Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ký sắc lệnh hành pháp áp đặt khoản phí 100.000 USD đối với visa H-1B. Ảnh: Getty Images
Hỗn loạn trên chuyến bay từ San Francisco
Tối thứ Sáu 19/9 (giờ Mỹ), chỉ ít phút sau khi Tổng thống Trump ký sắc lệnh hành pháp áp đặt khoản phí 100.000 USD cho mỗi đơn xin visa H-1B, khung cảnh hỗn loạn đã diễn ra ngay trên một chuyến bay Emirates từ San Francisco đi Ấn Độ.
Điện thoại hành khách liên tục đổ chuông với tin nhắn và email khẩn. Hàng chục người cầm visa H-1B lần lượt rời khỏi máy bay, buộc nhân viên mặt đất phải lục tung khoang hành lý để trả lại vali.
“Chúng tôi đã ngồi yên trong hai tiếng mà không có thông báo nào, chỉ thấy ngày càng nhiều người bỏ xuống máy bay. Thật sự là một cơn ác mộng”, Zarna Joshi, một công dân Mỹ, kể lại. Theo cô, ít nhất 40 hành khách đã rời đi, trong đó có một kỹ sư Microsoft sau khi nhận được email cảnh báo từ đội di trú của công ty.
Cú sốc với Big Tech
Sắc lệnh mới yêu cầu doanh nghiệp phải trả thêm 100.000 USD cho mỗi nhân viên dùng visa H-1B – chương trình vốn là “xương sống” trong chiến lược tuyển dụng kỹ sư, chuyên gia nước ngoài của Thung lũng Silicon.
Chỉ vài tuần trước, các CEO của Microsoft, Google, Meta, OpenAI và Apple còn ngồi cạnh ông Trump trong bữa tối tại Nhà Trắng, cảm ơn ông vì sự ủng hộ với ngành công nghệ. Nhưng “thiện chí” ấy đã nhanh chóng biến mất.
Ngay sau sắc lệnh, các tập đoàn lớn như Google, Amazon, Microsoft, Meta, Salesforce, JPMorgan hay Zoom lập tức phát đi cảnh báo nội bộ: nhân viên H-1B không nên rời Mỹ, còn ai đang ở nước ngoài thì phải quay về trong 24 giờ. Các bộ phận pháp lý, nhân sự bị “dội bom” bởi hàng nghìn câu hỏi, luật sư phải làm việc xuyên đêm để trấn an người lao động.
Đến cuối tuần, Nhà Trắng buộc phải giải thích: khoản phí chỉ áp dụng cho hồ sơ mới, không ảnh hưởng tới việc gia hạn hay tái nhập cảnh.
Lý do và tranh cãi
Trong sắc lệnh, ông Trump khẳng định chương trình H-1B đã bị “lệch khỏi mục đích ban đầu”, khi nhiều công ty gia công công nghệ lạm dụng để thay thế lao động Mỹ bằng nhân công nước ngoài giá rẻ. Theo ông, khoản phí 100.000 USD sẽ giúp ngăn chặn lạm dụng, nâng lương cho lao động Mỹ và giới hạn visa cho “những nhân tài xuất sắc nhất”.
Phản ứng của giới công nghệ lại rất trái chiều. Đồng sáng lập Netflix Reed Hastings ca ngợi đây là “giải pháp tuyệt vời” để giữ H-1B cho những công việc giá trị cao. Nhưng nhiều lãnh đạo và luật sư cảnh báo chi phí khổng lồ sẽ bóp nghẹt startup – vốn chỉ trả lương cơ bản 150.000–200.000 USD/năm, không thể gánh thêm 100.000 USD phí visa.
“Big Tech thì chịu được, nhưng startup thì không. Đây là cú đánh gãy chân họ”, Garry Tan, Chủ tịch Y Combinator, viết trên X.
Nguy cơ việc làm “chảy máu” ra nước ngoài
Không chỉ dừng ở vấn đề chi phí, sắc lệnh còn làm gia tăng nguy cơ đẩy việc làm ra khỏi nước Mỹ. Một lãnh đạo Microsoft thẳng thắn: “Chúng tôi có thể chuyển thêm nhân sự sang Canada, nơi luật nhập cư dễ dàng hơn. Mỹ chẳng thu được 100.000 USD nào, mà còn mất luôn khoản thuế tương tự”.
Google cũng đã mở rộng tuyển dụng ở Mexico, Ấn Độ và Canada, và sắc lệnh này có thể khiến xu hướng ấy tăng tốc. “Nếu quá khó để đưa nhân tài về Mỹ, công ty buộc phải phân tán đội ngũ toàn cầu”, một quỹ đầu tư mạo hiểm cảnh báo.
Theo giới luật sư, sắc lệnh nhiều khả năng sẽ bị đưa ra tòa. Jason Finkelman, chuyên gia di trú tại Texas, nhận định: “Tổng thống có quyền lớn trong việc ban hành sắc lệnh, nhưng không có cơ sở pháp lý nào cho mức phí 100.000 USD. Lý do bảo vệ việc làm cho người Mỹ là quá chung chung”.
Ông dự đoán sẽ có hàng loạt vụ kiện từ startup nhỏ đến tập đoàn lớn. Nhưng ngay cả khi sắc lệnh bị hủy bỏ, thông điệp mà nó để lại – sự bất ổn trong chính sách visa – đã gây tổn thương sâu sắc.
“Thiệt hại đã xảy ra ngay từ giây phút sắc lệnh được công bố”, Finkelman nhấn mạnh.
Visa H-1B là loại thị thực làm việc tạm thời tại Mỹ, dành cho lao động nước ngoài có trình độ chuyên môn cao trong các lĩnh vực như công nghệ, kỹ thuật, tài chính và y tế.
Để được cấp visa này, người lao động phải được một doanh nghiệp Mỹ bảo lãnh. Thời hạn visa tối đa là 6 năm, chia thành hai giai đoạn: 3 năm đầu và có thể gia hạn thêm 3 năm. Mỗi năm, Mỹ chỉ cấp khoảng 85.000 suất H-1B, trong đó 20.000 suất dành riêng cho những ứng viên có bằng thạc sĩ trở lên tại các trường đại học Mỹ. Đây được xem là con đường phổ biến để lao động nước ngoài, đặc biệt là các kỹ sư công nghệ, có cơ hội làm việc và tiến tới định cư lâu dài tại Mỹ.
Anh Mai