Thanh tra Chính phủ kết luận nhiều ngân hàng chưa tuân thủ đầy đủ quy định khi phát hành trái phiếu doanh nghiệp
5 ngân hàng đang lưu hành 97.800 tỷ đồng trái phiếu
Theo kết quả thanh tra, 5 ngân hàng nói trên đã phát hành 386 mã trái phiếu với tổng giá trị 255.142 tỷ đồng trong giai đoạn từ 1/1/2015 đến 30/6/2023. Đây là loại trái phiếu không chuyển đổi, không có tài sản bảo đảm, kỳ hạn từ 1 - 10 năm, lãi suất cố định hoặc thả nổi. Mục đích phát hành chủ yếu nhằm tăng quy mô vốn, bổ sung vốn cấp 2 và phục vụ hoạt động tín dụng của các ngân hàng.
Đến ngày 30/6/2023, vẫn còn 173 mã trái phiếu đang lưu hành với tổng giá trị 97.828 tỷ đồng. Nhà đầu tư sơ cấp của các trái phiếu này gồm cá nhân và tổ chức. Các tổ chức tín dụng cho biết chưa phát sinh nợ quá hạn đối với gốc và lãi trái phiếu tại thời điểm thanh tra.
Phát hành trái phiếu chưa đúng quy định
Kết quả kiểm tra hồ sơ cho thấy 4/5 ngân hàng (OCB, VIB, VPBank, MB) thực hiện chưa đúng quy định về hồ sơ phát hành. Cụ thể, các ngân hàng này khi công bố thông tin trước các đợt phát hành TPDN trong thời gian từ năm 2021 đến ngày 30/6/2023, nội dung các bản công bố thông tin - mục "Kế hoạch sử dụng tiền thu được từ đợt phát hành" không nêu rõ thời gian giải ngân nguồn vốn từ phát hành TPDN theo mẫu được quy định.
Đáng chú ý, OCB còn phát hành trái phiếu không đúng phương án đã được Hội đồng quản trị phê duyệt.
Sử dụng tiền trái phiếu sai mục đích
Thanh tra Chính phủ cho biết 3/5 ngân hàng (ACB, VPBank, MB) đã sử dụng tiền thu được từ phát hành một số mã TPDN không đúng mục đích nêu tại phương án phát hành và nội dung bản công bố thông tin.
Trong đó, ACB sử dụng tiền thu được từ phát hành trái phiếu mã TPACB2018/10Y (ngày phát hành 19/12/2018, giá trị phát hành 2.200 tỷ đồng) và trái phiếu mã ACB.2019.04 (ngày phát hành 6/12/2019, giá trị phát hành 1.500 tỷ đồng) để cho vay trung dài hạn và ngắn hạn trong khi tại phương án phát hành được Hội đồng quân trị ACB thông qua, mục đích phát hành các trái phiếu là để “phục vụ nhu cầu cấp tín dụng trung dài hạn”.
Tại VPBank, theo số liệu báo cáo, tài liệu của VPBank, VPBank sử dụng tổng số tiền 1.259,96 tỷ đồng trong tổng số 5.000 tỷ đồng từ 5 mã TPDN phát hành trong năm 2021, 2022 để cho các khách hàng vay ngắn hạn trong khi theo phương án phát hành và công bố thông tin trước phát hành, mục đích phát hành các mã trái phiếu là "để bổ sung nguồn vốn hoạt động nhằm đáp ứng nhu cầu cho vay trung dài hạn bằng tiền Đồng của VPB”; VPB sử dụng 2,9 tỷ đồng trong tổng số tiền 500 tỷ đồng từ trái phiểu VPB.BOND.2016.07 (ngày phát hành 14/12/2016) và 540 tỷ đồng trong tổng số tiền 1.000 tỷ đồng từ trái phiếu VPBL2125018 (ngày phát 27/7/2021) cho 2 khách hàng vay ngắn hạn, trong khi theo phương án phát hành mục đích phát hành là để “cho vay trung và dài hạn”.
Tại MB, theo số liệu báo cáo, tài liệu của MB, MB sử dụng tiền thu được từ 11 mã trái phiếu phát hành năm 2022 với tổng giá trị phát hành 1.920 tỷ đồng để thực hiện cho vay mà không thực hiện đầu tự theo mục đích phát hành nêu tại các bản công bố thông tin trước phát hành “để bổ sung vốn cấp 2 dài hạn theo quy định của NHNN, phục vụ nhu cầu cấp tín dụng, đầu tư cũng như tăng quy mô vốn hoạt động của Ngân hàng nhằm đáp ứng mục tiêu tăng trưởng kinh doanh năm 2022 và các năm tiếp theo, phù hợp với quy định pháp luật tổ chức tín dụng”.
Thanh tra Chính phủ cho biết cả 5 ngân hàng ACB, OCB, VIB, VPBank và MB đều chưa thực hiện đúng quy định về quản lý vốn thu được từ phát hành trái phiếu doanh nghiệp.
Cụ thể, các ngân hàng này không thể xác định rõ từng khoản vay hay khách hàng nào sử dụng nguồn tiền từ phát hành trái phiếu, do toàn bộ số tiền huy động được đều được gộp chung vào nguồn vốn kinh doanh tổng thể. Việc cho vay, thu nợ và huy động vốn diễn ra liên tục và đan xen, khiến các ngân hàng không theo dõi riêng biệt dòng tiền từ trái phiếu. Báo cáo kiểm toán cũng nêu rõ, việc đánh giá tình hình sử dụng vốn chỉ dựa trên số dư trái phiếu tại thời điểm cuối kỳ (31/12/2022 hoặc 30/6/2023), chứ không xác định được chính xác nguồn vốn này đã được sử dụng cho những khoản vay cụ thể nào.
Chậm công bố thông tin, báo cáo không chính xác
Thanh tra Chính phủ cho biết cả 5 ngân hàng ACB, OCB, VIB, VPBank và MB đều vi phạm quy định về công bố thông tin khi phát hành trái phiếu doanh nghiệp.
Các lỗi phổ biến gồm công bố chậm hoặc không đúng thời hạn đối với báo cáo trước phát hành, kết quả phát hành, báo cáo tài chính định kỳ, tình hình thanh toán gốc- lãi, và sử dụng nguồn vốn từ trái phiếu.
Cụ thể, ACB, OCB và MB chậm công bố thông tin trước phát hành; ACB và OCB chậm báo cáo kết quả phát hành; riêng ACB còn nộp muộn báo cáo tài chính và báo cáo tình hình thanh toán trái phiếu.
Ngoài ra, ACB, VIB, VPBank và MB đều chậm công bố báo cáo sử dụng vốn; OCB chậm báo cáo việc thực hiện cam kết với nhà đầu tư; và ACB, OCB chậm công bố kết quả mua lại trái phiếu trước hạn.
Đáng chú ý, VPBank bị kết luận công bố thông tin không chính xác về việc sử dụng tiền từ phát hành trái phiếu trong các năm 2020 - 2022 và bán niên 2021, vi phạm quy định tại Nghị định 153/2020/NĐ-CP.
Lãi suất trái phiếu còn nhiều bất cập
Một nội dung đáng chú ý khác là việc xác định lãi suất trái phiếu của các ngân hàng.
Qua kiểm tra, Thanh tra Chính phủ phát hiện lãi suất trái phiếu cố định (kỳ hạn 12 - 36 tháng) của 5 ngân hàng ACB, OCB, VIB, VPBank và MB có sự chênh lệch đáng kể so với mức lãi suất do NHNN quy định và khác nhau giữa từng ngân hàng, từng thời điểm.
Ngoài ra, từ sau Thông tư 01/2021 của NHNN, các ngân hàng được phép mua trái phiếu do ngân hàng khác phát hành, khiến dòng vốn giữa các tổ chức tín dụng, đặc biệt giữa nhóm Big4 và khối ngân hàng thương mại cổ phần, trở nên phức tạp hơn. Thanh tra Chính phủ kiến nghị NHNN cần rà soát, sửa đổi quy định về lãi suất phát hành TPDN cho rõ ràng, minh bạch hơn, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát việc đầu tư trái phiếu giữa các ngân hàng.
Anh Mai