Từ khóa: đạo đức, học viên, nghề nghiệp, tăng cường.
Là một bộ phận quan trọng của đạo đức xã hội, đạo đức nghề nghiệp (ĐĐNN) là những quy tắc, chuẩn mực phản ánh mối quan hệ giữa con người với công việc, giữa con người với con người, giữa cá nhân với cộng đồng nhằm điều chỉnh thái độ, hành vi của những người hoạt động trong lĩnh vực nghề nghiệp đó, đáp ứng đòi hỏi đặc thù do tính chất, đặc điểm riêng của nghề nghiệp đề ra. Về bản chất, ĐĐNN là sự phản ánh tồn tại xã hội dưới góc độ đời sống đạo đức, mà trước hết là nhu cầu quan hệ đạo đức đặt ra của đời sống xã hội, thông qua các chuẩn mực, quy tắc đạo đức để điều chỉnh hành vi con người một cách tự nguyện theo lương tâm của mỗi người.
Trong xã hội có bao nhiêu nghề thì có bấy nhiêu thứ ĐĐNN. Cũng như bất kỳ ngành, nghề nào khác, ngành Quân đội cũng có một hệ thống quy chuẩn đạo đức riêng. Quân đội nhân dân Việt Nam là lực lượng vũ trang trọng yếu, tin cậy của Đảng, Nhà nước và Nhân dân, đóng vai trò chủ chốt trong công tác đấu tranh, bảo vệ an toàn, an ninh tổ quốc, đảm bảo an toàn cho nhân dân, giữ vững chủ quyền dân tộc, toàn vẹn lãnh thổ quốc gia..
Hiện nay, đất nước ta đang bước vào thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, chủ động và tích cực hội nhập quốc tế trong bối cảnh thế giới đầy biến động, tiềm ẩn nhiều bất trắc, khó lường. Âm mưu, hoạt động “diễn biến hoà bình”, bạo loạn, lật đổ của các thế lực thù địch nhằm xoá bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản và chế độ xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam vẫn không thay đổi. Trong khi đó, những biểu hiện xa rời mục tiêu, lý tưởng độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận cán bộ, đảng viên đang tác động làm xói mòn lòng tin của cán bộ, nhân dân, ảnh hưởng đến vai trò lãnh đạo của Đảng, Nhà nước. Trước tình hình đó, phẩm chất, đạo đức của cán bộ, chiến sĩ chịu ảnh hưởng không nhỏ, diễn ra theo hai chiều hướng: tích cực và tiêu cực.
Về mặt tích cực, đa số cán bộ, chiến sĩ luôn tuyệt đối trung thành với sự nghiệp cách mạng của Đảng, Nhà nước và Nhân dân. Tuyệt đối trung thành với Đảng, với Tổ quốc và Nhân dân đã trở thành bản chất của Quân đội nhân dân Việt Nam, là lý tưởng, mục tiêu phấn đấu của mỗi cán bộ, chiến sĩ; thành động cơ, động lực thôi thúc cán bộ, chiến sĩ hành động, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ cách mạng, không quản ngại khó khăn, gian khổ, kiên quyết đấu tranh với mọi loại tội phạm; sẵn sàng hi sinh cả bản thân mình vì sự nghiệp bảo vệ an ninh quốc gia, bảo vệ chế độ, bảo vệ tài sản xã hội chủ nghĩa, tính mạng và tài sản của nhân dân. Có ý thức tổ chức kỷ luật cao, tự giác chấp hành nghiêm đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước, kỷ luật Quân đội; sẵn sàng nhận và hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ mà tổ chức phân công...
Bên cạnh những mặt tích cực, phẩm chất, đạo đức của cán bộ, chiến sĩ còn những hạn chế, tiêu cực: một bộ phận cán bộ, chiến sĩ thiếu tinh thần trách nhiệm, suy thoái về đạo đức, ý thức tổ chức kỷ luật kém, lạm dụng chức vụ, quyền hạn được giao, có những trường hợp nghiêm trọng đã phải đưa ra xử lý trước pháp luật, làm giảm độ tin cậy của nhân dân…
Để góp phần khắc phục tình trạng xuống cấp về ĐĐNN trong một bộ phận cán bộ, chiến sĩ, đồng thời nâng cao hiệu quả công tác bồi dưỡng, giáo dục ĐĐNN cho cán bộ, chiến sĩ, trước hết cần tập trung làm tốt công tác bồi dưỡng, giáo dục ĐĐNN ngay khi còn là học viên được đào tạo tại các nhà trường Quân đội - nơi đào tạo ra những người sĩ quan Quân đội tương lai.
Đối với học viên các nhà trường Quân đội, ĐĐNN có vai trò rất quan trọng, luôn gắn liền với cuộc sống và sự nghiệp của họ, là cơ sở nền tảng để người học viên phát huy tốt vai trò, trách nhiệm và nâng cao hiệu quả công việc sau khi ra trường. Vì vậy, giáo dục ĐĐNN cho người sĩ quan quân đội tương lai ngay từ khi đào tạo tại các nhà trường Quân đội là một nội dung đặc biệt quan trọng, thường xuyên và cấp bách hiện nay.
Quán triệt sâu sắc đường lối, quan điểm của Đảng về xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam trong tình hình mới; xuất phát từ mục tiêu, yêu cầu đào tạo của các nhà trường Quân đội hiện nay. Những năm qua, các nhà trường Quân đội đã đặc biệt coi trọng bồi dưỡng, giáo dục ĐĐNN cho đội ngũ học viên; coi đây là một nội dung, tiêu chí rất quan trọng, trực tiếp góp phần hình thành và phát triển phẩm chất, nhân cách của người sĩ quan Quân đội.
Mặc dù đã đạt được những kết quả quan trọng, song so với yêu cầu thực tiễn đặt ra, công tác bồi dưỡng, giáo dục ĐĐNN cho học viên ở các nhà trường Quân đội vẫn còn bộc lộ một số hạn chế nhất định, như: một số cán bộ, giảng viên, học viên còn nhận thức chưa đầy đủ về ĐĐNN và sự cần thiết phải tăng cường bồi dưỡng, giáo dục ĐĐNN cho học viên; nội dung, hình thức giáo dục ĐĐNN chậm đổi mới, vận dụng có lúc chưa sát với thực tế; sự phối hợp giữa các tổ chức, các lực lượng trong giáo dục có lúc, có nơi hiệu quả chưa cao.
Để tăng cường bồi dưỡng ĐĐNN cho học viên ở các nhà trường Quân đội hiện nay đạt hiệu quả cao, cần quán triệt và thực hiện tốt một số giải pháp cơ bản sau:
Một là, thống nhất và tạo sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức, trách nhiệm của các tổ chức, các lực lượng trong bồi dưỡng ĐĐNN cho học viên.
Đây là giải pháp cơ bản xuyên suốt, có ý nghĩa quyết định và là cơ sở để thực hiện các giải pháp khác nhằm tăng cường bồi dưỡng ĐĐNN cho học viên ở các nhà trường Quân đội có hiệu quả. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Tư tưởng đúng thì hành động mới khỏi bị sai lạc và mới làm tròn nhiệm vụ cách mạng được” (3). Bồi dưỡng ĐĐNN là một nội dung quan trọng trong quá trình đào tạo, có liên quan đến trách nhiệm của nhiều tổ chức, nhiều lực lượng trong các nhà trường Quân đội; cho nên, cần phải có sự thống nhất về nhận thức, đề cao trách nhiệm của các tổ chức, các lực lượng thì kết quả mới đạt được hiệu quả như mong muốn.
Cấp ủy, tổ chức đảng các cấp trong các nhà trường Quân đội cần tăng cường quán triệt, tuyên truyền, giáo dục làm cho các tổ chức, các lực lượng nhận thức rõ vị trí, vai trò, tầm quan trọng và sự cần thiết phải tăng cường bồi dưỡng ĐĐNN cho học viên; nắm vững quan điểm, nghị quyết của Đảng, Quân ủy Trungvà chỉ thị, hướng dẫn của Bộ Quốc phòng về giáo dục, đào tạo nói chung, bồi dưỡng, giáo dục đạo đức nói riêng, trong đó có ĐĐNN; phát huy vai trò, trách nhiệm của các tổ chức, các lực lượng trong quá trình bồi dưỡng ĐĐNN cho học viên; thông qua thực hiện tốt một số hình thức, biện pháp chủ yếu như: hội nghị, sinh hoạt, giao ban, giao nhiệm vụ và thực tiễn lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức tiến hành giáo dục, đào tạo; sơ kết, tổng kết rút kinh nghiệm, thực hiện nhiệm vụ giáo dục, đào tạo.
Hai là, thường xuyên đổi mới chương trình, xác định đúng nội dung, vận dụng linh hoạt, sáng tạo các hình thức, biện pháp bồi dưỡng ĐĐNN cho học viên sát với tình hình thực tiễn hiện nay.
Chương trình, nội dung là một mặt rất quan trọng trong quá trình bồi dưỡng ĐĐNN cho học viên ở các nhà trường Quân đội. ĐĐNN của học viên hiện nay cần phải phấn đấu, rèn luyện, tu dưỡng để có được phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ”, đó chính là chuẩn mực về phẩm chất đạo đức, tư cách của người quân nhân cách mạng trong mọi thời đại, có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ và từng bước hiện đại.
Để có được phẩm chất ĐĐNN nói trên, các nhà trường Quân đội phải quan tâm bồi dưỡng, giáo dục cho học viên hệ thống tri thức nền tảng, cần thiết; đồng thời, luận giải làm rõ nội dung, yêu cầu của chuẩn mực ĐĐNN đó như thế nào, xác định rõ những nội dung cụ thể của chuẩn mực đó để bồi dưỡng, giáo dục cho học viên có hiệu quả. Vì vậy, để bồi dưỡng, giáo dục ĐĐNN cho học viên hiện nay, các nhà trường Quân đội cần thường xuyên đổi mới chương trình đào tạo, xác định và tập trung vào những nội dung chủ yếu, đó là: Thứ nhất, lòng trung thành tuyệt đối với Tổ quốc, Đảng Cộng sản Việt Nam và chế độ xã hội chủ nghĩa. Thứ hai, có hiểu biết cơ bản về lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước, nhiệm vụ của cách mạng, của Quân đội, của các nhà trường theo hướng cơ bản, thiết thực; có kiến thức toàn diện về các khoa học: cơ bản, xã hội và nhân văn, quân sự, tin học, ngoại ngữ; qua đó hình thành và phát triển thế giới quan, phương pháp nhận thức khoa học, trực tiếp bồi dưỡng phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, ĐĐNN cho học viên. Thứ ba, giáo dục, bồi dưỡng học viên theo những giá trị chuẩn mực đạo đức của dân tộc, tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, góp phần hình thành, hoàn thiện chuẩn mực đạo đức của con người Việt Nam; đạo đức của người Quân nhân cách mạng cho từng học viên. Trọng tâm là tiếp tục thực hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XII về “ Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng, ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ”, Chỉ thị số 05-CT/TW của Bộ Chính trị “Về đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” . Những nội dung giáo dục đó cần được hệ thống hóa, cụ thể hóa, phù hợp với từng đối tượng học viên, có tính khả thi cao trong thực tiễn.
Ngoài ra, các tổ chức, các lực lượng của các nhà trường Quân đội cần nắm vững và vận dụng linh hoạt, sáng tạo các hình thức, phương pháp như: bồi dưỡng thông qua thực hiện nội dung, chương trình giáo dục chính trị; bồi dưỡng thông qua thực hiện nội dung, chương trình dạy học các môn khoa học xã hội và nhân văn, nhất là các môn khoa học Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; bồi dưỡng thông qua thực hiện các môn chuyên ngành, thông qua thực hiện các chế độ, quy định; bồi dưỡng thông qua tấm gương trong sáng, điển hình, mẫu mực về đạo đức của đọi ngũ cán bộ, giảng viên, học viên…
Ba là, phát huy tính tích cực, tự giác của học viên trong tự bồi dưỡng, giáo dục, rèn luyện ĐĐNN đáp ứng mục tiêu yêu cầu đào tạo của các trường và thực tiễn công tác sau khi ra trường.
Để tăng cường bồi dưỡng ĐĐNN cho học viên các nhà trường đạt hiệu quả cao, việc tự bồi dưỡng, giáo dục, rèn luyện trong quá trình đào tạo luôn giữ vai trò quyết định, biến quá trình bồi dưỡng thành quá trình tự bồi dưỡng, từ yêu cầu, nhiệm vụ bắt buộc thành nhu cầu tự thân của mỗi học viên. Vì vậy, từng học viên cần phát huy tính tích cực, tự giác trong tự bồi dưỡng, tự giáo dục, rèn luyện ĐĐNN theo mục tiêu, yêu cầu đào tạo và chuẩn mực đạo đức đối với người Quân nhân cách mạng.
Các tổ chức, các lực lượng của các nhà trường Quân đội tập trung thực hiện tốt một số nội dung, biện pháp chủ yếu như: tăng cường bồi dưỡng xây dựng động cơ, thái độ, trách nhiệm đúng đắn cho học viên trong tự bồi dưỡng, rèn luyện ĐĐNN làm cho học viên luôn xác định đúng nội dung, phương pháp tự bồi dưỡng, tự giáo dục, rèn luyện ĐĐNN theo mục tiêu yêu cầu đào tạo và chuẩn mực đạo đức của người Quân nhân cách mạng; phát huy vai trò của các tổ chức, các lực lượng, nhất là cán bộ quản lý ở đơn vị học viên trong quản lý, kiểm tra, chấn chỉnh, rút kinh nghiệm và giúp đỡ học viên thực hiện có chất lượng, hiệu quả nội dung, chương trình, kế hoạch tự bồi dưỡng, rèn luyện ĐĐNN của người Quân nhân cách mạng theo mục tiêu, yêu cầu đào tạo của các trường và thực tiễn công tác sau khi ra trường.
Tăng cường bồi dưỡng ĐĐNN cho học viên ở các nhà trường Quân đội trong tình hình mới là vấn đề có ý nghĩa quan trọng, trực tiếp quyết định chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo đội ngũ học viên của các trường. Đây là một quá trình lâu dài, khó khăn, phức tạp; đòi hỏi sự kiên trì, nỗ lực, tích cực cao của các lực lượng; hoàn thành mục tiêu yêu cầu đào tạo; góp phần xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại.
Phan Văn Đại
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2016), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc Lần XII, Nxb CTQG, Hà Nội.
2. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc Lần XIII, Nxb CTQG, Hà Nội.
3. Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, Tập 6, Nxb CTQG, Hà Nội.
Tiểu đoàn 1, Trường Sĩ quan Chính trị, Bộ Quốc Phòng
