1. Khoa học, công nghệ và chuyển đổi số – động lực nâng cao chất lượng giáo dục trong nhà trường Quân đội
Giáo dục – đào tạo trong nhà trường Quân đội không chỉ là quá trình trang bị tri thức quân sự, mà còn là quá trình rèn luyện bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức và năng lực tư duy sáng tạo của cán bộ, học viên. Trong giai đoạn hiện nay, khi cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư và chuyển đổi số quốc gia đang tạo ra những biến đổi sâu sắc trong mọi lĩnh vực, việc phát triển giáo dục quân đội gắn với khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là xu thế tất yếu.
Nghị quyết 57-NQ/TW đã xác định "phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo gắn với khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo" là một trong những trụ cột then chốt. Các nhà trường Quân đội – với vai trò là trung tâm đào tạo, nghiên cứu khoa học của quân đội – cần phát huy vai trò tiên phong trong ứng dụng công nghệ số, mô hình học tập thông minh, mô phỏng ảo, trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn… để hiện đại hóa quy trình đào tạo.
2. Đổi mới nội dung, chương trình và phương pháp giảng dạy theo hướng "thực chất, hiện đại, sáng tạo"
Để cụ thể hóa tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW, các học viện, nhà trường trong quân đội cần tiếp tục chuẩn hóa và hiện đại hóa chương trình đào tạo, coi trọng tính thực tiễn, tính ứng dụng và khả năng thích ứng của học viên trước yêu cầu mới. Cần kết hợp hài hòa giữa giáo dục truyền thống quân sự – chính trị với kiến thức hiện đại về khoa học – công nghệ, quốc phòng thông minh và chuyển đổi số. Phương pháp giảng dạy cũng cần được đổi mới mạnh mẽ theo hướng lấy người học làm trung tâm, tăng cường tính tương tác, tư duy phản biện và khả năng tự học, tự nghiên cứu. Việc triển khai hệ thống học tập trực tuyến (E-learning), lớp học thông minh, phòng thí nghiệm ảo, mô hình mô phỏng huấn luyện bằng công nghệ 3D, VR, AR… đã và đang chứng minh hiệu quả tích cực trong các học viện, nhà trường quân đội như Học viện Quốc phòng, Học viện Chính trị, Học viện Hậu cần, Học viện Kỹ thuật Quân sự.
3. Phát triển đội ngũ giảng viên, cán bộ khoa học – nhân tố then chốt của đổi mới sáng tạo
Chất lượng giáo dục ở các nhà trường Quân đội phụ thuộc trước hết vào **chất lượng đội ngũ giảng viên và cán bộ nghiên cứu. Trong bối cảnh đổi mới sáng tạo, họ không chỉ là người truyền thụ tri thức mà còn là người dẫn đường, nhà khoa học, nhà đổi mới. Cần chú trọng bồi dưỡng năng lực công nghệ thông tin, năng lực số, năng lực nghiên cứu và chuyển giao công nghệ cho đội ngũ giảng viên; đồng thời, khuyến khích tinh thần sáng tạo, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm trong nghiên cứu, giảng dạy và ứng dụng thực tiễn.
Song song với đó, cần xây dựng cơ chế, chính sách khuyến khích nghiên cứu khoa học, gắn kết chặt chẽ giữa đào tạo – nghiên cứu – sản xuất, giữa nhà trường – đơn vị – doanh nghiệp quốc phòng, nhằm tạo ra hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quân sự hiện đại.
4. Đẩy mạnh chuyển đổi số toàn diện trong giáo dục và quản lý đào tạo
Chuyển đổi số trong các nhà trường Quân đội không chỉ là việc ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy hay quản lý hành chính, mà là một quá trình đổi mới căn bản, toàn diện mô hình tổ chức, phương thức dạy – học và cơ chế vận hành của nhà trường Quân đội trong kỷ nguyên số. Đây được coi là một khâu đột phá chiến lược để nâng cao chất lượng, hiệu quả và tính hiện đại của công tác giáo dục – đào tạo theo tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW.
Trước hết, cần xây dựng hạ tầng số đồng bộ, hiện đại, an toàn, bảo đảm kết nối liên thông giữa các học viện, nhà trường và cơ quan quản lý cấp trên. Hệ thống mạng nội bộ (intranet quân sự) cần được đầu tư, nâng cấp với nền tảng công nghệ tiên tiến, đáp ứng yêu cầu bảo mật, phục vụ hiệu quả cho dạy học trực tuyến, hội thảo chuyên môn, trao đổi học thuật và quản lý đào tạo điện tử. Cùng với đó, cần hoàn thiện các trung tâm điều hành giáo dục số (Digital Education Command Center) để giám sát, điều phối, phân tích dữ liệu học tập và nghiên cứu trong toàn hệ thống.
Thứ hai, trong hoạt động dạy – học, cần đẩy mạnh ứng dụng các công nghệ cốt lõi của Cách mạng công nghiệp 4.0 như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), thực tế ảo (VR), thực tế tăng cường (AR) và mô phỏng huấn luyện số (Simulation Training) vào giảng dạy, huấn luyện và kiểm tra – đánh giá. Việc triển khai lớp học thông minh, bài giảng số hóa, mô hình thực hành ảo, phòng học tích hợp cảm biến và thiết bị tự động sẽ giúp học viên chủ động, sáng tạo, dễ dàng tiếp cận tri thức mới, đồng thời rèn luyện kỹ năng tư duy số, phân tích và xử lý tình huống chiến thuật hiện đại.
Thứ ba, trong công tác quản lý, cần thực hiện chuyển đổi số toàn diện quy trình đào tạo – từ tuyển sinh, tổ chức giảng dạy, kiểm tra đánh giá đến cấp bằng và lưu trữ hồ sơ. Việc xây dựng hồ sơ học tập điện tử cá nhân, cổng quản lý đào tạo tích hợp, cơ sở dữ liệu dùng chung về giảng viên, học viên, học liệu, kết quả học tập sẽ giúp quản lý chính xác, minh bạch và tiết kiệm nguồn lực. Mọi quy trình – từ lập kế hoạch, đăng ký học phần, chấm điểm, xét tốt nghiệp – đều có thể được thực hiện trực tuyến, giảm tối đa thủ tục hành chính, tăng hiệu suất điều hành.
Thứ tư, cần quan tâm phát triển học liệu số và kho tri thức quân sự số hóa, từng bước hình thành "thư viện điện tử quân đội" với hệ thống giáo trình mở, bài giảng tương tác, tài liệu chuyên ngành được cập nhật thường xuyên. Đây không chỉ là nguồn tài nguyên phục vụ giảng dạy mà còn là công cụ chia sẻ tri thức, lan tỏa đổi mới sáng tạo trong toàn quân, góp phần xây dựng nền "giáo dục mở – học tập suốt đời" trong môi trường quân sự.
Cuối cùng, để chuyển đổi số đạt hiệu quả bền vững, yếu tố con người là then chốt. Các nhà trường cần nâng cao năng lực số cho đội ngũ giảng viên, cán bộ quản lý và học viên, giúp họ nắm vững công nghệ, sử dụng thành thạo các nền tảng dạy – học số, hình thành tư duy đổi mới sáng tạo, tác phong làm việc hiện đại. Cùng với đó, cần hoàn thiện cơ chế, chính sách khuyến khích sáng kiến chuyển đổi số, tạo động lực để mỗi tập thể, cá nhân tích cực tham gia vào tiến trình chuyển đổi số trong nhà trường.
Chuyển đổi số trong giáo dục – đào tạo ở các nhà trường Quân đội không chỉ là xu thế tất yếu, mà còn là điều kiện quyết định để xây dựng mô hình "nhà trường thông minh, quản lý tinh gọn, huấn luyện hiện đại, học viên sáng tạo". Đây chính là hiện thực hóa tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW trong môi trường quân đội – nơi tri thức, công nghệ và bản lĩnh chính trị được kết hợp hài hòa, tạo nền tảng vững chắc cho sự nghiệp xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam hiện đại, vững mạnh toàn diện trong thời kỳ mới.
5. Kết luận
Nâng cao chất lượng giáo dục – đào tạo trong các nhà trường quân đội theo tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW không chỉ là yêu cầu cấp bách mà còn là chiến lược lâu dài trong xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam hiện đại. Đây là quá trình đòi hỏi sự lãnh đạo chặt chẽ của Đảng, sự đầu tư đồng bộ của Nhà nước và Bộ Quốc phòng, cùng sự chủ động, sáng tạo của các học viện, nhà trường. Phát huy truyền thống "dạy tốt, học tốt, rèn luyện nghiêm", mỗi nhà trường cần trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo trong quân đội, nơi hội tụ trí tuệ, khoa học và công nghệ, góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu xây dựng quân đội "tinh, gọn, mạnh, hiện đại", bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong tình hình mới.
Bùi Xuân Sơn Hệ 5, Học viện chính trị