Đằng sau sự thu hút mãnh liệt của drama là những cơ chế tâm lý phức tạp và cả những góc tối trong hành vi tiêu dùng mạng xã hội mà chúng ta cần thẳng thắn nhìn nhận.
Sự kích thích nhất thời và cái bẫy Dopamine
Về mặt sinh học, những tin tức gây sốc, kịch tính hoặc có tính chất xung đột thường kích thích não bộ tiết ra Dopamine – hormone liên quan đến cảm giác hưng phấn và phần thưởng.
- Cảm giác kịch tính: Drama hoạt động giống như một bộ phim dài tập không có kịch bản trước. Sự bất ngờ và các tình tiết leo thang khiến người xem rơi vào trạng thái "phải biết hồi kết", tạo nên một cơn nghiện nhẹ về cảm xúc.
- Hệ quả: Khi quen với những kích thích mạnh từ drama, người dùng mạng xã hội dễ cảm thấy những nội dung kiến thức, giáo dục hoặc tin tức tích cực trở nên "nhạt nhẽo", dẫn đến thói quen chỉ tiêu thụ những thông tin bề nổi và gây sốc.
Sự thỏa mãn ngầm từ việc phán xét (Schadenfreude)
Một trong những góc khuất tâm lý khi tiêu thụ drama là hiệu ứng Schadenfreude – cảm giác thỏa mãn thầm kín khi thấy người khác gặp rắc rối hoặc thất bại.
- Củng cố cái tôi: Khi một người nổi tiếng hoặc một cá nhân nào đó "ngã ngựa", người theo dõi thường có xu hướng so sánh và cảm thấy bản thân mình đang có một cuộc sống ổn định, đạo đức hoặc tốt đẹp hơn.
- Sự phán xét nhân danh công lý: Drama thường đi kèm với việc phân định đúng - sai. Việc tham gia vào các đợt "tấn công mạng" hoặc bình luận chỉ trích giúp người dùng có cảm giác mình đang thực thi công lý, dù thực tế họ chỉ đang tiêu thụ sự bất hạnh của người khác để giải tỏa áp lực cá nhân.
Hiệu ứng đám đông và sự xói mòn tư duy phản biện
Mạng xã hội tạo ra các "phòng vang thông tin" (echo chambers), nơi những lời đồn thổi được khuếch đại lên gấp nhiều lần.
- Tâm lý bầy đàn: Khi thấy hàng ngàn người cùng bàn tán về một chủ đề, chúng ta sợ bị "tối cổ" hoặc lạc hậu. Áp lực này khiến người dùng vội vàng tin vào những thông tin chưa kiểm chứng, miễn là chúng thỏa mãn sự tò mò tức thời.
- Hành vi tiêu dùng độc hại: Thay vì phân tích đa chiều, người xem drama có xu hướng chọn phe ngay lập tức. Điều này làm xói mòn khả năng tư duy độc lập và biến công chúng thành công cụ cho những cuộc chiến truyền thông có chủ đích.
Hệ lụy: Một môi trường số thiếu sự thấu cảm
Việc tiêu thụ drama quá mức không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân mà còn làm vẩn đục không gian chung:
- Bình thường hóa sự xâm phạm quyền riêng tư: Chúng ta dần coi việc đào bới đời tư của người khác là điều hiển nhiên để giải trí.
- Lệch lạc giá trị sống: Khi những "ồn ào" nhận được nhiều sự chú ý hơn những giá trị thực chất, giới trẻ dễ bị lầm tưởng rằng tai tiếng là con đường tắt dẫn đến sự nổi tiếng.
- Kiệt sức về tinh thần: Việc liên tục nạp vào những cảm giác tiêu cực, thù ghét và tranh cãi khiến tâm trí chúng ta luôn trong trạng thái căng thẳng mà không hề hay biết.
Drama có thể là một phần tất yếu của đời sống xã hội, nhưng cách chúng ta tiếp nhận nó sẽ định nghĩa văn hóa của chúng ta. Trước khi nhấn vào một tin đồn hay để lại một bình luận chỉ trích, hãy tự hỏi: "Liệu thông tin này có giúp mình tốt hơn, hay chỉ đang tiêu tốn thời gian và sự tử tế của mình cho một sự ồn ào vô nghĩa?"
Học cách lướt qua những "biến cố" không liên quan là bước đầu tiên để bảo vệ sức khỏe tinh thần và xây dựng một cộng đồng mạng văn minh hơn.
TussNews