1. Mở đầu
Tháng Tám năm 1945, khi khắp thế giới còn chìm trong khói lửa chiến tranh, trên dải đất hình chữ S đã vang lên tiếng trống lệnh của một cuộc tổng khởi nghĩa thần tốc, làm nên thắng lợi "long trời lở đất" của Cách mạng Tháng Tám. Lần đầu tiên trong lịch sử hiện đại, một dân tộc thuộc địa nhỏ bé đã tự mình vùng lên giành độc lập bằng chính sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc và tinh thần yêu nước nồng nàn.
Gần 80 năm trôi qua, những giá trị tinh thần bất diệt của mùa thu lịch sử ấy vẫn bừng sáng: bản lĩnh chính trị kiên định, khát vọng độc lập tự do, tinh thần đại đoàn kết và ý chí "quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh". Trong bối cảnh đất nước đang bước vào giai đoạn phát triển mới với nhiều vận hội và thách thức đan xen, đặc biệt khi hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, việc khơi dậy và phát huy sức mạnh tinh thần Cách mạng Tháng Tám trong thế hệ trẻ – những chủ nhân tương lai của đất nước trở thành nhiệm vụ chiến lược. Đó không chỉ là sự tiếp nối truyền thống, mà còn là nguồn năng lượng chính trị vô tận, tiếp sức cho công cuộc xây dựng Việt Nam phồn vinh, hạnh phúc.
2. Nội dung nghiên cứu
Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám là minh chứng hùng hồn cho bản lĩnh chính trị kiên định và tầm nhìn chiến lược xuất chúng của Đảng Cộng sản Việt Nam. Trong bối cảnh lịch sử đầy biến động, Đảng đã nhạy bén nắm bắt đúng thời cơ "ngàn năm có một", khi chủ nghĩa phát xít bị đánh bại, trật tự thế giới tạm thời đảo lộn, và phong trào yêu nước trong nước đang dâng cao. Chính sự lựa chọn thời điểm khởi nghĩa đúng đắn, táo bạo và chính xác đã quyết định thành công của cuộc cách mạng.
Từ một khát vọng cháy bỏng về độc lập, tự do của dân tộc, Đảng đã chuyển hóa thành chương trình hành động rõ ràng, khoa học và thực tiễn. Đó không chỉ là lý luận suông, mà là chuỗi hành động chính trị cụ thể: xây dựng lực lượng, tổ chức quần chúng, phát động cao trào cách mạng và tiến hành tổng khởi nghĩa toàn quốc. Cách mạng Tháng Tám là kết quả hội tụ giữa khát vọng dân tộc và sự dẫn dắt của một lực lượng chính trị tiên phong, mang sứ mệnh lịch sử vĩ đại.
Một trong những nhân tố quyết định thành công của Cách mạng Tháng Tám chính là sức mạnh của tinh thần đại đoàn kết toàn dân tộc, một giá trị cốt lõi được hun đúc qua hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước. Dưới ngọn cờ của Mặt trận Việt Minh do Đảng Cộng sản Việt Nam tổ chức và lãnh đạo, mọi tầng lớp nhân dân, không phân biệt giai cấp, tôn giáo, dân tộc, đã cùng hội tụ trong một mục tiêu thiêng liêng và cao cả: giành lại độc lập, tự do cho Tổ quốc. Sự kết hợp giữa nguyện vọng của nhân dân và định hướng chiến lược của Đảng đã tạo nên một sức mạnh tổng hợp phi thường, làm nên thắng lợi của cuộc khởi nghĩa toàn dân tộc, toàn diện và triệt để.
Cách mạng Tháng Tám là sự bùng nổ mãnh liệt của niềm tin sắt son vào một tương lai dân tộc độc lập, tự chủ, không còn xiềng xích nô lệ. Đó là niềm tin được hun đúc từ bao thế hệ cha ông, nay được kết tinh thành động lực hành động mạnh mẽ, dẫn dắt hàng triệu trái tim Việt Nam vượt qua mọi gian khổ, hiểm nguy. Lòng yêu nước vô điều kiện, không cần hiệu triệu bằng lời, mà tự nó đã trở thành mệnh lệnh trong trái tim mỗi người dân, là thứ vũ khí vô hình nhưng đầy uy lực, thổi bùng ngọn lửa cách mạng, viết nên trang sử chói lọi của một dân tộc vùng lên làm chủ vận mệnh của mình.
Cách mạng Tháng Tám là bản anh hùng ca rực lửa của tinh thần dấn thân, sẵn sàng hy sinh vì lý tưởng độc lập dân tộc và chủ quyền quốc gia. Hàng triệu người dân từ nông thôn đến đô thị, từ miền núi đến đồng bằng, đã không quản hiểm nguy, bất chấp súng đạn, bắt bớ, tù đày để tham gia tổng khởi nghĩa giành chính quyền. Hưởng ứng Chỉ thị lịch sử "Nhật – Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta" (3/1945), cả dân tộc đồng lòng đứng lên, làm nên cao trào cách mạng sôi sục, đỉnh điểm là cuộc Tổng khởi nghĩa diễn ra quyết liệt và đồng loạt trong vòng 15 ngày tại Bắc Giang, Hải Dương, Hà Nội, Huế, Sài Gòn… Tinh thần "quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh" ấy chính là ngọn lửa bất diệt hun đúc nên bản lĩnh và phẩm chất của con người Việt Nam cách mạng.
Di sản tinh thần của Cách mạng Tháng Tám chính là nguồn động lực trường tồn khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc. Từ ngọn lửa cách mạng năm 1945, khát vọng ấy không ngừng được bồi đắp qua từng giai đoạn phát triển, hun đúc ý chí tự lực, tự cường, khơi dậy niềm tin vào tương lai dân tộc. Trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội, đây chính là chất keo kết nối quá khứ hào hùng với hiện tại đổi mới và tương lai thịnh vượng.
Không chỉ là cảm hứng lịch sử, tinh thần Tháng Tám còn là nền tảng vững chắc để giữ vững ổn định chính trị trong điều kiện hội nhập quốc tế sâu rộng và cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt. Khi các giá trị độc lập, tự chủ, đoàn kết và lòng yêu nước được thể chế hóa thành nguyên tắc phát triển, đất nước có thể ứng phó linh hoạt với mọi biến động, vừa giữ vững chủ quyền vừa khẳng định vị thế quốc gia trong một thế giới nhiều thách thức và biến động.
Trong bối cảnh tình hình thế giới và khu vực diễn biến phức tạp, tinh thần của Cách mạng Tháng Tám trở thành "vũ khí mềm" quan trọng để củng cố vững chắc thế trận lòng dân, nền tảng cốt lõi của mọi thành công trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc. Khi lòng dân đồng thuận, niềm tin vào Đảng và chế độ được giữ vững, sức mạnh quốc gia sẽ trở nên bất khả chiến bại, dù đối mặt với bất kỳ thử thách nào từ bên ngoài hay nội tại.
Tinh thần yêu nước, niềm tin vào độc lập dân tộc và lý tưởng cách mạng cũng là điểm tựa vững vàng để phản bác các luận điệu sai trái, thù địch phủ nhận vai trò lãnh đạo của Đảng, xuyên tạc con đường đi lên chủ nghĩa xã hội. Thực tiễn đã chứng minh, ở đâu lý tưởng được khơi dậy và bảo vệ bằng niềm tin chính trị vững chắc, ở đó thế trận tư tưởng được giữ vững trước mọi làn sóng tấn công trên không gian thực và không gian mạng.
2.2. Một số giải pháp phát huy những giá trị cốt lõi sức mạnh chính trị tinh thần của Cách mạng Tháng Tám trong kỷ nguyên mới
Một là, tăng cường giáo dục chính trị tư tưởng, nhất là cho thế hệ trẻ trong tình hình hiện nay.
Giáo dục chính trị tư tưởng cho thế hệ trẻ là nhiệm vụ chiến lược nhằm xây dựng đội ngũ kế cận có bản lĩnh, lý tưởng và khát vọng cống hiến vì sự nghiệp cách mạng. Việc thấm nhuần tinh thần Cách mạng Tháng Tám, biểu tượng của lòng yêu nước, ý chí quật cường và khát vọng độc lập dân tộc, sẽ tạo nền tảng vững chắc để hình thành hệ giá trị chuẩn mực cho thanh niên Việt Nam trong thời kỳ hội nhập.
Nội dung giáo dục cần tập trung truyền tải đầy đủ giá trị lịch sử, ý nghĩa thời đại và tinh thần bất diệt của Cách mạng Tháng Tám vào nhận thức của thế hệ trẻ. Trọng tâm là các nội dung về lý tưởng cách mạng, truyền thống yêu nước, vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, sức mạnh đại đoàn kết dân tộc và tinh thần dấn thân vì độc lập, tự do của nhân dân ta trong thời khắc lịch sử trọng đại ấy.
Thông qua các hình thức, biện pháp như tích hợp nội dung Cách mạng Tháng Tám vào chương trình giáo dục chính trị, lịch sử, giáo dục công dân ở các cấp học, bậc học, đặc biệt ở bậc phổ thông và đại học; Tổ chức các hoạt động ngoại khóa, tọa đàm, diễn đàn, thi tìm hiểu lịch sử cách mạng với các hình thức hấp dẫn, sáng tạo như sân khấu hóa, clip ngắn, tương tác số; Phát huy vai trò của báo chí, mạng xã hội, điện ảnh, nghệ thuật trong việc kể lại các câu chuyện lịch sử từ góc nhìn hiện đại, truyền cảm hứng bằng các sản phẩm gần gũi với giới trẻ; Xây dựng các chuyên đề giáo dục chính trị tư tưởng trong Đoàn, Hội, Đội gắn với thực tiễn địa phương, đơn vị. Khuyến khích các sáng kiến truyền thông sáng tạo về di sản Cách mạng Tháng Tám gắn với các giá trị sống hôm nay.
Hai là, xây dựng, chỉnh đốn Đảng giữ vững vai trò hạt nhân chính trị của cách mạng
Đảng Cộng sản Việt Nam là lực lượng lãnh đạo duy nhất của cách mạng, giữ vai trò hạt nhân chính trị trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Việc xây dựng, chỉnh đốn Đảng không chỉ củng cố niềm tin của nhân dân vào vai trò lãnh đạo của Đảng mà còn là giải pháp then chốt để ngăn chặn và đẩy lùi các biểu hiện suy thoái về tư tưởng, đạo đức, lối sống, bảo đảm sự trong sạch, vững mạnh của tổ chức Đảng, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của đất nước.
Tập trung vào nâng cao chất lượng tổ chức và cán bộ Đảng, giữ vững nguyên tắc tập trung dân chủ, kỷ luật Đảng nghiêm minh. Đồng thời, đẩy mạnh công tác tự phê bình và phê bình, tăng cường kiểm tra, giám sát để phòng chống suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong nội bộ. Xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên có bản lĩnh chính trị vững vàng, gương mẫu trong công tác và đời sống, thực sự là tấm gương sáng cho nhân dân noi theo.
Vận dụng các hình thức, biện pháp như tổ chức các lớp học tập, quán triệt nghị quyết, chỉ thị của Đảng gắn với việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; Thực hiện nghiêm túc công tác kiểm tra, giám sát và thi hành kỷ luật Đảng, phát hiện và xử lý kịp thời các biểu hiện suy thoái, tham nhũng, lãng phí; Đổi mới phương thức lãnh đạo, nâng cao năng lực và sức chiến đấu của các tổ chức Đảng từ trung ương đến cơ sở; Đẩy mạnh tuyên truyền, tạo sự đồng thuận xã hội, củng cố niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng và con đường xã hội chủ nghĩa.
Ba là, phát huy vai trò của văn hóa và truyền thống dân tộc trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước.
Văn hóa và truyền thống dân tộc là nguồn cội tinh thần quý báu, tạo nên bản sắc độc đáo, là nền tảng để khơi dậy lòng tự hào, ý chí kiên cường và sức mạnh đoàn kết toàn dân. Việc phát huy giá trị văn hóa cách mạng kết hợp hài hòa với hiện đại hóa không chỉ góp phần giữ gìn bản sắc dân tộc mà còn làm phong phú thêm đời sống tinh thần, nâng cao sức đề kháng văn hóa trước những tác động tiêu cực của toàn cầu hóa.
Cần tôn vinh, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa cách mạng, truyền thống yêu nước, tinh thần đoàn kết, dấn thân vì lý tưởng độc lập tự do và chủ nghĩa xã hội. Đưa các giá trị văn hóa này vào đời sống xã hội, giáo dục, nghệ thuật và truyền thông, tạo thành động lực thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội bền vững. Đồng thời, phát huy tính sáng tạo trong việc kết hợp giữ gìn bản sắc truyền thống với đổi mới sáng tạo hiện đại để đáp ứng yêu cầu phát triển và hội nhập quốc tế.
Để phát huy vai trò của văn hóa và truyền thống dân tộc trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước, cần linh hoạt trong tổ chức các hoạt động văn hóa nghệ thuật tôn vinh di sản cách mạng, truyền thống dân tộc, như lễ hội, triển lãm, các chương trình biểu diễn nghệ thuật đặc sắc. Đưa nội dung văn hóa cách mạng vào chương trình giáo dục, đào tạo, truyền thông đại chúng nhằm nâng cao nhận thức, khơi dậy lòng tự hào dân tộc trong nhân dân, đặc biệt là thế hệ trẻ. Khuyến khích sáng tạo nghệ thuật kết hợp yếu tố truyền thống và hiện đại, thúc đẩy sản phẩm văn hóa đa dạng, phong phú, phù hợp với xu thế thời đại và thị hiếu công chúng. Xây dựng chính sách bảo tồn di sản văn hóa vật thể và phi vật thể gắn với phát triển du lịch, góp phần nâng cao giá trị kinh tế từ văn hóa.
Bốn là, đổi mới phương thức lãnh đạo, huy động sức mạnh toàn dân tộc trong sự nghiệp phát triển và bảo vệ đất nước.
Việc đổi mới phương thức lãnh đạo nhằm tăng cường sự gắn kết chặt chẽ giữa "ý Đảng" và "lòng dân" là yếu tố quyết định để phát huy tối đa sức mạnh toàn dân tộc. Một nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân không chỉ bảo đảm quyền làm chủ của nhân dân mà còn nâng cao hiệu quả quản lý, điều hành phát triển kinh tế - xã hội, củng cố vững chắc nền tảng chính trị, góp phần giữ vững độc lập, chủ quyền quốc gia.
Để đổi mới phương thức lãnh đạo, huy động sức mạnh toàn dân tộc trong sự nghiệp phát triển và bảo vệ đất nước, có thể thông qua xây dựng và hoàn thiện cơ chế, chính sách phù hợp nhằm tăng cường sự tham gia của nhân dân trong các lĩnh vực đời sống chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội. Đẩy mạnh cải cách hành chính, nâng cao chất lượng công tác dân vận và đối thoại xã hội nhằm tạo sự đồng thuận và phát huy sức sáng tạo, tinh thần trách nhiệm của toàn dân. Đồng thời, xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa thực sự minh bạch, công bằng, hiệu lực và hiệu quả.
Tăng cường tuyên truyền, phổ biến các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, nâng cao nhận thức về quyền làm chủ và trách nhiệm công dân. Đổi mới và nâng cao hiệu quả hoạt động của các tổ chức chính trị - xã hội, phát huy vai trò giám sát và phản biện xã hội của nhân dân. Thực hiện nghiêm minh pháp luật, bảo đảm quyền con người, quyền công dân trong khuôn khổ nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, xây dựng chính phủ điện tử minh bạch, hiện đại, tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và doanh nghiệp tham gia quản lý và phát triển kinh tế - xã hội.
3. Kết luận
Cách mạng Tháng Tám không chỉ là mốc son chói lọi trong lịch sử dân tộc, mà còn là biểu tượng vĩ đại của sức mạnh chính trị tinh thần, lòng yêu nước nồng nàn và khát vọng độc lập tự do bất diệt. Trong kỷ nguyên toàn cầu hóa đầy biến động, việc kế thừa, phát huy những giá trị trường tồn đó chính là con đường duy nhất để giữ vững nền độc lập, phát triển bền vững và khẳng định vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế. Mỗi cán bộ, đảng viên và người dân hôm nay cần trở thành người truyền lửa, kiên trì bảo vệ và vun đắp di sản tinh thần cao quý của Cách mạng Tháng Tám bằng những hành động thiết thực, góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc vững mạnh trong công cuộc dựng nước và giữ nước.
Đại tá, TS. Đoàn Văn Tự - Đại uý Nguyễn Trọng Duy
Học viện Chính trị (Bộ Quốc phòng)
Tài liệu tham khảo:
1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập I, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật.
2. Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 5, 6, 7, Nxb. Chính trị quốc gia.
3. Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh (2022), Giáo trình Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam, Nxb. Lý luận chính trị.
4. Tạp chí Cộng sản (2020), Vai trò của Đảng trong lãnh đạo Cách mạng Tháng Tám và bài học hiện nay, số chuyên đề 8/2020.
5. Nguyễn Phú Trọng (2022), Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về CNXH và con đường đi lên CNXH ở Việt Nam, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật.
6. Võ Nguyên Giáp (1995), Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945, Nxb. Quân đội nhân dân.
7. Ban Tuyên giáo Trung ương (2023), Tài liệu tuyên truyền kỷ niệm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9.
8. Đảng cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập 1, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, tr. 34. ↑