Cùng với sự phát triển lớn mạnh của Quân đội, hàng triệu thanh niên Việt Nam đã đi theo tiếng gọi "cuộc đời đẹp nhất là trên trận tuyến đánh quân thù", lên đường nhập ngũ và không ngừng trưởng thành về mọi mặt, góp phần vào thắng lợi to lớn sự nghiệp cách mạng của toàn Đảng, toàn dân tộc. Trải qua quá trình đấu tranh cách mạng bền bỉ, gian khổ và những trải nghiệm trong môi trường quân đội, lớp lớp thế hệ thanh niên Việt Nam đã được tôi luyện bản lĩnh, đạo đức, nhân cách, ý chí, khí phách, hun đúc những hoài bão lớn của quân nhân cách mạng. Đó chỉ có thể là môi trường quân đội. Quân đội là "trường học lớn" để thế hệ trẻ Việt Nam tiếp bước, phấn đấu, rèn luyện và trưởng thành.
Quân đội ta được Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập, tổ chức, giáo dục và rèn luyện. Lịch sử ra đời của Quân đội ta gắn liền với lịch sử đấu tranh giành độc lập dân tộc và thống nhất đất nước. Hàng triệu thanh niên lên đường tòng quân được giáo dục, giác ngộ, rèn luyện và tổ chức thành đội quân cách mạng. Trong cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân cũ và mới lớp lớp các thế hệ thanh niên cả nước lên đường và khẳng định "con đường của thanh niên chỉ có thể là con đường cách mạng", là "độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội", là "Đâu cần thanh niên có, việc gì khó có thanh niên"… Những chiến công đi vào huyền thoại của Quân đội ta như: chiến thắng Điện Biên Phủ, "Điện Biên Phủ trên không" hay chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử… là đỉnh cao của nghệ thuật quân sự dân tộc, là ý chí, bản lĩnh, trí tuệ con người Việt Nam.
Ngày nay, trong hoà bình, ổn định, phát triển và hội nhập. Quân đội ta tiếp tục xây dựng theo hướng tinh, gọn, mạnh, tiến lên hiện đại, làm nòng cốt xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh. Đây là điểm đặc thù quyết định làm cho Quân đội thực sự trở thành trường học lớn để thế hệ trẻ Việt Nam tiếp bước, phấn đấu, rèn luyện và trưởng thành. Trong thời kỳ mới, cùng với "Thanh niên tình nguyện", "Tuổi trẻ sáng tạo", "Tuổi trẻ xung kích bảo vệ Tổ quốc", ... thế hệ thanh niên ngày nay vẫn hăng hái nhập ngũ, bảo vệ sự toàn vẹn của Tổ quốc, sự bình yên cuộc sống nhân dân, càng chứng tỏ môi trường quân đội thực sự có sức hấp dẫn, cuốn hút lớn đối với thanh niên hiện nay. Hình ảnh "Bộ đội Cụ Hồ" trở thành giá trị văn hoá, chuẩn mực và là biểu tượng đẹp cao nhất được đông đảo các bạn trẻ dành nhiều tình cảm, học tập và noi theo.
Hầu hết những chiến sĩ trong Quân đội ta là lực lượng trẻ trong độ tuổi thanh niên, khi mới bước chân vào môi trường quân đội, họ có sức khoẻ, trình độ và hoài bão… nhưng thiếu bản lĩnh, niềm tin, ý chí phấn đấu, kỷ luật, kinh nghiệm sống… Nhưng quá trình học tập, rèn luyện và công tác trong môi trường quân đội những thanh niên ngày càng phát triển toàn diện, có sức khỏe cường tráng, tác phong chững chạc, nhận thức chính trị trưởng thành, lối sống kỷ luật nghiêm minh, tinh thần tập thể, trình độ vững vàng, giao tiếp, ứng xử có văn hóa… Trong môi trường quân đội thanh niên được trưởng thành với người thầy soi đường là Đảng, người thầy vĩ đại gần gũi là nhân dân và người thầy trực tiếp là những cán bộ chỉ huy, quản lý; nơi học tâp, rèn luyện là giảng đường, thao trường, bãi tập, tôi luyện qua thực tiễn huấn luyện, diễn tập, công tác, lao động sản xuất… thật hiếm có trường học nào giáo dục, đào tạo một cách toàn diện như vậy.
Trước hết, Quân đội là trường học về chính trị và rèn luyện bản lĩnh chính trị. Bởi vì công tác chính trị là một trong những nội dung quan trọng hàng đầu, quyết định đến bản chất, chức năng, nhiệm vụ của Quân đội. Công tác giáo dục chính trị được tiến hành thường xuyên, liên tục, thấm nhuần trong tư tưởng của mọi quân nhân, đặc biệt đối với thanh niên mới nhập ngũ. Thông qua các chuyên đề giáo dục chính trị, giáo dục pháp luật và các phương tiện truyền thông hiện nay, thanh niên được giáo dục đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước, nắm được tình hình trong nước, khu vực và quốc tế… hình thành trong thanh niên bản lĩnh chính trị sắt son, lòng kiên định, trung thành với Tổ quốc, với Đảng, chế độ và nhân dân; luôn ngời sáng một tinh thần lạc quan và niềm tin tất thắng, thấy rõ trách nhiệm, vinh dự, tự hào của thanh niên đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới; trở thành những đoàn viên ưu tú, được vinh dự đứng vào hàng ngũ của Đảng , điều đó không những giúp nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của các tổ chức đảng trong quân đội mà còn góp phần tạo nguồn đảng viên, góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ chất lượng cho các địa phương sau khi hoàn thanh nghĩa vụ quân sự. Trước những hoạt động chống phá của các thế lực thù địch, phản động, thanh niên quân đội còn được trang bị những kiến thức toàn diện để có sự "đề kháng về chính trị", "miễn dịch", đấu tranh, phản bác lại những quan điểm sai trái thù địch trên không gian mạng hiện nay.
Hai là, Quân đội là trường học về chuyên môn, nghiệp vụ. Những thanh niên được trang bị những kiến thức quân sự, kỹ chiến thuật, điều lệnh, sử dụng thành thạo vũ khí, trang bị, kỹ thuật. Họ có điều kiện phục vụ lâu dài trong quân đội nếu trúng tuyển vào các học viện, nhà trường trong quân đội hoặc trở thành những quân nhân chuyên nghiệp, viên chức quốc phòng. Tuỳ theo bậc học khác nhau, có thể có các kiến thức ở các chuyên ngành khoa học kỹ thuật, khoa học xã hội nhân văn với trình độ khác nhau để phục vụ công tác và yêu cầu xây dựng quân đội chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại. Được hướng nghiệp, học nghề và tạo việc làm khi rời quân ngũ để tiếp tục lao động, sản xuất, làm giàu cho gia đình và xã hội.
Ba là, Quân đội là trường học rèn kỷ luật, tính tập thể, tính đồng đội. Kỷ luật là sức mạnh của quân đội. Được cụ thể hóa bằng các quy định, các chế độ sinh hoạt, học tập, công tác hàng ngày, hàng tuần và được quản lý, chỉ huy chặt chẽ thông qua hệ thống các tổ chức thống nhất từ trên xuống dưới. Trong môi trường quân đội tất cả các quân nhân đều bình đẳng trong tu dưỡng, học tập, rèn luyện và cống hiến. Ở đó có tình đồng chí, đồng đội sẵn sàng giúp đỡ lẫn nhau trong mọi điều kiện, hoàn cảnh. Trong suốt quá trình đó, mọi ưu điểm, thành tích, cống hiến, cũng như những khuyết điểm, hạn chế và vi phạm của mỗi quân nhân đều được các tổ chức đánh giá ghi nhận, phân tích chỉ rõ và quản lý chặt chẽ theo phân cấp; chính việc rèn luyện kỷ luật đã tạo thành phẩm chất đạo đức riêng có của mỗi quân nhân. Biến quá trình giáo dục, rèn luyện thành quá trình tự giáo dục, rèn luyện. Hình thành tính tự giác, tính tập thể, tính đoàn kết, thống nhất cao. Cho nên, quân đội đẹp là ở tính kỷ luật và thống nhất.
Bốn là, Quân đội là trường học rèn thể lực, thể chất. Thông qua các hoạt động huấn luyện kỹ, chiến thuật, các nội dung huấn luyện thể lực, thể thao quân sự, hành quân rèn luyện, diễn tập tổng hợp, luyện tập thể dục, thể thao… một cách đều đặn đã giúp cho thanh niên quân đội nâng cao sức khỏe, sự dẻo dai, bền bỉ, tăng cường khả năng chịu đựng trước sự khắc nghiệt của thời tiết cũng như yêu cầu cao của nhiệm vụ chiến đấu.
Năm là, Quân đội là môi trường trang bị kỹ năng sống. Vào môi trường quân đội, các bạn trẻ được trang bị những kỹ năng đơn giản nhất của cuộc sống đến những kỹ năng phức tạp. Tất cả đều ngăn nắp, thống nhất tạo ra tác phong cụ thể, tỉ mỉ… Hơn nữa, môi trường quân đội giúp thanh niên quân đội có điều kiện chia sẻ những kỹ năng sống, lan tỏa những giá trị tốt đẹp trong cuộc sống, tránh được những sai lầm, vượt qua được những khó khăn, thử thách; thắp sáng tinh thần nhân ái, đoàn kết, đồng tâm, đồng lòng; quan tâm giúp đỡ mọi người, chung tay vì cộng đồng xã hội. Qua các hoạt động thực tiễn như: "Mùa hè xanh", "Học kỳ quân đội", "Sao nhập ngũ"…, tuổi trẻ quân đội được trải nghiệm rất nhiều điều ý nghĩa, hiểu được giá trị của cuộc sống, tu dưỡng sống có ích cho bản thân, gia đình và cộng đồng xã hội.
Trong suốt 80 năm xây dựng, chiến đấu và phát triển, Quân đội ta là một đội quân cách mạng. Quân đội không chỉ thực hiện nhiệm vụ hàng đầu là huấn luyện và sẵn sàng chiến đấu bảo vệ Tổ quốc mà còn là "trường học lớn" đào tạo lớp lớp thế hệ thanh niên Việt Nam có đủ phẩm chất, năng lực đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp đổi mới và hội nhập quốc tế. Đây là điểm độc đáo, riêng có và trở thành bản sắc, truyền thống tự hào của Quân đội ta với bất kỳ quân đội của các nước khác hiện nay.
Nguyễn Tuấn Anh - Đại học Nguyễn Huệ
