TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
Trang phục thi đấu thể thao đã từ lâu không chỉ đơn thuần là trang phục phục vụ cho việc thi đấu mà còn trở thành một biểu tượng của quốc gia, mang theo những thông điệp văn hóa và tinh thần dân tộc. Ở các quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc và Brazil, thiết kế trang phục thi đấu không chỉ chú trọng đến yếu tố kỹ thuật mà còn phản ánh sâu sắc bản sắc văn hóa, truyền thống dân tộc và hình ảnh quốc gia. Những quốc gia này đã thành công trong việc sử dụng trang phục thể thao để xây dựng hình ảnh quốc gia mạnh mẽ và khẳng định vị thế trên đấu trường quốc tế.
Tại Việt Nam, trong những năm gần đây, sự chú trọng vào thiết kế trang phục thi đấu đã trở thành một xu hướng đáng chú ý. Các đội tuyển quốc gia ngày càng đầu tư vào các yếu tố thiết kế như họa tiết trống đồng, sắc đỏ vàng tượng trưng cho quốc kỳ, cùng các chất liệu và phom dáng hiện đại để không chỉ nâng cao hiệu quả thi đấu mà còn tạo ra những bộ trang phục thể thao mang đậm dấu ấn văn hóa Việt Nam. Sự kết hợp này không chỉ thể hiện niềm tự hào dân tộc mà còn giúp khơi dậy tình yêu và sự đoàn kết trong cộng đồng.
Trong kỷ nguyên số, nơi hình ảnh lan truyền mạnh mẽ trên các nền tảng truyền thông xã hội, trang phục thể thao Việt Nam đang trở thành một "lá cờ văn hóa", không chỉ trong các sự kiện thể thao quốc tế mà còn trong lòng người hâm mộ, đặc biệt là giới trẻ. Việc vận động viên khoác lên mình trang phục thi đấu không chỉ là một hành động thể hiện sự tự hào cá nhân mà còn là sự kết nối với hàng triệu người trẻ đang theo dõi, ủng hộ và đồng hành cùng các đội tuyển quốc gia. Chính vì vậy, việc xây dựng thương hiệu cá nhân cho các vận động viên thông qua trang phục thi đấu đã trở thành một yếu tố quan trọng trong chiến lược phát triển thể thao Việt Nam.
Trang phục thi đấu không chỉ đơn thuần là phương tiện thể hiện hình ảnh quốc gia mà còn là yếu tố kết nối, tạo dựng cảm xúc và truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ. Nghiên cứu này nhằm làm rõ mối liên hệ giữa thiết kế trang phục thi đấu Việt Nam với yếu tố văn hóa - tinh thần dân tộc và tác động của hình ảnh trang phục đến nhận thức, cảm xúc và động lực sống của giới trẻ. Bài nghiên cứu sẽ giúp đưa ra những giải pháp sáng tạo nhằm khai thác thời trang thể thao như một công cụ truyền thông mạnh mẽ, giúp nâng cao hình ảnh thể thao Việt Nam và thúc đẩy tinh thần thể thao trong cộng đồng trẻ.
KHÁI NIỆM
Trang phục thể thao và bản sắc văn hoá Theo Barnard (2002), thời trang là hệ thống ký hiệu văn hóa, trong đó trang phục thể thao có thể được xem là "bản tuyên ngôn hình ảnh" của một cộng đồng, một quốc gia. Các yếu tố như màu sắc, biểu tượng, họa tiết truyền thống khi được tích hợp vào thiết kế trang phục thi đấu sẽ định hình hình ảnh quốc gia trên trường quốc tế.
Tinh thần dân tộc trong thời trang thi đấu Lý thuyết "Symbolic Interactionism" (Blumer, 1969) cho rằng con người giao tiếp thông qua biểu tượng. Trong thể thao, trang phục thi đấu chính là biểu tượng gắn liền với cảm xúc cộng đồng - thể hiện tinh thần đoàn kết, chiến đấu và niềm tự hào dân tộc.
Ảnh hưởng đến thế hệ trẻ Thế hệ Gen Z, theo báo cáo của McKinsey (2023), là thế hệ sống bằng hình ảnh, giàu cảm xúc và luôn tìm kiếm sự kết nối có ý nghĩa. Khi hình ảnh trang phục thi đấu mang thông điệp văn hoá và tinh thần dân tộc rõ ràng, nó không chỉ thu hút sự quan tâm mà còn trở thành nguồn cảm hứng sống, thôi thúc giới trẻ hướng đến lối sống tích cực, năng động và có trách nhiệm với cộng đồng.
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Nghiên cứu sử dụng kết hợp khảo sát định lượng, phân tích hình ảnh và phỏng vấn sâu để đánh giá tác động của trang phục thi đấu thể thao Việt Nam đối với cảm xúc và động lực của giới trẻ.
Khảo sát định lượng: Khảo sát được thực hiện với 300 người từ 18–30 tuổi tại Hà Nội và TP.HCM (52% nữ, 48% nam) qua Google Forms. Các câu hỏi khảo sát tập trung vào mức độ quan tâm đến trang phục thi đấu, cảm xúc khi nhìn thấy trang phục đội tuyển quốc gia và tác động của trang phục đến động lực cá nhân. Mẫu nghiên cứu chủ yếu đại diện cho Gen Z ở các thành phố lớn, tuy nhiên kết quả có thể không hoàn toàn phản ánh toàn bộ giới trẻ ở các khu vực khác.
Phân tích hình ảnh: Phân tích các chiến dịch trang phục thi đấu gần đây của Đoàn Thể thao Việt Nam tại SEA Games, ASIAD và các đội tuyển bóng đá quốc gia. Các yếu tố như màu sắc, họa tiết, biểu tượng và hiệu ứng truyền thông xã hội được đánh giá để xác định mức độ tác động của thiết kế trang phục đối với tinh thần dân tộc và hình ảnh quốc gia.
Phỏng vấn sâu: 5 chuyên gia thiết kế thời trang và thể thao, cùng 10 bạn trẻ Gen Z tích cực trên mạng xã hội, nhằm thu thập ý kiến về ảnh hưởng của trang phục thi đấu đối với cảm xúc tự hào dân tộc và động lực sống của giới trẻ.
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Khảo sát cộng đồng
Kết quả khảo sát cho thấy 85% người tham gia cho rằng trang phục thi đấu ảnh hưởng đến cảm xúc tự hào dân tộc của họ, chứng tỏ sự gắn kết giữa hình ảnh trang phục và lòng tự hào về quốc gia. 68% cho biết đã chia sẻ hình ảnh hoặc bài đăng về trang phục đội tuyển quốc gia trên mạng xã hội, điều này cho thấy trang phục thi đấu cũng đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối cộng đồng và lan tỏa hình ảnh quốc gia. 74% người tham gia nhận định rằng trang phục thi đấu có thể truyền cảm hứng và đóng vai trò động lực tích cực cho thế hệ trẻ, đặc biệt trong việc thúc đẩy tinh thần thể thao và niềm tự hào dân tộc.
Phân tích hình ảnh:
Những bộ trang phục thi đấu, đặc biệt là của Đoàn Thể thao Việt Nam tại SEA Games 32 (2023), với họa tiết trống đồng, nhận được sự đánh giá cao về yếu tố văn hóa và thẩm mỹ. Các tuyển thủ như Nguyễn Thị Oanh, Quang Hải đã chia sẻ hình ảnh mặc trang phục thi đấu trên Instagram, mỗi bài đăng thu hút từ 30.000 – 100.000 lượt tương tác, cho thấy sự ảnh hưởng mạnh mẽ của hình ảnh trang phục trên các nền tảng truyền thông xã hội. Chiến dịch truyền thông "Proud to be Vietnamese", với hình ảnh các VĐV mặc đồng phục thi đấu, đã lan tỏa mạnh mẽ và được hơn 150.000 lượt chia sẻ trong vòng 2 tuần.
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
Trang phục thi đấu thể thao Việt Nam không chỉ là công cụ phục vụ thi đấu mà còn là biểu tượng văn hóa mạnh mẽ, mang trong mình câu chuyện dân tộc, tinh thần bất khuất và khát vọng vươn xa. Khi được đầu tư bài bản về mặt thiết kế, hình ảnh và truyền thông, trang phục thể thao có thể trở thành công cụ lan tỏa giá trị quốc gia mạnh mẽ đến thế hệ trẻ – từ đó tiếp thêm động lực để họ sống, hành động và cống hiến vì màu cờ sắc áo.
Khuyến nghị:
Về thiết kế: Cần đầu tư chiều sâu vào yếu tố văn hóa dân tộc trong thiết kế trang phục thi đấu, đặc biệt là sự kết hợp hài hòa giữa kỹ thuật hiện đại và các họa tiết truyền thống. Việc này không chỉ tăng cường bản sắc mà còn giúp tạo ra những bộ trang phục mang đậm giá trị văn hóa, dễ dàng kết nối với người trẻ.
Về truyền thông: Các chiến dịch truyền thông cần được xây dựng gắn liền với hình ảnh trang phục đội tuyển, không chỉ qua các kênh truyền thống mà còn tận dụng mạnh mẽ các nền tảng mạng xã hội như TikTok, Instagram. Câu chuyện cảm xúc và truyền cảm hứng từ trang phục thi đấu sẽ tạo ra hiệu ứng lan tỏa mạnh mẽ, đặc biệt là với Gen Z, thế hệ gắn liền với công nghệ và mạng xã hội.
Về giáo dục: Cần thúc đẩy sự kết hợp giữa ngành thể thao, thời trang và giáo dục để tạo ra thế hệ trẻ tự hào về bản sắc dân tộc và sẵn sàng đóng góp cho sự phát triển của đất nước. Các chương trình giáo dục về văn hóa và thể thao có thể giúp giới trẻ hình thành những giá trị tích cực và bản lĩnh trong việc xây dựng hình ảnh đất nước.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Montoya, P. (2002). The Personal Branding Phenomenon. Personal Branding Press. Goffman, E. (1959). The Presentation of Self in Everyday Life. Anchor Books. Nielsen Sports Report 2023. Buzzmetrics Vietnam Trend Report 2023. Báo Thanh Niên (2024). "Nguyễn Thị Oanh: Biểu tượng mới của thể thao Việt".
Tác giả :Nguyễn Oanh Oanh
Nguyễn Ngọc Ánh
Đào Lê Phương Anh
Trần Quốc Quân
Lê Thái Dương