Trong tiến trình đổi mới và phát triển đất nước, kinh tế tư nhân đã được khẳng định là một bộ phận cấu thành quan trọng của nền kinh tế quốc dân. Đảng ta xem phát triển kinh tế tư nhân trở thành một động lực quan trọng của nền kinh tế" và "tạo mọi điều kiện thuận lợi để kinh tế tư nhân phát triển nhanh, bền vững, lớn mạnh về quy mô, nâng cao về chất lượng"1. Mặt khác, Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị khẳng định: "Phát triển kinh tế tư nhân nhanh, bền vững, hiệu quả, chất lượng cao vừa là nhiệm vụ trọng tâm, cấp bách, vừa mang tính chiến lược lâu dài; cần được cụ thể hoá trong các chiến lược, chính sách phát triển của đất nước; nhằm phát huy mọi tiềm năng, thế mạnh, giải phóng toàn bộ sức sản xuất, kích hoạt, huy động và sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực, nhất là nguồn lực trong Nhân dân cho phát triển kinh tế - xã hội, củng cố và tăng cường quốc phòng, an ninh, tăng cường đối ngoại và hội nhập quốc tế"2. Do đó, lực lượng thanh niên với đặc trưng nổi bật là sức trẻ, khát vọng vươn lên, tinh thần sáng tạo và ý chí lập nghiệp đang ngày càng trở thành chủ thể năng động, có tiềm năng to lớn trong quá trình phát triển kinh tế tư nhân.
1. Vai trò của thanh niên trong phát triển kinh tế tư nhân
Sinh thời, Hồ Chí Minh khẳng định: "Thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà. Thật vậy nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do các thanh niên"3. Điều này cho thấy vị thế của thanh niên đối với quốc gia – dân tộc, trong phát triển kinh tế tư nhân, có thể khái quát vai trò của thanh niên qua một số nội dung sau:
Thứ nhất, thanh niên là lực lượng nòng cốt đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra mạnh mẽ, thanh niên Việt Nam ngày càng thể hiện rõ vai trò là lực lượng tiên phong trong đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp. Với ưu thế nổi bật về trí tuệ, sự nhạy bén trong nắm bắt công nghệ mới, khả năng thích ứng nhanh với những xu hướng toàn cầu, thanh niên đang trở thành nguồn lực chủ yếu thúc đẩy sự phát triển của khu vực kinh tế tư nhân. Nhiều bạn trẻ đã và đang tận dụng các thành tựu của công nghệ số như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, Internet vạn vật, blockchain… để triển khai những mô hình kinh doanh mới, mang tính đột phá trong nhiều lĩnh vực như nông nghiệp công nghệ cao, thương mại điện tử, logistics, tài chính công nghệ (fintech), giáo dục trực tuyến, y tế thông minh...Tinh thần khởi nghiệp sáng tạo (startup) của thanh niên không chỉ mang ý nghĩa tạo việc làm cho bản thân mà còn góp phần hình thành nên các doanh nghiệp trẻ, thúc đẩy tăng trưởng GDP, mở rộng thị trường và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Nhiều startup do thanh niên làm chủ đã đạt giá trị hàng triệu, hàng chục triệu USD, khẳng định khả năng vươn ra thị trường quốc tế. Bên cạnh đó, sự năng động và khát vọng làm giàu chính đáng của thanh niên còn góp phần làm thay đổi tư duy sản xuất kinh doanh theo hướng hiện đại, minh bạch, hiệu quả, từ đó hình thành lớp doanh nhân trẻ có trách nhiệm xã hội và đạo đức kinh doanh cao.
Thứ hai, thanh niên góp phần tạo lập tầng lớp doanh nhân trẻ trong kinh tế tư nhân
Thanh niên đang góp phần ngày càng rõ nét vào việc hình thành và phát triển đội ngũ doanh nhân trẻ trong khu vực kinh tế tư nhân. Đây không chỉ là sự khẳng định vai trò chủ thể của thanh niên trong đời sống kinh tế, mà còn là động lực thúc đẩy nền kinh tế phát triển năng động, sáng tạo, hướng tới tính bền vững và khả năng cạnh tranh cao. Hiện nay, ngày càng có nhiều thanh niên Việt Nam trở thành người sáng lập, điều hành các doanh nghiệp tư nhân trong nhiều lĩnh vực đa dạng, từ sản xuất, thương mại, dịch vụ đến công nghệ cao. Họ không chỉ tạo ra giá trị kinh tế thuần túy mà còn tiên phong xây dựng văn hóa doanh nghiệp hiện đại, coi trọng trách nhiệm xã hội và phát triển bền vững. Các doanh nhân trẻ này thường ứng dụng hiệu quả khoa học - công nghệ vào quản trị, tối ưu hóa chuỗi cung ứng, triển khai chiến lược marketing số, từ đó giúp doanh nghiệp phát triển vượt bậc và có khả năng vươn ra thị trường khu vực, thậm chí toàn cầu. Nhiều doanh nghiệp do thanh niên làm chủ đã tạo ra hàng trăm, hàng nghìn việc làm ổn định, đóng góp tích cực vào ngân sách nhà nước và lan tỏa giá trị tích cực đến cộng đồng. Hình ảnh doanh nhân trẻ hôm nay không chỉ gắn với sự thành đạt trong kinh doanh mà còn là biểu tượng của sự năng động, trí tuệ, bản lĩnh vượt khó và tinh thần cống hiến cho đất nước. Đây chính là lớp doanh nhân kế cận có khả năng tiếp bước và nâng tầm khu vực kinh tế tư nhân Việt Nam trong quá trình hội nhập và cạnh tranh toàn cầu.
Thứ ba, thanh niên là lực lượng lao động chủ yếu trong doanh nghiệp tư nhân
Không chỉ giữ vai trò là những người làm chủ doanh nghiệp, lực lượng thanh niên còn chiếm tỷ lệ lớn và giữ vị trí quan trọng trong cơ cấu lao động của các doanh nghiệp tư nhân. Với độ tuổi trẻ, sức khỏe tốt, khả năng thích ứng nhanh cùng tinh thần cầu tiến, lực lượng lao động thanh niên đang góp phần trực tiếp vào việc nâng cao năng suất lao động, cải tiến quy trình sản xuất, áp dụng công nghệ mới, đồng thời mở rộng quy mô hoạt động của doanh nghiệp tư nhân trong nhiều lĩnh vực. Thực tiễn cho thấy, nhiều doanh nghiệp tư nhân hiện nay ưu tiên tuyển dụng lao động trẻ bởi họ không chỉ có trình độ chuyên môn nghề nghiệp mà còn sẵn sàng tiếp nhận cái mới, dễ thích nghi với môi trường làm việc có áp lực cao, cạnh tranh lớn và biến đổi liên tục. Thanh niên ngày nay không ngừng học tập, trau dồi kỹ năng mềm, ngoại ngữ, tin học và các kỹ năng chuyên ngành để đáp ứng yêu cầu ngày càng khắt khe của thị trường lao động. Họ chủ động cập nhật kiến thức, tiếp cận với các mô hình quản lý hiện đại, kỹ thuật tiên tiến, từ đó góp phần cải thiện hiệu suất công việc, tạo ra các giá trị gia tăng cao hơn cho doanh nghiệp.
Không chỉ dừng lại ở việc thực hiện nhiệm vụ chuyên môn, nhiều thanh niên còn tích cực đề xuất sáng kiến cải tiến kỹ thuật, đổi mới quy trình vận hành, tiết kiệm chi phí, nâng cao chất lượng sản phẩm - dịch vụ. Bên cạnh đó, với tinh thần trách nhiệm và khao khát khẳng định bản thân, thanh niên còn tạo ra môi trường làm việc tích cực, có văn hóa doanh nghiệp tiến bộ, thúc đẩy tinh thần đoàn kết, hỗ trợ lẫn nhau trong nội bộ doanh nghiệp. Chính nhờ sự góp mặt tích cực và hiệu quả đó, thanh niên không chỉ là "cánh tay nối dài" của các doanh nhân trong vận hành doanh nghiệp mà còn là lực lượng trụ cột góp phần tạo dựng nền móng vững chắc cho sự phát triển bền vững của khu vực kinh tế tư nhân trong thời kỳ đổi mới và hội nhập.
Thứ tư, thanh niên thúc đẩy tinh thần tự chủ, giảm phụ thuộc vào khu vực nhà nước
Trong quá trình chuyển đổi và phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam, vai trò của thanh niên trong việc thúc đẩy tinh thần tự chủ, tự lực vươn lên làm giàu chính đáng ngày càng trở nên quan trọng. Sự năng động, sáng tạo và tinh thần dấn thân của thanh niên khi tham gia vào hoạt động khởi nghiệp và phát triển doanh nghiệp tư nhân không chỉ thể hiện bản lĩnh cá nhân mà còn góp phần tích cực vào tái cấu trúc nền kinh tế theo hướng cân đối, linh hoạt và bền vững hơn. Khi thanh niên chủ động tìm kiếm cơ hội lập nghiệp, tạo việc làm cho bản thân và người khác, điều đó đồng nghĩa với việc họ đang trực tiếp góp phần giảm áp lực giải quyết việc làm cho khu vực nhà nước.
Mặt khác, việc giảm dần sự phụ thuộc vào khu vực kinh tế công còn giúp định hình tư duy xã hội tích cực về tính tự chủ, khát vọng vươn lên và phát triển năng lực cá nhân. Thanh niên không còn trông chờ vào các vị trí biên chế hay việc làm nhà nước như trước đây, mà ngày càng chú trọng phát triển kỹ năng nghề nghiệp, năng lực quản trị và khả năng thích ứng trong môi trường cạnh tranh. Điều này không chỉ thúc đẩy khu vực kinh tế tư nhân phát triển mà còn làm cho nền kinh tế nói chung trở nên năng động, hiệu quả và linh hoạt hơn. Đồng thời, vai trò tiên phong của thanh niên trong việc phát huy tinh thần tự lực, tự cường cũng là tiền đề quan trọng để hình thành một xã hội sáng tạo, đổi mới, nơi mỗi cá nhân đều có thể chủ động vươn lên, góp phần vào sự phát triển chung của đất nước.
2. Thực hiện đồng bộ, hiệu quả các giải pháp
Trong những năm gần đây, với sự đồng hành của Nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội và cộng đồng doanh nghiệp, tinh thần khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo trong thanh niên Việt Nam đã có những bước phát triển mạnh mẽ. Các chính sách khuyến khích khởi nghiệp, tạo lập môi trường kinh doanh thuận lợi và thúc đẩy đổi mới sáng tạo được ban hành đồng bộ đã trở thành động lực quan trọng giúp thanh niên mạnh dạn hiện thực hóa các ý tưởng kinh doanh. Theo số liệu của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, mỗi năm có hàng chục nghìn doanh nghiệp do thanh niên dưới 35 tuổi thành lập, cho thấy tiềm năng to lớn của lực lượng trẻ trong việc tạo lập doanh nghiệp mới và làm giàu chính đáng cho bản thân, gia đình và xã hội.
Thanh niên ngày nay không chỉ dừng lại ở việc tham gia vào lực lượng lao động mà còn chủ động trở thành người kiến tạo công ăn việc làm. Họ tích cực phát triển các mô hình kinh doanh hiện đại, sử dụng công nghệ cao, thích ứng nhanh với xu hướng kinh tế số và toàn cầu hóa. Nhiều lĩnh vực mới như công nghệ thông tin, dịch vụ số, nông nghiệp công nghệ cao, logistics, thương mại điện tử… đang ghi nhận sự hiện diện ngày càng rõ nét của các doanh nghiệp do thanh niên làm chủ.
Mặc dù thanh niên ngày càng khẳng định vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế tư nhân, nhưng thực tế cho thấy lực lượng này vẫn còn gặp không ít hạn chế và khó khăn trên hành trình khởi nghiệp và làm giàu chính đáng. Trước hết, một trong những rào cản lớn nhất là sự thiếu hụt về kiến thức và kỹ năng cần thiết để điều hành doanh nghiệp. Nhiều thanh niên hiện nay có ý tưởng sáng tạo, nhưng lại chưa được trang bị đầy đủ về quản trị doanh nghiệp, am hiểu pháp luật kinh doanh, quản lý tài chính, xây dựng chiến lược thị trường hay kỹ năng lãnh đạo, tổ chức. Điều này khiến không ít doanh nghiệp trẻ rơi vào tình trạng phát triển thiếu bền vững, dễ lâm vào khủng hoảng khi gặp biến động.
Bên cạnh đó, vấn đề tiếp cận nguồn vốn vẫn là thách thức lớn đối với thanh niên khởi nghiệp. Nhiều bạn trẻ có ý tưởng kinh doanh tiềm năng, nhưng không đủ tài sản đảm bảo để vay vốn ngân hàng, hoặc chưa có kinh nghiệm lập dự án kinh doanh để thuyết phục nhà đầu tư. Các quỹ hỗ trợ khởi nghiệp và nguồn vốn tín dụng ưu đãi tuy đã được triển khai, nhưng thủ tục phức tạp, điều kiện khắt khe khiến nhiều người không thể tiếp cận. Ngoài ra, môi trường hỗ trợ khởi nghiệp còn thiếu tính hệ thống và thực chất. Các chương trình hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp hiện còn manh mún, chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan trung ương và địa phương, chưa xây dựng được hệ sinh thái khởi nghiệp thống nhất, nơi thanh niên có thể tiếp cận dễ dàng với tư vấn, huấn luyện, kết nối thị trường và nhà đầu tư. Cuối cùng, sự thiếu kinh nghiệm thực tiễn, tâm lý nóng vội và chưa kiên trì cũng khiến không ít thanh niên dễ chán nản, bỏ cuộc khi gặp thất bại đầu tiên. Đây là những thách thức cần được nhìn nhận một cách nghiêm túc nhằm hoàn thiện chính sách và tạo điều kiện thuận lợi hơn cho thanh niên phát huy vai trò trong phát triển kinh tế tư nhân.
Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam đang chuyển mình mạnh mẽ theo định hướng kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa, việc phát triển khu vực kinh tế tư nhân trở thành yêu cầu cấp thiết. Đặc biệt, thanh niên với vai trò là lực lượng xung kích, sáng tạo cần được hỗ trợ và phát huy tối đa năng lực để khởi nghiệp, làm giàu chính đáng. Để làm được điều này, cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp thiết thực sau:
Một là, tăng cường giáo dục, bồi dưỡng tinh thần khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo cho thanh niên
Trước tiên, cần chú trọng giáo dục nhận thức trong thanh niên về vai trò, ý nghĩa của khu vực kinh tế tư nhân đối với sự phát triển bền vững của đất nước. Tuyên truyền sâu rộng trên các phương tiện truyền thông, mạng xã hội, tại trường học, cơ sở Đoàn về tinh thần khởi nghiệp, những tấm gương thanh niên làm kinh tế giỏi sẽ góp phần nuôi dưỡng khát vọng cống hiến trong thế hệ trẻ. Các cơ sở giáo dục, đặc biệt là các trường đại học, cao đẳng cần tích hợp chương trình đào tạo khởi nghiệp, kỹ năng lãnh đạo, quản trị kinh doanh, pháp luật kinh tế, quản lý tài chính và công nghệ đổi mới sáng tạo vào chương trình giảng dạy chính khóa. Ngoài ra, cần tổ chức các hội thảo, lớp huấn luyện, cuộc thi khởi nghiệp và diễn đàn doanh nhân trẻ để thanh niên có cơ hội tiếp cận thực tế, phát triển kỹ năng, rèn luyện bản lĩnh và mở rộng mạng lưới kết nối.
Hai là, xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp thân thiện với thanh niên
Một hệ sinh thái khởi nghiệp thân thiện, minh bạch và hiệu quả là điều kiện tiên quyết để hỗ trợ thanh niên biến ý tưởng thành hiện thực. Chính phủ và chính quyền các cấp cần đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, đơn giản hóa quy trình đăng ký kinh doanh, cấp phép hoạt động cho doanh nghiệp mới thành lập. Đồng thời, phải công khai hóa thông tin về các chính sách, chương trình hỗ trợ khởi nghiệp để thanh niên dễ dàng tiếp cận. Việc thành lập và phát triển các trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp, vườn ươm doanh nghiệp, không gian làm việc chung (co-working space) cần được nhân rộng, nhất là ở các địa phương vùng sâu, vùng xa. Cùng với đó là khuyến khích hình thành các quỹ đầu tư mạo hiểm, quỹ hỗ trợ đổi mới sáng tạo chuyên biệt dành cho thanh niên có ý tưởng đột phá. Các cơ sở hạ tầng công nghệ, dịch vụ hỗ trợ khởi nghiệp cũng cần được đầu tư đồng bộ, tạo môi trường thuận lợi để doanh nghiệp trẻ phát triển.
Ba là, hỗ trợ tiếp cận vốn, ưu đãi tài chính
Khó khăn lớn nhất đối với phần lớn thanh niên khởi nghiệp hiện nay là thiếu vốn và khó tiếp cận các nguồn tài chính chính thức. Vì vậy, cần có cơ chế tài chính đặc thù nhằm khuyến khích, bảo vệ và thúc đẩy hoạt động khởi nghiệp trong giới trẻ. Nhà nước nên xây dựng các chương trình tín dụng ưu đãi dành riêng cho thanh niên, đồng thời triển khai cơ chế bảo lãnh vay vốn thông qua các tổ chức trung gian như ngân hàng chính sách xã hội, quỹ hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp. Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân chỉ rõ: "Thực hiện hiệu quả Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia, thúc đẩy khả năng tiếp cận và sử dụng các sản phẩm tài chính cho các doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ, hộ kinh doanh, ưu tiên chủ doanh nghiệp, hộ kinh doanh là thanh niên…"4.
Các ngân hàng thương mại cũng cần chủ động nghiên cứu, xây dựng các sản phẩm tài chính phù hợp với đặc thù của thanh niên khởi nghiệp. Thủ tục vay vốn nên được đơn giản hóa, đi kèm hướng dẫn cụ thể, minh bạch. Ngoài ra, các chính sách về miễn, giảm thuế trong những năm đầu hoạt động của doanh nghiệp do thanh niên làm chủ cũng cần được xem xét áp dụng để tạo điều kiện cho doanh nghiệp non trẻ có thời gian ổn định và phát triển.
Bốn là, phát huy vai trò của tổ chức Đoàn và các tổ chức xã hội
Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh cần tiếp tục khẳng định vai trò tiên phong trong công tác định hướng, tập hợp và hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp. Việc tổ chức các diễn đàn đối thoại giữa thanh niên với chính quyền, doanh nghiệp, chuyên gia; xây dựng các Câu lạc bộ doanh nhân trẻ, mạng lưới cố vấn khởi nghiệp sẽ giúp thanh niên có thêm kênh tư vấn, học hỏi kinh nghiệm thực tiễn. Cùng với đó, Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân nêu rõ: "Cần có chính sách cụ thể, khả thi trong xây dựng tổ chức Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và phát triển Đảng trong doanh nghiệp, doanh nhân và có cơ chế, quy định phù hợp đối với tổ chức Đảng trong doanh nghiệp để những người ưu tú trong doanh nghiệp đứng vào hàng ngũ của Đảng"5.
Đoàn các cấp cũng nên tăng cường phối hợp với các tổ chức chính trị - xã hội, hiệp hội ngành nghề và doanh nghiệp lớn để tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu, cung cấp kiến thức pháp lý, kỹ năng quản trị, cũng như tạo cầu nối kết nối đầu ra sản phẩm, đầu tư và thị trường cho thanh niên. Hội Doanh nhân trẻ Việt Nam và các hiệp hội doanh nghiệp cần phát huy hơn nữa vai trò hỗ trợ các doanh nghiệp khởi nghiệp do thanh niên làm chủ. Bên cạnh việc chia sẻ kinh nghiệm, còn có thể tham gia đầu tư, bảo trợ ý tưởng, hoặc mở rộng thị trường cho những mô hình khởi nghiệp hiệu quả.
Năm là, nâng cao năng lực số, chuyển đổi tư duy kinh doanh số cho thanh niên
Trong kỷ nguyên mới, kinh tế số và chuyển đổi số đang làm thay đổi mạnh mẽ cách thức vận hành của doanh nghiệp. Thanh niên khởi nghiệp cần chủ động nắm bắt xu thế, học hỏi và ứng dụng công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), thương mại điện tử, blockchain, marketing số để nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh. Nhà nước, các trường đại học, tổ chức Đoàn và doanh nghiệp công nghệ nên phối hợp triển khai các chương trình đào tạo kỹ năng số cho thanh niên, trong đó chú trọng đến kỹ năng sử dụng nền tảng số, phân tích dữ liệu, xây dựng thương hiệu trực tuyến và vận hành doanh nghiệp trong môi trường số. Các khóa học ngắn hạn, trực tuyến, linh hoạt về thời gian và nội dung nên được phát triển mạnh để phù hợp với nhu cầu thực tế của thanh niên khởi nghiệp.
Kết luận
Phát huy vai trò của thanh niên trong phát triển kinh tế tư nhân không chỉ là giải pháp thiết thực nhằm nâng cao năng lực nội sinh của nền kinh tế, mà còn là chiến lược dài hạn để tạo dựng một thế hệ doanh nhân trẻ vừa có trí tuệ, bản lĩnh, vừa có đạo đức và trách nhiệm với cộng đồng. Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng và cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt, việc bồi dưỡng, hỗ trợ và trao cơ hội để thanh niên khẳng định mình trong lĩnh vực kinh tế tư nhân chính là đầu tư cho tương lai đất nước. Với sự đồng hành của Đảng, Nhà nước và toàn xã hội, tin tưởng rằng thanh niên Việt Nam sẽ tiếp tục khẳng định vai trò xung kích trong phát triển kinh tế tư nhân, góp phần đưa đất nước vững bước trong kỷ nguyên mới.
Đỗ Tuấn Anh - Trường Đại học Nguyễn Huệ
Tài liệu tham khảo:
1. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, t.I, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, tr.130.
3. Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tập 5, tr.216.
2, 4, 5. Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân.