Phát huy vai trò lãnh đạo của Đảng đối với công tác Đội Thiếu niên tiền phong Hồ Chí Minh và giáo dục thiếu nhi trong kỷ nguyên mới

1. Mở đầu

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh từng căn dặn: "Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết".^[1] Trong suốt cuộc đời và sự nghiệp của mình, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn quan tâm chăm lo xây dựng lực lượng cách mạng. Theo Người, họ không chỉ trực tiếp gánh vác và giải quyết những nhiệm vụ của đất nước trong hiện tại mà còn là đội ngũ kế cận, là nguồn kế thừa, bổ sung và phát triển sự nghiệp của những thế hệ đi trước.

Thấm nhuần lời dạy của Người, Đảng ta luôn quan tâm giáo dục, bồi dưỡng các thế hệ cách mạng cho đời sau, nhất là thế hệ trẻ; coi trọng giáo dục, rèn luyện toàn diện về mọi mặt; chăm lo, bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp chính đáng cho thế hệ trẻ, tạo điều kiện để thế hệ trẻ nâng cao trình độ, ổn định cuộc sống, nghề nghiệp và tham gia quản lý nhà nước, quản lý xã hội.

Lời dạy thiêng liêng của Chủ tịch Hồ Chí Minh và sự quan tâm ân cần, sâu sắc của Đảng Cộng sản Việt Nam không chỉ là định hướng chiến lược cho công tác thanh thiếu niên mà còn đặt nền móng cho sự ra đời, phát triển và trưởng thành của tổ chức Đội Thiếu niên Tiền phong (TNTP) Hồ Chí Minh – lực lượng nòng cốt trong công tác giáo dục, rèn luyện thiếu nhi Việt Nam.

Trải qua hơn tám thập kỷ xây dựng và trưởng thành, Đội TNTP Hồ Chí Minh đã khẳng định vai trò là "trường học giáo dục thiếu nhi Việt Nam trong và ngoài nhà trường", góp phần hình thành nhân cách, đạo đức, lối sống, ý thức công dân cho thế hệ măng non của đất nước. Trong bối cảnh toàn cầu hóa, chuyển đổi số và hội nhập quốc tế sâu rộng hiện nay, công tác Đội TNTP Hồ Chí Minh và giáo dục thiếu nhi càng cần được nhìn nhận trong mối quan hệ chiến lược với công tác xây dựng Đảng, xây dựng Đoàn và phát triển nguồn nhân lực trẻ chất lượng cao.

Vì vậy, việc bổ sung, hoàn thiện nội dung "Phát huy vai trò lãnh đạo của Đảng đối với công tác Đội TNTP Hồ Chí Minh và giáo dục thiếu nhi trong kỷ nguyên mới" vào Dự thảo các Văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng là yêu cầu mang tính chiến lược, thể hiện tầm nhìn dài hạn trong xây dựng con người Việt Nam toàn diện, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước đến năm 2045.

2. Nội dung

2.1. Nhìn lại kết quả lãnh đạo, chỉ đạo công tác Đội và giáo dục thiếu nhi trong các nhiệm kỳ Đại hội XII, XIII của Đảng

Trong hai nhiệm kỳ Đại hội XII và XIII của Đảng, công tác chăm lo, giáo dục và bảo vệ trẻ em đã đạt nhiều kết quả nổi bật, thể hiện rõ sự lãnh đạo toàn diện của Đảng, quản lý thống nhất của Nhà nước và vai trò nòng cốt chính trị của tổ chức Đoàn Thanh niên Cộng sản (TNCS) Hồ Chí Minh trong công tác Đội TNTP Hồ Chí Minh và phong trào thiếu nhi.

Nhiệm kỳ Đại hội XII, XIII của Đảng đã ghi nhận những bước tiến quan trọng trong công tác chăm lo, giáo dục và phát triển toàn diện thế hệ trẻ. Các chủ trương, chính sách về trẻ em được thể chế hóa ngày càng đồng bộ, khẳng định rõ hơn vai trò của tổ chức Đoàn TNCS Hồ Chí Minh và Đội TNTP Hồ Chí Minh trong hệ thống chính trị, đặc biệt trong công tác đại diện tiếng nói, nguyện vọng và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của trẻ em.

Luật Trẻ em năm 2016, tại Khoản 1, Điều 77 quy định: "Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh là tổ chức đại diện tiếng nói, nguyện vọng của trẻ em; giám sát việc thực hiện quyền trẻ em". Quy định này là cơ sở pháp lý quan trọng, khẳng định vị trí, vai trò và trách nhiệm của tổ chức Đoàn – Đội trong việc tham mưu, phản biện và tổ chức thực hiện chính sách về trẻ em.

Triển khai Luật Trẻ em, Trung ương Đoàn đã có nhiều hoạt động sáng tạo, thiết thực như các cuộc thi "Tìm hiểu Luật Trẻ em", "Liên hoan Tuyên truyền măng non", các diễn đàn Hội đồng Trẻ em đối thoại với lãnh đạo chính quyền, mở rộng mô hình Hội đồng Trẻ em Việt Nam từ 5 tỉnh (2017–2020) lên 23 tỉnh, thành phố (2025)^[2]. Những hoạt động này thể hiện sự đổi mới về phương thức giáo dục, phát huy quyền tham gia của trẻ em, giúp các em được bày tỏ ý kiến và tham gia vào quá trình hoạch định chính sách.

Cùng với đó, hệ thống pháp luật và chính sách về giáo dục – phát triển con người được hoàn thiện đáng kể: Bộ luật Hình sự (sửa đổi, bổ sung 20/6/2017) dành các điều luật và quy định khung hình phạt đối với các hành vi bạo lực, xâm hại và phạm tội với trẻ em; Luật Thanh niên (16/6/2020) mở rộng cơ chế để thanh thiếu niên được tham gia vào các vấn đề quốc gia, Nghị quyết số 217/2025/QH15 (26/6/2025) của Quốc hội về miễn, hỗ trợ học phí đối với trẻ em mầm non, học sinh phổ thông, người học chương trình giáo dục phổ thông trong cơ sở giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân.

Ở tầm chiến lược, Nghị quyết số 71-NQ/TW (22/8/2025) của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo và Nghị quyết số 72-NQ/TW (09/9/2025) của Bộ Chính trị về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe Nhân dân đã tạo hành lang chính sách tổng thể cho phát triển con người Việt Nam toàn diện về trí tuệ, đạo đức, thể chất và tinh thần. Trong đó, công tác chăm sóc, giáo dục thiếu nhi giữ vị trí nền tảng.

Song song, Quyết định số 1331/QĐ-TTg (24/7/2021) của Thủ tướng Chính phủ ban hành Chiến lược phát triển thanh niên Việt Nam giai đoạn 2021–2030 xác định thanh niên được đặt ở vị trí trung tâm trong chiến lược bồi dưỡng, phát huy nguồn lực con người, là lực lượng xã hội to lớn, xung kích, sáng tạo, đi đầu trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Quyết định 23/QĐ-TTg (07/01/2021) phê duyệt Chương trình hành động quốc gia vì trẻ em giai đoạn 2021–2030 thể hiện quan điểm nhất quán "lấy trẻ em làm trung tâm" trong hoạch định và thực thi chính sách phát triển.

Theo báo cáo kết quả thực hiện Nghị quyết nhiệm kỳ 2017–2022 trình tại Đại hội Đoàn toàn quốc XII, toàn đoàn đã hỗ trợ, giúp đỡ hơn 4.500.000 thiếu nhi có hoàn cảnh khó khăn so với chỉ tiêu hỗ trợ 1.500.000 đề ra đầu nhiệm kỳ; xây dựng mới gần 12.600/10.599 điểm sinh hoạt, vui chơi cho thiếu nhi, góp phần mở rộng thiết chế, không gian hoạt động của Đội TNTP Hồ Chí Minh đồng thời tạo dựng môi trường học tập, rèn luyện và phát triển nhân cách lành mạnh cho trẻ em Việt Nam – nền tảng quan trọng của chiến lược phát triển con người và nguồn nhân lực quốc gia.^[3]

Gần đấy nhất, Trung ương Đoàn, Hội đồng Đội Trung ương vừa tổ chức hành trình Trung thu "Lồng đèn thắp sáng ước mơ" cho thiếu nhi của 248 xã biên giới.

Những kết quả trên tiếp tục khẳng định Đoàn TNCS Hồ Chí Minh – Tổ chức duy nhất trong hệ thống chính trị và toàn xã hội được Đảng giao nhiệm vụ phụ trách Đội TNTP Hồ Chí Minh đã và đang làm tốt vai trò chăm lo, dìu dắt đàn em. Nhờ đó, tổ chức Đội TNTP Hồ Chí Minh đã vững bước trưởng thành, tiếp nối xứng đáng các thế hệ đoàn viên đi trước, đóng góp một phần nhỏ bé nhưng vô cùng ý nghĩa vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Tổ chức Đoàn TNCS Hồ Chí Minh và Đội TNTP Hồ Chí Minh luôn tự hào xứng đáng được mang tên Bác Hồ trong tên của tổ chức mình.

2.2. Cơ sở lý luận và quan điểm đề xuất

Tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng ta luôn nhất quán: "Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết"; "Xây dựng Đoàn là xây dựng Đảng trước một bước"; "Xây dựng Đội là xây dựng Đoàn trước một bước". Từ đó có thể khẳng định: Xây dựng Đội TNTP Hồ Chí Minh chính là thực hiện chiến lược xây dựng Đảng từ sớm, từ cơ sở, bắt đầu từ thế hệ thiếu niên nhi đồng.

Đội TNTP Hồ Chí Minh là môi trường giáo dục đầu tiên và quan trọng nhất giúp hình thành nhân cách, đạo đức, lối sống, tinh thần tập thể và năng lực công dân cho trẻ em từ 6 đến 15 tuổi. Giai đoạn này, các em được rèn luyện qua những phong trào giàu tính giáo dục như "Trần Quốc Toản", "Kế hoạch nhỏ", "Nghìn việc tốt", "Thiếu nhi Việt Nam thi đua làm theo 5 điều Bác Hồ dạy", qua đó hình thành tinh thần kỷ luật, đoàn kết, sẻ chia và trách nhiệm xã hội.

Khi bước sang giai đoạn 16 –18 tuổi, thanh niên tiếp tục được giáo dục, rèn luyện trong tổ chức Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, được bồi dưỡng bản lĩnh chính trị, lý tưởng cách mạng và năng lực hành động. Đến khi đủ 18 tuổi, nếu đủ điều kiện, các đoàn viên ưu tú được giới thiệu kết nạp Đảng – trở thành đảng viên trẻ, nguồn kế cận trực tiếp của tổ chức Đảng.

Có thể thấy rõ mối quan hệ hữu cơ, kế tiếp và phát triển giữa Đội TNTP Hồ Chí Minh – Đoàn TNCS Hồ Chí Minh – Đảng Cộng sản Việt Nam. Trong đó, thời gian sinh hoạt trong tổ chức Đội dài gấp ba lần trong tổ chức Đoàn trước khi một thanh niên có thể trở thành đảng viên, cho thấy Đội TNTP Hồ Chí Minh chính là khâu khởi đầu, có vai trò quan trọng đối với chất lượng đội ngũ đảng viên trong tương lai. Giáo dục thiếu nhi trong tổ chức Đội không chỉ là nhiệm vụ của ngành giáo dục và các tổ chức Đoàn, Đội mà còn là một bộ phận trong chiến lược xây dựng Đảng vững mạnh về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng. Do đó, việc nhấn mạnh và cụ thể hóa vai trò của Đội TNTP Hồ Chí Minh trong Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV là cần thiết nhằm bảo đảm tính kế thừa, phát triển và hệ thống trong chiến lược giáo dục và phát triển con người Việt Nam toàn diện trong kỷ nguyên mới.

Như vậy, công tác Đội TNTP Hồ Chí Minh không chỉ là một bộ phận của công tác thanh thiếu niên mà còn là khâu đầu tiên trong chiến lược xây dựng, bồi dưỡng thế hệ kế cận của Đảng. Việc xác định rõ vị trí, vai trò và cơ chế lãnh đạo của Đảng đối với Đội là điều kiện tiên quyết để đảm bảo tính hệ thống, kế thừa và phát triển bền vững trong giáo dục lý tưởng, đạo đức và bản lĩnh cách mạng cho thế hệ trẻ Việt Nam.

3. Một số đề xuất cụ thể trong Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV

3.1. Phần VI – Tiếp tục đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực con người

Tại Mục 1, Khoản 3 (Xây dựng mô hình xã hội học tập, học tập suốt đời), đề nghị bổ sung cụm từ "trong đó có tổ chức Đội TNTP Hồ Chí Minh, nhằm hình thành và phát triển nhân cách, đạo đức, kỹ năng sống, tinh thần học tập suốt đời ngay từ lứa tuổi thiếu niên" để thành: "Đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động của các thiết chế giáo dục cơ sở, trong đó có tổ chức Đội TNTP Hồ Chí Minh, nhằm hình thành và phát triển nhân cách, đạo đức, kỹ năng sống, tinh thần học tập suốt đời ngay từ lứa tuổi thiếu niên"; hỗ trợ các trung tâm học tập cộng đồng, nhất là ở biên giới, hải đảo, vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi; tăng cường đào tạo từ xa, đào tạo trên nền tảng số; hỗ trợ những người yếu thế có điều kiện để học tập suốt đời".

3.2. Phần XII – Phát huy mạnh mẽ vai trò chủ thể của nhân dân, dân chủ xã hội chủ nghĩa và sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc

Tại Mục 3 – Phát huy truyền thống, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, đoạn thứ sáu (bắt đầu bằng "Tăng cường giáo dục thế hệ trẻ Việt Nam…"), đề nghị thêm cụm từ: "Đội TNTP Hồ Chí Minh trong công tác giáo dục, rèn luyện, tổ chức các phong trào thanh thiếu nhi" và diễn đạt lại cả đoạn thành: "Tăng cường giáo dục thế hệ trẻ Việt Nam về lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống, lòng yêu nước, niềm tự hào dân tộc; khơi dậy hoài bão, ý chí, khát vọng cống hiến, trách nhiệm với đất nước và xã hội. Phát huy vai trò của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh và Đội TNTP Hồ Chí Minh trong công tác giáo dục, rèn luyện, tổ chức các phong trào thanh thiếu nhi bảo đảm tính thực chất, hiệu quả; góp phần nâng cao chất lượng học tập, lao động, khởi nghiệp, lập nghiệp; xung kích, sáng tạo trong sự nghiệp xây dựng, phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc".

4. Kết luận

Công tác Đội TNTP Hồ Chí Minh là một cấu phần không thể tách rời trong chiến lược phát triển con người Việt Nam toàn diện, là "cầu nối đầu tiên" trong quá trình hình thành, bồi dưỡng lý tưởng, đạo đức và năng lực công dân cho thế hệ trẻ. Đội TNTP Hồ Chí Minh không chỉ là tổ chức của thiếu nhi mà còn là môi trường rèn luyện ban đầu của những đoàn viên, đảng viên tương lai, nơi ươm mầm những giá trị nền tảng của con người Việt Nam trong kỷ nguyên mới: yêu nước, nhân ái, kỷ luật, sáng tạo và khát vọng cống hiến.

Trong bối cảnh đất nước đang hướng tới mục tiêu "Việt Nam hùng cường, thịnh vượng, hạnh phúc" vào năm 2045, việc tiếp tục khẳng định và cụ thể hóa vai trò lãnh đạo của Đảng đối với công tác Đội TNTP Hồ Chí Minh và giáo dục thiếu nhi là yêu cầu khách quan và cấp thiết. Bổ sung nội dung này vào Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng không chỉ góp phần hoàn thiện định hướng chiến lược phát triển con người mà còn thể hiện sự quan tâm sâu sắc của Đảng, Nhà nước đối với thế hệ tương lai – những chủ nhân sẽ viết tiếp trang vàng lịch sử của dân tộc Việt Nam trong kỷ nguyên hội nhập và phát triển./.

Nguyễn Phạm Duy Trang - Bí thư Trung ương Đoàn, Chủ tịch Hội đồng Đội Trung ương

Nguyễn Thứ Mười – Ủy viên Hội đồng Đội Trung ương, Ủy viên Hội đồng Huấn luyện Trung ương, Phó trưởng khoa Công tác thanh thiếu niên, Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam

TÀI LIỆU THAM KHẢO:

1. Bộ Chính trị (2025), Nghị quyết số 71-NQ/TW (22/8/2025) về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo
2. Bộ Chính trị (2025), Nghị quyết số 72-NQ/TW (09/9/2025) về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe Nhân dân
3. Đảng Cộng sản Việt Nam (2024), Dự thảo các văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng (lưu hành nội bộ), Nxb Chính trị Quốc gia Sự thật.
4. Hội đồng Đội Trung ương (2025), Báo cáo tổng kết công tác Đội và phong trào thiếu nhi năm học 2024 – 2025
5. Diệu Linh (2022) "Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ XII: Xây dựng Đội vững mạnh - Vì đàn em thân yêu", truy cập tại: https://baoquocte.vn/dai-hoi-doan-toan-quoc-lan-thu-xii-xay-dung-doi-vung-manh-vi-dan-em-than-yeu-209992.html
6. Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, Tập 15, Nxb CTQG, Hà Nội.
7. Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam (2016), Luật Trẻ em số 102/2016/QH13.
8. Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam (2019), Luật Giáo dục số 43/2019/QH14.
9. Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam (2017), Bộ luật Hình sự sửa đổi, bổ sung năm 2017.
10. Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam (2020), Luật Thanh niên số 57/2020/QH14.
11. Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam (2025), Nghị quyết số 217/2025/QH15 (26/6/2025) về miễn, hỗ trợ học phí đối với trẻ em mầm non, học sinh phổ thông, người học chương trình giáo dục phổ thông trong cơ sở giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân.
12. Thủ tướng Chính phủ (2021), Quyết định số 1331/QĐ-TTg (24/7/2021) ban hành Chiến lược phát triển thanh niên Việt Nam giai đoạn 2021–2030
13. Thủ tướng Chính phủ (2021), Quyết định 23/QĐ-TTg (07/01/2021) phê duyệt Chương trình hành động quốc gia vì trẻ em giai đoạn 2021–2030

14. Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, Tập 15, Nxb CTQG, Hà Nội, tr. 622. ↑

15. Hội đồng Đội Trung ương (2025), Báo cáo tổng kết công tác Đội và phong trào thiếu nhi năm học 2024 – 2025 ↑

16. Diệu Linh (2022) "Đại hội Đoàn toàn quốc lần thứ XII: Xây dựng Đội vững mạnh - Vì đàn em thân yêu", truy cập tại: https://baoquocte.vn/dai-hoi-doan-toan-quoc-lan-thu-xii-xay-dung-doi-vung-manh-vi-dan-em-than-yeu-209992.html ↑