Các nhà khoa học đã tổng hợp nhiều nghiên cứu uy tín để tạo ra Bảng Đánh Giá Sức Khỏe Hành Tinh, được xem như công cụ đầu tiên giúp đo lường sức khỏe của các hệ thống quan trọng mà Trái Đất cung cấp, giúp duy trì sự sống cho loài người.
Viện Nghiên cứu Tác động Khí hậu Potsdam (PIK) đã nghiên cứu 9 quá trình quan trọng giúp giữ cho Trái Đất ổn định, bao gồm biến đổi khí hậu, suy giảm tầng ozone, và thay đổi hệ thống đất đai. Những quá trình này được gọi là "Giới hạn Hành tinh".
Hiện tại, chúng ta đã vượt qua 6 trong 9 giới hạn đó. Giới hạn thứ bảy đang bị đe dọa và có thể đã bị vi phạm.
Theo ông Johan Rockström, Giám đốc PIK và là người phát triển Khung Giới hạn Hành tinh, "Tình trạng của Trái Đất hiện rất nguy cấp. Sáu trong số chín giới hạn đã bị vi phạm, và áp lực lên các quá trình còn lại đang ngày càng gia tăng. Sắp tới, hầu hết các chỉ số đánh giá sức khỏe hành tinh có thể sẽ rơi vào vùng rủi ro cao."
Báo cáo cho biết biến đổi khí hậu, sự xuất hiện của các thực thể mới (như vi nhựa, hóa chất tổng hợp), mất đi tính toàn vẹn của hệ sinh thái, và sự gián đoạn của các chu trình tự nhiên đều đang ở mức nguy hiểm.
Các giới hạn về thay đổi hệ thống đất đai và nguồn nước ngọt cũng đã bị vượt qua, nhưng ở mức độ ít nghiêm trọng hơn. Tất cả những vi phạm này đều có xu hướng trở nên tồi tệ hơn.
Giới hạn tiếp theo có nguy cơ bị vi phạm là hiện tượng axit hóa đại dương. Theo nhà khoa học Levke Caesar, một trong những tác giả của báo cáo, mặc dù hiện tượng này vẫn nằm trong phạm vi an toàn, nhưng nó đang dần tiếp cận ngưỡng nguy hiểm. Axit hóa đại dương đang xấu đi trên toàn cầu, đặc biệt rõ rệt ở Nam Đại Dương và Bắc Băng Dương.
Trong số hai giới hạn còn lại, tầng ozone đã ổn định và tải lượng aerosol trong khí quyển có sự cải thiện nhẹ.
Ông Boris Sakschewski, tác giả chính của báo cáo, nhấn mạnh: "Khi nhìn vào xu hướng của các chỉ số sức khỏe hành tinh, chúng ta thấy rằng nhiều trong số đó sẽ sớm bước vào vùng nguy hiểm. Chúng ta cần phải đảo ngược tình hình này. Tất cả các quá trình của Giới hạn Hành tinh đều liên kết với nhau, và bảo vệ từng quá trình là cần thiết để bảo vệ toàn bộ hệ thống."
Trước đây, các vấn đề như biến đổi khí hậu, mất đa dạng sinh học hay ô nhiễm thường được xem xét riêng lẻ. Tuy nhiên, các nhà khoa học nhấn mạnh rằng những vấn đề này có sự liên quan mật thiết và ảnh hưởng chung đến sức khỏe tổng thể của hành tinh.
Khi nhiều giới hạn bị vượt qua, nguy cơ Trái Đất bị tổn thương vĩnh viễn và khả năng vượt qua những điểm tới hạn không thể phục hồi sẽ gia tăng.
"Chẩn đoán mới của chúng tôi cho thấy các hệ thống quan trọng của Trái Đất đang yếu dần, dẫn đến mất khả năng phục hồi và rủi ro vượt qua các điểm tới hạn ngày càng cao," bà Levke Caesar giải thích.
Thông điệp từ các nhà khoa học rất rõ ràng: những hành động địa phương có thể gây ảnh hưởng đến toàn bộ hành tinh, và một hành tinh bị áp lực có thể ảnh hưởng đến tất cả mọi người, ở khắp mọi nơi. Bảo vệ con người, phát triển kinh tế và xây dựng xã hội ổn định đòi hỏi chúng ta phải có cách tiếp cận toàn diện, trong đó bảo vệ hành tinh là ưu tiên hàng đầu.
Ông Rockström cũng khẳng định rằng dù chúng ta hành động ở quy mô nào, chúng ta đều phải cân nhắc tác động lên phạm vi toàn cầu.
"Quản lý hành tinh là điều thiết yếu trong mọi lĩnh vực kinh tế và xã hội, để đảm bảo an ninh, thịnh vượng và công bằng. Bằng cách xác định các giới hạn cho một hành tinh khỏe mạnh, chúng tôi cung cấp cho các nhà hoạch định chính sách, kinh tế và doanh nghiệp những công cụ cần thiết để tránh những rủi ro không thể kiểm soát."
Anh Việt
