Sếu Sarus, loài chim thuộc họ sếu Gruidae, hiện được vinh danh là loài chim bay cao nhất hành tinh. Chúng có chiều cao ấn tượng, lên tới 1,8 mét với sải cánh khoảng 2,5 mét. Dù kích thước cồng kềnh nhưng sếu Sarus có khả năng bay với tốc độ lên đến 72 km/giờ, cho thấy sự linh hoạt và sức mạnh của loài chim khổng lồ này.
Sếu Sarus phân bố rộng khắp tại tiểu lục địa Ấn Độ, Đông Nam Á và Bắc Úc. Khác với nhiều loài sếu khác, chúng không di cư mà làm tổ ở các vùng đất ngập nước thấp và cánh đồng lúa ngập nước. Chế độ ăn của sếu Sarus khá đa dạng, bao gồm côn trùng, cá, thực vật và hạt giống. Trọng lượng của loài chim này dao động từ 5 đến 12 kg, với con đực thường lớn hơn con cái.
Sếu Sarus là một trong những loài chim lớn nhất thế giới, với chiều cao có thể đạt tới 150-180 cm và sải cánh lên đến 220-250 cm. Chúng có bộ lông màu xám chủ đạo, nổi bật với phần đầu và cổ trên có màu đỏ rực rỡ, tạo nên một vẻ đẹp tương phản độc đáo.
Bên cạnh vóc dáng ấn tượng, sếu Sarus còn nổi bật với hành vi tán tỉnh đầy tinh tế. Để thu hút bạn tình và thiết lập lãnh thổ, chúng thường thực hiện các điệu nhảy phức tạp, kèm theo những tiếng kêu có khả năng vang xa. Giọng kêu mạnh mẽ của chúng có thể được nghe thấy từ cách đó vài dặm, một âm thanh vang dội đầy uy quyền giữa thiên nhiên.
Ngoài ra, tổ của sếu Sarus cũng lớn không kém gì kích thước của chúng. Những tổ này thường có đường kính tới 1,83 mét và được cả con đực lẫn con cái cùng nhau xây dựng. Mỗi năm, sếu Sarus đẻ 1 hoặc 2 quả trứng, và cả hai cha mẹ đều đóng vai trò quan trọng trong việc ấp trứng và chăm sóc con non.
Sếu Sarus phân bố chủ yếu ở các khu vực đầm lầy, đất ngập nước, đồng cỏ ẩm ướt từ tiểu lục địa Ấn Độ, Đông Nam Á đến Australia. Tại Việt Nam, phân loài sếu đầu đỏ (Grus antigone sharpii) được tìm thấy ở các tỉnh miền Nam. Sếu Sarus là loài chim ăn tạp, chúng tìm kiếm thức ăn ở các vùng đất ngập nước, chủ yếu là các loại củ, rễ cây, côn trùng, giáp xác và cả các động vật có xương sống nhỏ.
Mặc dù sếu Sarus có ít kẻ thù bên ngoài tự nhiên, nhưng loài chim này hiện đang đối mặt với nguy cơ suy giảm số lượng. Theo Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN), sếu Sarus được xếp vào danh sách loài dễ bị tổn thương. Nguyên nhân chính đến từ sự mất môi trường sống do quá trình phát triển nông nghiệp, ô nhiễm thuốc trừ sâu, săn bắn và việc thu thập trứng bất hợp pháp.
Một mối nguy hiểm khác mà sếu Sarus phải đối mặt là điện giật từ dây điện dọc theo các khu vực chúng sinh sống. Theo nhà bảo tồn K. S. Gopi Sundar, sếu Sarus thường quay lại kiểm tra xác đồng loại đã chết vì điện giật, khiến chúng dễ bị nguy hiểm hơn. Tuy nhiên, ông cũng quan sát thấy rằng sếu Sarus có khả năng dạy con non cách tránh dây điện. Chúng phát ra một âm thanh cảnh báo cụ thể khi tiếp cận dây điện, báo hiệu cho con non tránh né bằng cách bay lên hoặc xuống dưới để an toàn.
Hiện nay, nhiều tổ chức bảo tồn đang nỗ lực bảo vệ loài sếu này, đặc biệt tại các khu vực sinh sản. Các dự án bảo tồn môi trường đất ngập nước và nhân giống nuôi nhốt đang được triển khai nhằm khôi phục số lượng loài sếu Sarus trong tự nhiên.
Sếu Sarus thường sống thành đôi hoặc theo đàn nhỏ. Chúng là loài chim một vợ một chồng và có tuổi thọ khá cao. Sếu Sarus, đặc biệt là phân loài sếu đầu đỏ, đang đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng do mất môi trường sống, săn bắt và các hoạt động của con người.
Sếu Sarus không phải là loài chim duy nhất đạt được những kỷ lục về kích thước. Loài chim không biết bay lớn nhất, đà điểu, có chiều cao lên tới 2,8 mét, còn giữ vững danh hiệu "vua" của các loài chim lớn. Trong khi đó, kori bustard (Ardeotis kori), loài chim có nguồn gốc từ miền nam và miền đông châu Phi, là loài chim bay nặng nhất với trọng lượng dao động từ 11 đến 19 kg.
Một "người khổng lồ" khác trong thế giới loài chim là hải âu lang thang, với sải cánh từ 2,5 đến 3,5 mét, lớn nhất trong số các loài chim. Những con hải âu này có thể di cư đến 120.000 km mỗi năm, một hành trình đáng kinh ngạc đối với bất kỳ loài sinh vật nào.
Ở chiều ngược lại, loài chim nhỏ nhất thế giới lại là chim ruồi ong (Mellisuga helenae), chỉ dài 5,5 cm và nặng vỏn vẹn 1,95 gram. Chúng vỗ cánh 80 lần mỗi giây, tạo ra âm thanh "vo ve" đặc trưng và là biểu tượng của sự tinh tế và nhỏ bé trong thế giới loài chim.
Ở nhiều nền văn hóa, sếu Sarus được coi là biểu tượng của sự trường thọ, may mắn và tình yêu đôi lứa.
Những loài chim khổng lồ như sếu Sarus hay hải âu lang thang không chỉ đại diện cho sự vĩ đại của thiên nhiên mà còn nhắc nhở chúng ta về trách nhiệm bảo vệ môi trường sống của chúng. Khi con người tiếp tục mở rộng các hoạt động nông nghiệp và đô thị hóa, việc bảo vệ các vùng đất ngập nước và các khu vực sinh sản tự nhiên là chìa khóa để duy trì sự sống cho những loài chim quý hiếm này.
Sếu Sarus, với vẻ đẹp và sự uy nghi của mình, đã và đang là một biểu tượng sống của tự nhiên hoang dã, cần được bảo vệ và tôn trọng trong cuộc sống hiện đại.
Đức Khương
