Cuốn sách dầy 300 trang do Nhà xuất bản Thanh Niên - Hà Nội ấn hành; gồm 4 phần: Phần I - Phong trào đấu tranh toàn thành, Phần II - Phong trào đấu tranh tại các trường, Phần III - Một số hồi ký cá nhân, và phần IV bao gồm 40 trang ảnh tư liệu lịch sử.
Đoàn Học sinh Kháng chiến Hà Nội (HSKC HN) thành lập ban đầu từ một số học sinh là liên lạc, quân báo trong công an, quân đội. Cơ sở đầu tiên có ở các trường Chu Văn An, Trưng Vương và Albert Sarraut. Người đứng ra thành lập đoàn HSKC là Phạm Hướng, cán bộ Đoàn Thanh niên Cứu quốc, khi đó ở ban cán sự quận ủy nội thành.
Danh xưng Thành đoàn HSKC chính thức xuất hiện trên thư kêu gọi tẩy chay cuộc phát thưởng của Bảo Đại tại nhà hát Lớn, tháng 6.1949. Khi phong trào phát triển rộng cả trong các trường đại học, Đoàn mang tên đầy đủ Học sinh Sinh viên Kháng chiến Hà Nội. Đoàn HSSVKC có tờ báo Nhựa Sống, in ronéo khuôn khổ như một quyển vở học sinh 32 trang dễ dàng bí mật lưu hành trong các trường.
Cuối năm 1952, phong trào thanh niên nội thành phát triển rộng rãi, các đầu mối được thống nhất trong một tổ chức là Đoàn Thanh niên Cứu quốc Hà Nội. Những học sinh, sinh viên kháng chiến tích cực nhất chuyển thành đoàn viên thanh niên cứu quốc, báo Nhựa Sống đổi tên là báo Tiền Phong, cơ quan của thành đoàn TNCQ Hà Nội. Trong những ngày đấu tranh đòi đối phương nghiêm chỉnh thi hành hiệp định Genève và tưng bừng chào đón quân ta về giải phóng thủ đô, lực lượng nòng cốt của đoàn thanh niên vẫn là đông đảo học sinh sinh viên kháng chiến.
“Đoàn HSSVKC HN thời kỳ Pháp tạm chiếm 1947-1954” là cuốn sách giới thiệu đầy đủ,với tư liêu phong phú và đáng tin cậy nhất về phong trào yêu nước của cả một lực lượng trẻ trung sôi động trong những năm thủ đô bị kẻ thù chiếm đóng, đàn áp.
Phần I - Phong trào đấu tranh toàn thành giới thiệu tổng quát về phong trào Học sinh Sinh viên Hà Nội thời kỳ 1947 - 1954 với những giai đoạn, những mốc son đánh dấu các bước chuyển mình của phong trào, thể hiện sự trưởng thành của tuổi trẻ trong đấu tranh.
Phần II - Phong trào đấu tranh tại các trường; 60 trang sách giúp bạn đọc thấy được không chỉ toàn cảnh phong trào trong bối cảnh lịch sử Hà Nội những năm 50 thế kỷ trước mà còn trình bày các sự kiện, diễn biến cụ thể với những con người cụ thể trong từng đơn vị (Chu Văn An, Trưng Vương, Albert Sarraut..các trường tư, trường Đại học..); Sự ủng hộ, giúp đỡ của các nhân sĩ trí thức, các thầy, cô giáo, gia đình…
Với nguồn tư liệu dồi dào, những trang nhật ký cá nhân chân thành xúc động… Phần III với tựa đề “Một số hồi ký cá nhân” làm sống lại cả một thời sôi nổi của HSSVKC Hà Nội. Đó là sự kiện cắm cờ đỏ sao vàng trên gò Rùa giữa hồ Gươm ngày 19/5/1948 mừng thọ Hồ Chủ tịch; Là cuộc bãi khóa toàn thành kéo dài 12 ngày buộc nhà cầm quyền phãi thả những người bị bắt, hứa bảo đảm học sinh yên ổn học tập;.... Và cảnh đoàn học sinh tưng bừng đàn hát mừng đón đại quân trở về giải phóng thủ đô.
Có mặt tại lễ ra mắt sách, nhà sử học Dương Trung Quốc đánh giá "cuốn sách là sự đúc kết chặng đường lịch sử, là xương máu, là tâm trí của những người đi trước. Ý nghĩa lớn nhất ở đây chính là niềm tin, tại sao từ năm 1948 trên chiến khu Việt Bắc mà Văn Cao đã viết bài Tiến về Hà Nội, chỉ sáu năm sau hiện thực diễn ra đúng như thế, "trùng trùng quân đi như sóng". Có lẽ những người chiến sĩ Trung đoàn Thủ đô, những người dân đang ở chiến khu hát bài hát đó không hề mơ tưởng hão huyền do có niềm tin lịch sử".
Anh Nguyễn Đức Tiến, Phó bí thư Thành đoàn Hà Nội gửi lời cảm ơn các bác dành công sức, tâm huyết để tái hiện lại lịch sử Hà Nội đối với thanh niên đồng thời cho biết sẽ sử dụng cuốn sách này, biến thể thành những hình thức tuyên truyền khác đến với với các bạn trẻ theo cách hiện đại, trẻ trung hơn để mọi người tiếp cận dễ hơn.
Cuốn sách cũng chỉ ra những nguyên nhân, động lực làm nên nguồn sức mạnh, bản lĩnh các học sinh kháng chiến. Và, với tầm nhìn khái quát, mạnh dạn, tư duy mới, các tác giả khẳng định vị trí, vai trò lịch sử Đòan HSSVKC trong cả quá trình Hà Nội kháng chiến.
Hoàn thành cuốn sách Đoàn Học sinh Sinh viên Kháng chiến Hà Nội thời Pháp tạm chiếm 1947 - 1954 là một cố gắng lớn của nhóm biên soạn, những cựu học sinh kháng chiến năm nay đều đã tuổi 85 - 90.
Thăng Long
