Đối với nước ta, thanh niên Quân đội có vai trò đặc biệt, trực tiếp góp phần lan tỏa giá trị văn hóa Việt Nam. Với lực lượng đông đảo, thanh niên Quân đội là những người giữ gìn và truyền thụ văn hóa truyền thống. Thông qua sinh hoạt thường nhật, các lễ nghi, nghi thức, nếp sống, di sản văn hóa dân tộc, phong tục tập quán, truyền thống lịch sử giữa các vùng miền… thanh niên Quân đội vừa là người học, người giữ, người thực hành và người truyền tiếp cho đồng chí, đồng đội và người dân. Thông qua các hoạt động thực tiễn, thanh niên Quân đội có khả năng giới thiệu và quảng bá văn hóa Việt Nam ra bên ngoài. Thông qua các hoạt động giao lưu văn hóa, quan hệ quốc tế, qua mạng xã hội, thông tin đối ngoại, các hoạt động gìn giữ hòa bình… Từ đó, trở thành "cầu nối" để bạn bè quốc tế hiểu sâu sắc hơn về đất nước, con người và những giá trị văn hóa Việt Nam.
Cùng với đó, quá trình thực hiện nhiệm vụ, lực lượng thanh niên Quân đội còn là những hình mẫu và có sức ảnh hưởng tích cực trong xã hội. Với vai trò gương mẫu trong văn hóa ứng xử, trong tinh thần phục vụ, trong nếp sống kỷ luật, văn minh, có trách nhiệm với cộng đồng, hoạt động thực hiện nhiệm vụ của thanh niên Quân đội có tác động lan tỏa đến các bạn trẻ khác, đến nhân dân và cộng đồng xã hội; từ đó góp phần củng cố và phát triển các giá trị văn hóa tích cực trong xã hội. Thanh niên Quân đội còn có vai trò thúc đẩy sự đổi mới, phát triển sáng tạo, góp phần lan tỏa các giá trị văn hóa Việt Nam. Điều này thể hiện qua việc thanh niên Quân đội có thể kết hợp giữa văn hoá truyền thống với hiện đại, địa phương với quốc tế, khai thác, tận dụng công nghệ mới, sáng tạo trong các hoạt động nghệ thuật, văn hóa số… Để làm mới cách thức lan tỏa văn hóa, làm cho các giá trị văn hóa Việt Nam gần gũi, hấp dẫn hơn, phù hợp với xu thế toàn cầu hóa hiện nay. Đặc biệt, hoạt động thực tiễn của thanh niên Quân đội cũng góp phần ngăn chặn nguy cơ mai một các giá trị văn hóa. Một mặt, họ góp phần bảo vệ bản sắc văn hóa dân tộc; chủ động, sáng tạo tiếp thu những tinh hoa văn minh nhân loại; mặt khác, thanh niên Quân đội cũng xung kích trong đấu tranh với các trào lưu tiêu cực, văn hóa ngoại lai, những sản phẩm phản văn hóa; ngăn chặn những biểu hiện suy thoái về tư tưởng văn hóa, xem nhẹ giá trị văn hóa truyền thống ở một bộ phận thế hệ trẻ hiện nay.
Quán triệt quan điểm Đại hội XIII về "giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, hội nhập quốc tế" (1), vai trò của thanh niên Quân đội đối với việc lan tỏa giá trị văn hóa Việt Nam đã được thể hiện rõ thông qua hoạt động sinh hoạt chính trị, văn hóa tại các cơ quan, đơn vị. Thanh niên Quân đội thường xuyên tham gia nhiều hoạt động như chào cờ, sinh hoạt chính trị, các ngày lễ lớn của dân tộc, của Đảng, đất nước và Quân đội. Quá trình thực hiện nhiệm vụ, thanh niên Quân đội không chỉ được đào tạo về chuyên môn quân sự mà còn được giáo dục về văn hóa, lịch sử, truyền thống, đạo đức cách mạng, văn hóa ứng xử, ngoại ngữ, nghệ thuật của dân tộc… Các chương trình giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng được lồng ghép các giá trị văn hóa Việt Nam. Đây là cơ sở để thanh niên Quân đội tham gia tích cực trong việc lan tỏa giá trị văn hóa Việt Nam.
Mặt khác, các cơ quan, đơn vị trong toàn quân cũng thường xuyên tổ chức hội thi văn nghệ, dân vận, triển lãm ảnh, trưng bày tài liệu lịch sử, thi tìm hiểu truyền thống, thi vẽ tranh, sân khấu nghệ thuật… Các hoạt động thể dục, thể thao nâng cao sức chiến đâu của bộ đội cũng được kết hợp với hoạt động văn hóa để rèn luyện thể chất lẫn tinh thần; trong đó có thể có các trò chơi dân gian, các nhạc cụ dân tộc, bài dân ca, bài hát truyền thống. Thanh niên Quân đội thường xuyên tham gia, nhiệt tình hưởng ứng các chương trình giao lưu văn nghệ, thể dục, thể thao, phối hợp, kết nghĩa cùng các địa phương. Qua đó, lan tỏa các giá trị văn hóa địa phương, giữ vững giá trị văn hóa truyền thống vẻ vang của Quân đội, phát huy phẩm chất, hình ảnh "Bộ đội Cụ Hồ" trong tình hình mới.
Đất nước ta đang bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Xu thế toàn cầu hóa tiếp tục diễn ra mạnh mẽ, toàn diện. Bên cạnh những thời cơ thuận lợi thì xu thế toàn cầu hóa cũng gắn liền với những thách thức về lĩnh vực văn hóa bao gồm nguy cơ mất bản sắc văn hóa dân tộc do sự "xâm lăng văn hóa" và ảnh hưởng của văn hóa ngoại lai; sự suy thoái đạo đức và lối sống; biểu hiện của việc tôn văn hóa ngoại lai, phủ nhận những giá trị văn hóa truyền thống;...
Kỷ nguyên mới đặt ra yêu cầu, nhiệm vụ mới, đòi hỏi thế hệ trẻ, đặc biệt là thế hệ trẻ quân đội phải tiếp tục có những đóng góp tương xứng vào quá trình vươn mình của dân tộc. Để phát huy vai trò thanh niên Quân đội góp phần lan tỏa giá trị văn hóa Việt Nam trong điều kiện toàn cầu hóa hiện nay, cần tập trung thực hiện tốt một số nội dung, biện pháp cơ bản sau:
Một là, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chỉ huy, hướng dẫn của cơ quan chức năng các cấp đối với phát huy vai trò của thanh niên Quân đội góp phần lan tỏa giá trị văn hóa Việt Nam trong điều kiện toàn cầu hóa.
Đây là giải pháp quan trọng hàng đầu để phát huy vai trò của thanh niên Quân đội góp phần lan tỏa giá trị văn hóa Việt Nam trong điều kiện toàn cầu hóa theo đúng định hướng, bảo đảm hiệu quả, chất lượng. Cấp ủy, chỉ huy các cơ quan, đơn vị cần nhận thức đúng, đề cao trách nhiệm lãnh đạo, chỉ đạo phát huy vai trò của thanh niên Quân đội góp phần lan tỏa giá trị văn hóa Việt Nam trong điều kiện toàn cầu hóa gắn chặt với quá trình thực hiện nhiệm vụ của cơ quan, đơn vị mình. Trên cơ sở nghiên cứu, quán triệt chủ trương, chính sách, các nghị quyết, chỉ thị, kế hoạch của Đảng, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng về xây dựng, phát huy giá trị văn hóa và về công tác thanh niên, từ đó cụ thể hóa vào nghị quyết, quy chế, quy định, hướng dẫn của cấp ủy, tổ chức đảng, kế hoạch tổ chức thực hiện của người chỉ huy, cơ quan chức năng các cấp. Đồng thời, cấp ủy, chỉ huy, cơ quan chức năng cần thường xuyên sâu sát, gần gũi, chia sẻ, động viên, giúp đỡ thanh niên Quân đội góp phần lan tỏa giá trị văn hóa Việt Nam trong điều kiện toàn cầu hóa. Cùng với đó, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát gắn với sơ kết, tổng kết, rút kinh nghiệm; kịp thời biểu dương, khen thưởng những cơ quan, đơn vị có cách làm hiệu quả, sáng tạo; khắc phục những biểu hiện thiếu trách nhiệm, thờ ơ đối với phát huy vai trò thanh niên Quân đội góp phần lan tỏa giá trị văn hóa Việt Nam trong điều kiện toàn cầu hóa.
Hai là, đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục để thanh niên Quân đội hiểu sâu sắc truyền thống Quân đội, truyền thống đất nước, lịch sử, bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam.
Đây là nội dung, biện pháp quan trọng hàng đầu, phải được thực hiện ngay từ những ngày đầu nhập ngũ và trong suốt quá trình huấn luyện, học tập, công tác của mỗi quân nhân trẻ tuổi. Nội dung này cần được thường xuyên lồng ghép cả trong công tác giáo dục chính trị tại từng cơ quan, đơn vị, cũng như trong đời sống sinh hoạt thông qua các hoạt động thực tế, trải nghiệm văn hóa. Xây dựng tư duy văn hóa quốc gia, văn hóa quân sự, để thanh niên Quân đội hiểu rằng, bên cạnh nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, thanh niên Quân đội còn là lực lượng có trách nhiệm giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, là đại diện hình ảnh của đất nước trong quan hệ quốc tế. Định hướng phát triển bản thân cho thanh niên Quân đội theo các giá trị toàn cầu gắn liền với trách nhiệm giữ gìn, lan tỏa bản sắc, giá trị văn hóa Việt Nam. Khuyến khích thanh niên Quân đội tích cực tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại, tri thức mới; chủ động tìm tòi, giữ vững, lan tỏa những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc như lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết, tôn sư trọng đảo, tình nghĩa thủy chung,… Không ngừng "giáo dục, bồi dưỡng phẩm chất, đạo đức, nhân cách con người, nâng cao bản lĩnh và ý thức dân tộc, giữ gìn bản sắc dân tộc" (2) cho thanh niên Quân đội.
Ba là, đa dạng hóa các hình thức hoạt động của thanh niên Quân đội góp phần lan tỏa giá trị văn hóa Việt Nam trong điều kiện toàn cầu hóa hiện nay.
Bắt nhịp cùng sự phát triển yêu cầu, nhiệm vụ Quân đội trong tình hình mới và sự bùng nổ của khoa học công nghệ hiện nay, để phát huy vai trò của thanh niên Quân đội góp phần lan tỏa giá trị văn hóa Việt Nam cần đẩy mạnh hoạt động giao lưu văn hóa quốc tế, khuyến khích thanh niên Quân đội tham gia các hoạt động hợp tác quốc phòng quốc tế, hoạt động gìn giữ hòa bình, trao đổi văn hóa, hội nghị, hội thảo quốc tế… Đây là cơ hội lớn để văn hóa Việt Nam được giới thiệu, để thanh niên Quân đội giao lưu, học hỏi, góp phần lan tỏa giá trị văn hóa Việt Nam ở phạm vi khu vực và thế giới. Đẩy mạnh sử dụng truyền thông số và ứng dụng công nghệ hiện đại, triển khai các kênh truyền thông nội bộ, các trang web, mạng nội bộ của Quân đội để chia sẻ những câu chuyện, hình ảnh, hoạt động văn hóa, giá trị tốt đẹp. Khuyến khích sản xuất phim ngắn, vlog, podcast, livestream, ảnh, video nghệ thuật, infographic… thu hút giới trẻ cả trong và ngoài Quân đội. Áp dụng công nghệ thực tế ảo (VR), thực tế tăng cường (AR) trong trải nghiệm và lan tỏa các giá trị văn hóa.
Bốn là, nâng cao chất lượng xây dựng môi trường văn hóa quân sự lành mạnh tại các cơ quan, đơn vị để tạo điều kiện thuận lợi phát huy vai trò của thanh niên Quân đội góp phần lan tỏa giá trị văn hóa Việt Nam trong điều kiện toàn cầu hóa.
Cấp ủy, chỉ huy, cán bộ chủ trì các cấp cần tiếp tục hoàn thiện các quan hệ văn hóa trong tập thể quân nhân. Tập trung vào các quan hệ giữa lãnh đạo - chỉ huy, cấp trên - cấp dưới, cá nhân - tổ chức, đồng chí, đồng đội,… bảo đảm phù hợp với truyền thống văn hóa dân tộc, chuẩn mực văn hóa quân sự và quy định của Điều lệnh, kỷ luật Quân đội. Không ngừng nâng cao chất lượng các hoạt động văn hóa quân sự. Thường xuyên củng cố, kiện toàn các thiết chế văn hóa quân sự. Nâng cao hiệu quả của các thiết chế văn hóa ở các đơn vị, như phòng Hồ Chí Minh, nhà truyền thống, nhà văn hóa...; đầu tư đúng mức cho việc tổ chức các hoạt động văn hóa cũng như tôn tạo, bảo tồn các di tích lịch sử, công trình, biểu tượng văn hóa quân sự và phát huy hiệu quả trong giáo dục chính trị, tư tưởng, đáp ứng nhu cầu văn hóa cho thanh niên Quân đội. Làm tốt hoạt động giao lưu văn hóa, tôn trọng phong tục, tập quán nhân dân địa phương, thực hiện kế thừa, vận dụng một cách phù hợp những giá trị tốt đẹp của văn hóa địa phương nơi đóng quân vào đời sống đơn vị. Đồng thời, tạo dư luận tập thể quân nhân lành mạnh; nâng cao khả năng "tự đề kháng" của thanh niên Quân đội đối với những biểu hiện của hành vi lệch chuẩn văn hóa ở đơn vị (nếu có) và trong đời sống xã hội./.
TÀI LIỆU TRÍCH DẪN:
1. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, tập I, Hà Nội, 2021, tr.202.
2. Nguyễn Phú Trọng, Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2024, tr.246.
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
(1). Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2016, tr.130.
(2). Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương khóa VIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2008, tr.63.
(3). Nguyễn Phú Trọng, Ra sức xây dựng, giữ gìn và phát huy những giá trị đặc sắc của nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, Tạp chí Cộng sản, số 979 (tháng 12-2021), tr. 4
(4). Kết luận số 76-KL/TW, ngày 4-6-2020, của Bộ Chính trị, "Về tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 33-NQ/TW của Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước".
Vũ Văn Phong
Tiểu đoàn 3, Trường Sĩ quan Chính trị