cập" [2, tr.1]. Vì vậy, để nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo quân đội, trước hết cần có cơ chế đãi ngộ đặc thù, đủ sức thu hút và giữ chân nhân lực chất lượng cao. Chính sách tiền lương, phụ cấp, khen thưởng phải tương xứng với cống hiến, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi về nhà ở, môi trường làm việc, điều kiện nghiên cứu. Cần xây dựng chính sách khuyến khích giảng viên chủ trì đề tài khoa học, công bố quốc tế, tham gia hội thảo, mở rộng hợp tác nghiên cứu trong và ngoài nước. Việc đánh giá, khen thưởng giảng viên phải công bằng, khách quan, dựa trên kết quả thực chất, gắn với hiệu quả đào tạo và nghiên cứu khoa học, tránh hình thức. Bên cạnh đó, cần chú trọng chính sách đối với giảng viên trẻ, tạo điều kiện cho họ được đào tạo, bồi dưỡng, khẳng định năng lực, yên tâm gắn bó lâu dài với sự nghiệp trồng người trong quân đội.
Năm là, đẩy mạnh nghiên cứu khoa học, chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ hiện đại trong giảng dạy
Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp lần thứ tư, đổi mới giáo dục quân sự phải gắn liền với ứng dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo và mô phỏng thực tế. Nghị quyết 71 đã xác định: "Nâng cao chuẩn năng lực số và trí tuệ nhân tạo cho người học và đội ngũ nhà giáo ở tất cả các cấp học" [2, tr.7]. Điều này đòi hỏi các học viện, nhà trường quân đội cần ưu tiên đầu tư cơ sở vật chất hiện đại, phát triển thư viện số, hệ thống học liệu điện tử, lớp học thông minh, phòng thí nghiệm mô phỏng chiến trường. Bản thân giảng viên phải chủ động đổi mới phương pháp giảng dạy, ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin, tăng tính tương tác, gắn lý thuyết với thực hành, mô phỏng tình huống chiến đấu. Đồng thời, nghiên cứu khoa học phải được coi là nhiệm vụ bắt buộc của giảng viên, gắn chặt với yêu cầu thực tiễn xây dựng quân đội. Việc thúc đẩy nghiên cứu, công bố quốc tế, tham gia các dự án đổi mới sáng tạo sẽ không chỉ nâng cao uy tín học thuật của nhà trường mà còn tạo động lực phát triển cho mỗi giảng viên, góp phần trực tiếp vào đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo trong quân đội.
Nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo trong các nhà trường quân đội theo tinh thần Nghị quyết 71-NQ/TW của Bộ Chính trị là nhiệm vụ mang tính chiến lược, có ý nghĩa quyết định đến chất lượng giáo dục, đào tạo, qua đó góp phần trực tiếp vào việc nâng cao sức mạnh tổng hợp, sức chiến đấu của Quân đội nhân dân Việt Nam. Đội ngũ nhà giáo quân đội phải thực sự "vừa hồng, vừa chuyên", kiên định bản lĩnh chính trị, vững vàng chuyên môn, giàu nhân cách và là tấm gương sáng cho học viên noi theo.
Để hiện thực hóa mục tiêu này, cần sự lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ của cấp ủy, chỉ huy các cấp; sự chủ động đổi mới trong quản lý, điều hành của các nhà trường quân đội; cùng với quyết tâm rèn luyện, phấn đấu không ngừng của mỗi nhà giáo.
Thiếu tá Hoàng Mạnh Nam - Trường Quân sự Quân khu 2
Thiếu tá QNCN Nguyễn Thị Thắng - Trường Cao đẳng Công nghiệp Quốc phòng
Tài liệu tham khảo:
1. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Tập 1, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2021, tr. 203, 204.
(2), (5), (3), (4), (6). Bộ Chính trị, Nghị quyết số 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo. Hà Nội, 2025.