Việt Nam đang và sẽ là một trong những nước chịu tác động nghiêm trọng của ô nhiễm môi trường và biến đổi khí hậu. Vấn đề bảo vệ môi trường không còn của riêng ai, đó là trách nhiệm của cả nhân loại, của toàn xã hội, của các cấp, các ngành và mọi người dân Việt Nam; trong đó có thanh niên Quân đội (TNQĐ) là lực lượng xung kích có vị trí, vai trò hết sức quan trọng góp phần thực hiện thắng lợi mọi nhiệm vụ chính trị của đơn vị, trong đó có nhiệm vụ bảo vệ môi trường sinh thái.
Thời gian qua, công tác quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu của nước ta đạt được những kết quả tích cực như: Hệ thống chính sách, pháp luật về quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường và thích ứng với biến đổi khí hậu tiếp tục được hoàn thiện. Kiểm soát chặt chẽ hơn các hoạt động khai thác tài nguyên, hạn chế xuất khẩu khoáng sản thô. Công tác kiểm tra, giám sát và kiểm soát về môi trường được tăng cường, xử lý nghiêm một số vụ gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Cơ bản bảo đảm cung cấp nước sạch, dịch vụ vệ sinh môi trường cho người dân. Chủ động thực hiện Chương trình quốc gia về ứng phó với biến đổi khí hậu, phòng chống thiên tai đạt kết quả bước đầu...
Đối với Quân đội bước vào thời kỳ mới, dưới tác động của thực trạng ô nhiễm môi trường, Nghị quyết Đại hội IX của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh Quân đội xác định: “Đẩy mạnh các phong trào hành động cách mạng của tuổi trẻ Quân đội, nhất là trong học tập, huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, bảo vệ môi trường, phòng chống thiên tai và biến đổi khí hậu”.
Bên cạnh ưu điểm là chủ yếu, vẫn còn một số hạn chế như: Nhận thức về môi trường, bảo vệ môi trường của một bộ phận TNQĐ chưa toàn diện, đầy đủ; ý chí quyết tâm trong bảo vệ môi trường chưa cao; chưa thật sự tự giác chấp hành nhiệm vụ bảo vệ môi trường …. Những hạn chế ảnh hưởng tiêu cực đến uy tín và chất lượng hoàn thành nhiệm vụ bảo vệ môi trường của các đơn vị Quân đội.
Dự báo trong những năm tới, “Những vấn đề toàn cầu, như thiên tai, dịch bệnh, biến đổi khí hậu, nước biển dâng, ô nhiễm môi trường... tiếp tục diễn biến phức tạp”, “kinh tế thế giới lâm vào khủng hoảng, suy thoái nghiêm trọng và có thể còn kéo dài do tác động của đại dịch Covid-19”.
Như vậy, “biến đổi khí hậu gay gắt, phức tạp... ngày càng tác động mạnh đến sự phát triển của đất nước”, “Thích ứng với biến đổi khí hậu là yêu cầu cấp thiết, đồng thời là những thách thức rất lớn đối với nước ta trong thời gian tới”.
Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng xác định: “Chủ động thích ứng có hiệu quả với biến đổi khí hậu, phòng, chống và giảm nhẹ thiên tai, dịch bệnh; quản lý, khai thác, sử dụng hợp lý, tiết kiệm, hiệu quả và bền vững tài nguyên; lấy bảo vệ môi trường sống và sức khỏe nhân dân làm mục tiêu hàng đầu; kiên quyết loại bỏ những dự án gây ô nhiễm môi trường, bảo đảm chất lượng môi trường sống, bảo vệ đa dạng sinh học và hệ sinh thái; xây dựng nền kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, thân thiện với môi trường”.
Những yêu cầu đó đã và đang đòi hỏi TNQĐ cần tiếp tục phát huy vai trò xung kích bảo vệ môi trường, làm cho hoạt động ấy không còn là sự bắt buộc theo quy định, điều lệnh, điều lệ mà phải là nhu cầu tự giác, ý thức thường trực, luôn khắc sâu trong suy nghĩ và hành động.
Để nâng cao ý thức bảo vệ môi trường cho TNQĐ trong giai đoạn hiện nay cần thực hiện có hiệu quả một số biện pháp cơ bản sau:
Một là, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức trách nhiệm của TNQĐ về nhiệm vụ bảo vệ môi trường hiện nay.
Cấp ủy, tổ chức đảng, chỉ huy các cấp, tổ chức Đoàn thanh niên thường xuyên tuyên truyền, giáo dục, quán triệt nghiêm túc các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, Chính phủ, Bộ Quốc phòng về mối quan hệ của thiên nhiên đối với con người và nhiệm vụ bảo vệ môi trường sinh thái cho TNQĐ.
Môi trường đóng vai trò hết sức quan trọng đối với sự tồn tại và sự phát triển của con người và xã hội loài người. Môi trường không chỉ cung cấp các nguồn nguyên liệu đầu vào cho sản xuất, đáp ứng các nhu cầu sinh sống hàng ngày cho con người mà còn là nơi chứa và hấp thụ nguồn chất thải do chính sản xuất và con người tạo ra. Điều đó khẳng định rằng: vấn đề bảo vệ môi trường phải duy trì các quy trình sinh thái chủ yếu và các hệ sinh thái quyết định đến đời sống con người; phải sử dụng hợp lý các nguồn tài nguyên thiên nhiên, nhất là các tài nguyên sinh vật, tránh làm cạn kiệt hoặc huỷ diệt tài nguyên; bảo đảm có được một chiến lược phát triển bền vững và ổn định. Vì lẽ đó, bảo vệ môi trường có ý nghĩa tích cực, nó bao gồm cả bảo quản, duy trì, sử dụng hợp lý, hồi phục và nâng cao hiệu suất của môi trường tự nhiên, bao gồm cả các nguồn tài nguyên tái tạo và không tái tạo.
Vì vậy, TNQĐ phải hiểu được ý nghĩa, tầm quan trọng của việc bảo vệ môi trường là trách nhiệm của mỗi cá nhân giữ cho môi trường trong lành, sạch đẹp, bảo đảm cân bằng sinh thái; ngăn chặn, khắc phục các hậu quả xấu do con người và thiên nhiên gây ra; đồng thời khai thác, sử dụng hợp lý, tiết kiệm tài nguyên và sống hài hòa với “mẹ thiên nhiên”.
Hai là, xây dựng điều kiện thuận lợi góp phần nâng cao ý thức bảo vệ môi trường cho TNQĐ.
Điều kiện thuận lợi là hệ thống cơ sở vật chất, tinh thần tác động, chi phối đến hoạt động bảo vệ môi trường bảo đảm cho TNQĐ hoàn thành tốt nhiệm vụ.
Quan tâm đầu tư xây dựng cảnh quan môi trường đơn vị chính quy xanh - sạch - đẹp - thông thoáng - tiện dụng là tạo điều kiện tốt, bền vững để TNQĐ có động lực bên trong nâng cao ý thức, trách nhiệm bảo vệ môi trường sinh thái ở đơn vị.
Đó là, xây dựng cảnh quan môi trường đơn vị chính quy - sáng - xanh - sạch - đẹp - thông thoáng - tiện dụng là một trong những tiêu chí để đánh giá đơn vị vững mạnh toàn diện trong điều kiện mới. Doanh trại đơn vị hài hòa với thiên nhiên khu vực đóng quân được ví như quần thể sinh thái, là điều kiện vật chất tác động đến tinh thần TNQĐ, từ đó góp phần hình thành ý thức bảo vệ môi trường một cách tự giác, tích cực trong TNQĐ.
Đó là, xây dựng nếp sống văn hóa, ứng xử thân thiện với môi trường và hệ thông cơ chế, chính sách phù hợp với nhiệm vụ bảo vệ môi trường.
Con người có 3 mối quan hệ chính đó là, quan hệ với thiên nhiên, với xã hội và với chính bản thân con người. Việc ứng xử của con người với thiên nhiên một cách có văn hóa được hun đắp bởi môi trường sống, đó là quan niệm, lối sống, tập quán của mỗi địa phương, vùng miền. Tuy nhiên, cần lưu giữ và tuyền bá những giá trị văn hóa tích cực cho TNQĐ trên cơ sở truyền thống gia đình, quê hương, đất nước và quân đội đối với nhiệm vụ bảo vệ môi trường. Bên cạnh đó phải xây dựng được cơ chế chính sách của nhiệm vụ bảo vệ môi trường, khen thưởng kịp thời những hành động bảo vệ môi trường và nên án, thậm chí kỷ luật thích đáng đối với những hành động phá hoại môi trường sinh thái.
Ba là, phát huy vai trò tự học tập, tu dưỡng, rèn luyện của đội ngũ TNQĐ nâng cao nhận thức, trách nhiệm đi đầu trong bảo vệ môi trường hiện nay.
Đội ngũ TNQĐ cần tích cực tự học tập, tự rèn luyện, trau dồi phẩm chất đạo đức, lối sống, nâng cao ý thức tự giác trong bảo vệ môi trường.
Phát huy vai trò TNQĐ luôn chủ động, tích cực trong công tác vệ sinh môi trường, tập trung xây dựng thao trường bãi tập, nhà ở, nhà ăn, khuôn viên doanh trại, nhà bếp, khu vệ sinh, tắm giặt, ao hồ, chuồng trại chăn nuôi..., không để gây ô nhiễm môi trường, không phát sinh dịch bệnh. Xây dựng một số khu thu gom rác thải tập trung, bố trí thùng rác công cộng quanh đơn vị dưới sự quản lý của tổ chức đoàn.
BCCS Vùng 5 HQ tổng dọn vệ sinh bờ biển,
hưởng ứng phong trào chống rác thải nhựa. Ảnh: Hoàng Hùng
Duy trì thường xuyên phong trào thi đua hành động vì môi trường, phấn đấu mỗi cá nhân TNQĐ là một thành viên tích cực, thanh niên kiểu mẫu về bảo vệ môi trường; luôn đi đầu trong các phong trào thu gom, phân loại, xử lý rác thải, bảo đảm giữ gìn vệ sinh, cảnh quan môi trường đơn vị chính quy - sáng - xanh - sạch - đẹp - thông thoáng - tiện lợi cho quá trình học tập, công tác, huấn luyện và sẵn sàng chiến đấu cao.
Bên cạnh đó, TNQĐ cần nâng cao hiểu biết, chú trọng xây dựng nếp sống văn hóa, hành vi ứng xử thân thiện với môi trường sinh thái, xây dựng các chuẩn mực, hình thành ý thức, lối nghĩ, cách làm, hành vi ứng xử thân thiện với thiên nhiên, môi trường, đảm bảo xây dựng môi trường doanh trại quân đội luôn chính quy - sáng - xanh - sạch - đẹp - thông thoáng - tiện lợi trong giai đoạn mới.
TNQĐ luôn nhớ chủ đề ngày Môi trường Thế giới năm 2021 là " Khôi phục các thế hệ " ( GenerationRestoration ); Sự kiện năm nay sẽ được tổ chức ở Pakistan.
Tài liệu tham khảo
1. Bộ Quốc phòng (2016), Quân đội thực hiện tốt công tác bảo vệ môi trường trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá và hội nhập quốc tế, Cổng Thông tin điện tử ngày 22/6/2016.
2. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập 1, Nxb Chính trị Quốc gia - Sự thật, Hà Nội.
3. Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam (2017), Văn kiện Đại hội đại biểu Đoàn TNCS Hồ Chí Minh lần thứ IX (2017 – 2022), Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội.
Phùng Hải Châu - Học viện Chính trị, BQP
