Bài viết làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn đặt ra đối với bồi dưỡng năng lực tự quản lý tư tưởng cho hạ sĩ quan, binh sĩ ở Sư đoàn 363 hiện nay, tập trung phân tích các mâu thuẫn chủ yếu giữa yêu cầu nhiệm vụ và thực tiễn công tác bồi dưỡng; qua đó góp phần cung cấp cơ sở khoa học cho việc tiếp tục nghiên cứu, đổi mới nội dung, hình thức và biện pháp nâng cao chất lượng công tác tư tưởng, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.
1. Đặt vấn đề
Tự quản lý tư tưởng là quá trình chủ thể tự nhận thức, kiểm soát, điều chỉnh và định hướng trạng thái tư tưởng, cảm xúc, hành vi của bản thân trước những tác động đa dạng, phức tạp của môi trường sống và hoạt động thực tiễn. Đối với quân nhân, nhất là hạ sĩ quan, binh sĩ, năng lực tự quản lý tư tưởng không chỉ thể hiện ở khả năng làm chủ tâm lý, cảm xúc, mà còn ở sự kiên định lập trường, bản lĩnh chính trị, ý thức tổ chức kỷ luật và tinh thần sẵn sàng nhận, hoàn thành nhiệm vụ trong mọi tình huống.
Trong bối cảnh hiện nay, sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, mạng xã hội, cùng những tác động đa chiều của kinh tế thị trường, hội nhập quốc tế và các thủ đoạn chống phá tinh vi của các thế lực thù địch đã và đang tác động trực tiếp đến đời sống tư tưởng của bộ đội. Điều đó đặt ra yêu cầu ngày càng cao đối với công tác quản lý, giáo dục tư tưởng nói chung và bồi dưỡng năng lực tự quản lý tư tưởng cho hạ sĩ quan, binh sĩ nói riêng.
Sư đoàn 363, Quân chủng Phòng không - Không quân là đơn vị có nhiệm vụ đặc biệt quan trọng trong quản lý, bảo vệ vùng trời phía Bắc của Tổ quốc. Đặc thù nhiệm vụ trực sẵn sàng chiến đấu cao, cường độ huấn luyện lớn, môi trường kỹ thuật hiện đại, áp lực tâm lý thường xuyên đã và đang đặt ra những yêu cầu rất cao đối với bản lĩnh chính trị, sự ổn định tư tưởng và khả năng tự điều chỉnh tâm lý của hạ sĩ quan, binh sĩ. Do đó, việc nhận diện đầy đủ những vấn đề đặt ra đối với bồi dưỡng năng lực tự quản lý tư tưởng cho lực lượng này có ý nghĩa lý luận và thực tiễn sâu sắc.
2. Nội dung nghiên cứu
2.1 Khái quát về bồi dưỡng năng lực tự quản lý tư tưởng cho hạ sĩ quan, binh sĩ ở Sư đoàn 363
Bồi dưỡng năng lực tự quản lý tư tưởng cho hạ sĩ quan, binh sĩ là tổng thể các tác động có mục đích, có kế hoạch của các chủ thể lãnh đạo, chỉ huy, cơ quan chính trị và tổ chức quần chúng nhằm hình thành, phát triển ở quân nhân khả năng tự nhận diện trạng thái tư tưởng; tự kiểm soát, điều chỉnh cảm xúc, hành vi; chủ động định hướng tư tưởng tích cực, khắc phục những biểu hiện tiêu cực nảy sinh trong quá trình thực hiện nhiệm vụ.
Đối với Sư đoàn 363, Quân chủng Phòng không - Không quân công tác này gắn chặt với nhiệm vụ huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, quản lý vùng trời; với môi trường kỹ thuật đặc thù của lực lượng phòng không – không quân; với đặc điểm tâm lý của hạ sĩ quan, binh sĩ phần lớn còn trẻ, kinh nghiệm sống và kinh nghiệm quân ngũ chưa nhiều. Bồi dưỡng năng lực tự quản lý tư tưởng vì vậy vừa phải bảo đảm tính chính trị, tư tưởng vững chắc, vừa chú trọng tính thực tiễn, kỹ năng, khả năng ứng phó linh hoạt trước các tình huống phức tạp nảy sinh.
Thực tiễn những năm qua cho thấy, Đảng ủy, chỉ huy Sư đoàn 363 đã quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo công tác tư tưởng, coi trọng bồi dưỡng năng lực tự quản lý tư tưởng cho bộ đội. Tuy nhiên, trước những biến động nhanh chóng của tình hình, yêu cầu nhiệm vụ ngày càng cao, công tác này vẫn đang đứng trước nhiều vấn đề mới cần được nhận diện, phân tích và giải quyết một cách khoa học.
2.2. Những vấn đề đặt ra đối với bồi dưỡng năng lực tự quản lý tư tưởng cho hạ sĩ quan, binh sĩ ở Sư đoàn 363, Quân chủng Phòng không - Không quân hiện nay
Một là, mâu thuẫn giữa yêu cầu cao về năng lực tự quản lý tư tưởng với nhận thức, trách nhiệm của một số chủ thể bồi dưỡng còn hạn chế.
Nhiệm vụ quản lý, bảo vệ vùng trời trong điều kiện hiện đại đòi hỏi hạ sĩ quan, binh sĩ ở Sư đoàn 363, Quân chủng Phòng không - Không quân phải có bản lĩnh chính trị vững vàng, khả năng làm chủ tâm lý, cảm xúc và hành vi trong môi trường áp lực cao, sẵn sàng chiến đấu liên tục, kéo dài. Điều đó đặt ra yêu cầu rất cao đối với năng lực tự quản lý tư tưởng của mỗi quân nhân.
Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy, ở một số thời điểm, một bộ phận cấp ủy, cán bộ, chủ thể bồi dưỡng chưa nhận thức đầy đủ, sâu sắc về vị trí, vai trò của việc bồi dưỡng năng lực tự quản lý tư tưởng cho hạ sĩ quan, binh sĩ. Công tác lãnh đạo, chỉ đạo có lúc còn thiên về quản lý hành chính, kỷ luật, chưa chú trọng đúng mức đến việc hình thành kỹ năng tự nhận thức, tự điều chỉnh tư tưởng cho bộ đội. Việc cụ thể hóa nội dung, trách nhiệm của từng chủ thể trong bồi dưỡng năng lực tự quản lý tư tưởng còn thiếu đồng bộ, làm giảm hiệu quả tổng thể của công tác này.
Hai là, vấn đề lựa chọn nội dung bồi dưỡng ở Sư đoàn 363, Quân chủng Phòng không - Không quân chưa thật sự toàn diện, sát đặc điểm tư tưởng và nhiệm vụ của hạ sĩ quan, binh sĩ.
Nội dung bồi dưỡng năng lực tự quản lý tư tưởng cho hạ sĩ quan, binh sĩ ở Sư đoàn 363, Quân chủng Phòng không - Không quân thời gian qua tuy đã có những đổi mới, song vẫn còn biểu hiện dàn trải, nặng về truyền đạt lý luận chung, chưa đi sâu vào những vấn đề tư tưởng cụ thể nảy sinh trong thực tiễn huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, sinh hoạt và đời sống quân ngũ.
Một số nội dung chưa gắn chặt với đặc thù nhiệm vụ phòng không – không quân, chưa chú trọng đúng mức đến việc trang bị cho hạ sĩ quan, binh sĩ các kỹ năng nhận diện, xử lý áp lực tâm lý, mâu thuẫn nội tâm, tác động tiêu cực từ mạng xã hội và môi trường thông tin đa chiều. Điều này khiến việc bồi dưỡng năng lực tự quản lý tư tưởng chưa phát huy hết hiệu quả mong muốn.
Ba là, vấn đề đổi mới hình thức, phương pháp bồi dưỡng ở Sư đoàn 363, Quân chủng Phòng không - Không quân chưa theo kịp đặc điểm tâm lý của hạ sĩ quan, binh sĩ.
Hạ sĩ quan, binh sĩ ở Sư đoàn 363, Quân chủng Phòng không - Không quân là lực lượng trẻ, nhạy cảm với cái mới, chịu tác động mạnh của môi trường xã hội và công nghệ thông tin. Tuy nhiên, hình thức, phương pháp bồi dưỡng năng lực tự quản lý tư tưởng ở một số đơn vị vẫn còn thiên về phương pháp truyền thống, ít tương tác, chưa phát huy tính chủ động, tích cực của người học.
Việc thiếu các hình thức giáo dục trải nghiệm, xử lý tình huống, đối thoại tư tưởng, tư vấn tâm lý quân sự… đã làm cho quá trình bồi dưỡng chưa thật sự hấp dẫn, chưa tạo được động lực để hạ sĩ quan, binh sĩ chủ động rèn luyện, tự hoàn thiện năng lực tự quản lý tư tưởng của bản thân.
Bốn là, mâu thuẫn giữa yêu cầu cao về ý thức tự rèn luyện với sự nỗ lực chưa tương xứng của một bộ phận hạ sĩ quan, binh sĩ.
Năng lực tự quản lý tư tưởng trước hết là kết quả của quá trình tự rèn luyện, tự giáo dục bền bỉ của mỗi quân nhân. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, bên cạnh đa số hạ sĩ quan, binh sĩ có ý thức phấn đấu tốt, vẫn còn một bộ phận chưa thực sự chủ động trong tự học tập, tự rèn luyện, còn trông chờ, ỷ lại vào sự giáo dục, nhắc nhở của cán bộ.
Sự thiếu tích cực này làm cho quá trình hình thành và phát triển năng lực tự quản lý tư tưởng diễn ra chậm, thiếu bền vững, ảnh hưởng đến sự ổn định tư tưởng và chất lượng thực hiện nhiệm vụ trong những tình huống phức tạp.
Năm là, mâu thuẫn giữa vấn đề phát huy sức mạnh tổng hợp của các tổ chức, lực lượng trong bồi dưỡng năng lực tự quản lý tư tưởng cho hạ sĩ quan, binh sĩ ở Sư đoàn 363, Quân chủng Phòng không - Không quân.
Bồi dưỡng năng lực tự quản lý tư tưởng cho hạ sĩ quan, binh sĩ ở Sư đoàn 363, Quân chủng Phòng không - Không quân là nhiệm vụ của nhiều tổ chức, lực lượng: cấp ủy, chỉ huy, cơ quan chính trị, tổ chức quần chúng và bản thân quân nhân. Thực tiễn cho thấy, sự phối hợp giữa các lực lượng ở một số thời điểm chưa thật chặt chẽ, đồng bộ; trách nhiệm của một số khâu chưa được phát huy đầy đủ.
Điều đó làm cho sức mạnh tổng hợp trong công tác bồi dưỡng chưa được phát huy tối đa, hiệu quả tác động còn phân tán, chưa tạo được sự thống nhất cao trong nhận thức và hành động của hạ sĩ quan, binh sĩ.
3. Kết luận
Những vấn đề đặt ra đối với bồi dưỡng năng lực tự quản lý tư tưởng cho hạ sĩ quan, binh sĩ ở Sư đoàn 363, Quân chủng Phòng không – Không quân hiện nay phản ánh yêu cầu khách quan của nhiệm vụ xây dựng Quân chủng vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức trong tình hình mới. Việc nhận diện đúng, đầy đủ các vấn đề đó là cơ sở quan trọng để tiếp tục nghiên cứu, đề xuất hệ thống giải pháp đồng bộ, khả thi nhằm nâng cao chất lượng công tác tư tưởng, xây dựng đội ngũ hạ sĩ quan, binh sĩ có bản lĩnh chính trị vững vàng, tâm lý ổn định, ý chí quyết tâm cao, sẵn sàng hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao trong mọi tình huống.
Thượng úy Nguyễn Xuân Tiến, Hệ 2,
Trường Sĩ quan Chính trị (Bộ Quốc phòng)
Tài liệu tham khảo:
1. Bộ Quốc phòng, Chỉ thị số 79/CT-BQP ngày 22/7/2022 về xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện "Mẫu mực, tiêu biểu" trong toàn quân, Hà Nội, 2022.
2. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập 1, 2, Nxb Chính trị Quốc gia sự thật, Hà Nội, 2021.
3. Tổng cục Chính trị, Quy chế 775/QĐ-CT, "Quy chế công tác quản lý tư tưởng quân nhân; nắm và định hướng dư luận trong Quân đội nhân dân Việt Nam", ngày 12/5/2022, Hà Nội.