Tầm nhìn chiến lược của Bác Hồ và sự ra đời của lực lượng Thanh niên xung phong
Giữa những năm 50 của thế kỷ XX, cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp bước vào giai đoạn khốc liệt. Với tầm nhìn sâu rộng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sớm nhận thức rõ vai trò to lớn của thanh niên trong sự nghiệp cách mạng. Người chỉ đạo Đảng đoàn Ban Thanh vận Trung ương và Ban Thường vụ Trung ương Đoàn Thanh niên Cứu quốc Việt Nam khẩn trương tổ chức các đội thanh niên tập trung dài ngày để phục vụ kháng chiến và kiến quốc. Từ đó, cái tên "Đội Thanh niên xung phong công tác" chính thức ra đời.
Đội đầu tiên gồm 225 đội viên, do đồng chí Vương Bích Vượng, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đoàn làm Đội trưởng, là lực lượng nòng cốt ban đầu làm nhiệm vụ mở đường, vận chuyển lương thực, tải đạn, khiêng thương, phục vụ chiến đấu… Những công việc thầm lặng nhưng vô cùng gian khổ ấy chính là hậu phương vững chắc để tiền tuyến giành thắng lợi.
Những chiến công thầm lặng – ghi dấu bằng máu và mồ hôi
Ngay sau khi thành lập, Đội Thanh niên xung phong công tác Trung ương được điều động phục vụ Chiến dịch Biên giới (1950). Trong những cung đường rừng núi hiểm trở, giữa bom đạn ác liệt, các đội viên đã không ngại hy sinh, gian khổ, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao.
Bác Hồ đã gửi thư khen ngợi, Đại tướng Võ Nguyên Giáp trực tiếp tuyên dương: "Đội Thanh niên xung phong công tác đã nêu cao tinh thần tích cực xung phong, triệt để tuân theo kỷ luật chiến trường, tổ chức chặt chẽ, gương mẫu trong mọi nhiệm vụ…"
Một trong những hình ảnh tiêu biểu gắn với lực lượng này là lần Bác Hồ đến thăm Liên phân đội Thanh niên xung phong 312 tại cầu Nà Cù, thôn Nà Tu, tỉnh Bắc Kạn (ngày 20/3/1951). Bác đã đọc tặng bốn câu thơ trở thành phương châm sống của bao thế hệ thanh niên Việt Nam:
"Không có việc gì khó
Chỉ sợ lòng không bền
Đào núi và lấp biển
Quyết chí ắt làm nên"
Câu thơ giản dị nhưng hàm chứa triết lý sâu sắc về tinh thần bền chí, quyết tâm và hành động, trở thành kim chỉ nam cho lớp lớp thanh niên Việt Nam trong công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, bảo vệ và xây dựng Tổ quốc.
Thanh niên xung phong – một sáng tạo tổ chức mang tính chiến lược
Sự ra đời của lực lượng Thanh niên xung phong là một sáng tạo mang dấu ấn chiến lược của cách mạng Việt Nam, đồng thời là sự kết tinh trí tuệ, tầm nhìn và nghệ thuật tổ chức quần chúng của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam. Không đơn thuần là một tổ chức tình nguyện, đây là một trường học lớn rèn luyện lớp trẻ về chính trị, tư tưởng, tổ chức, quân sự, kỹ năng sống và đạo đức cách mạng.
Trong điều kiện chiến tranh và sau này là thời kỳ khôi phục, kiến thiết đất nước, lực lượng Thanh niên xung phong đã đảm nhận những phần việc nặng nhọc, hiểm nguy, từ mở đường Trường Sơn, xây dựng các công trình kinh tế – quốc phòng, khai hoang lập nghiệp, đến xử lý hậu quả chiến tranh, phòng chống thiên tai…
Từ "Đội công tác" ban đầu, lực lượng này dần phát triển, hình thành nhiều đơn vị khác nhau như Đoàn Thanh niên xung phong Trung ương, Thanh niên xung phong giải phóng miền Nam, Thanh niên xung phong xây dựng kinh tế, với hàng vạn đoàn viên ưu tú đã hy sinh hoặc để lại một phần tuổi xuân nơi rừng sâu, núi cao, công trường, chiến trường…
Ngày truyền thống – sự nhắc nhớ hào hùng
Ngày 15/7 đã trở thành Ngày truyền thống lực lượng Thanh niên xung phong Việt Nam, không chỉ là dịp tưởng nhớ những cống hiến, hy sinh cao cả của lực lượng đặc biệt này, mà còn là dịp để tôn vinh tinh thần xung phong – tình nguyện – sáng tạo – cống hiến – những giá trị vượt thời gian mà lực lượng này đã khơi nguồn và truyền lửa cho các thế hệ mai sau.
Những cựu thanh niên xung phong hôm nay vẫn luôn là tấm gương sáng cho thế hệ trẻ noi theo. Nhiều người trong số họ đã tiếp tục đóng góp vào công cuộc xây dựng quê hương, phát triển kinh tế, làm công tác xã hội, giáo dục lý tưởng cách mạng cho lớp trẻ.
Tiếp nối tinh thần xung phong trong thời đại mới
Hơn bảy thập kỷ trôi qua kể từ ngày thành lập, tinh thần Thanh niên xung phong vẫn nguyên vẹn trong từng bước chân của thế hệ trẻ Việt Nam hôm nay. Dù không còn tiếng súng nơi chiến trường, nhưng vẫn còn đó những "mặt trận" cần tuổi trẻ xung kích như chuyển đổi số, đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp, bảo vệ môi trường, phát triển nông thôn – đô thị, an sinh xã hội, hội nhập quốc tế…
Các phong trào như Thanh niên tình nguyện hè, Mùa hè xanh, Tiếp sức mùa thi, Xuân tình nguyện, hay các chương trình Đồng hành cùng thanh niên khởi nghiệp, Lập thân lập nghiệp, đã và đang tiếp nối tinh thần xung phong ấy trong bối cảnh mới.
Đặc biệt, trong những năm gần đây, trước các thách thức toàn cầu như dịch bệnh, biến đổi khí hậu, thiên tai… tuổi trẻ Việt Nam đã thể hiện tinh thần trách nhiệm công dân, sự sáng tạo, dấn thân vì cộng đồng, được Đảng, Nhà nước và nhân dân đánh giá cao.
Sự kiện ngày 15/7/1950 không chỉ là mốc son của lực lượng Thanh niên xung phong Việt Nam mà còn là biểu tượng bất diệt về niềm tin của Bác Hồ vào thế hệ trẻ – những người mà theo Di chúc của Người là "lực lượng xung kích trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội."
Từ cầu Nà Cù năm xưa, đến các đô thị, nông thôn, vùng biên giới, hải đảo hôm nay, tinh thần xung phong vẫn tiếp tục được viết tiếp bởi những con người mới, trong hoàn cảnh mới. Lịch sử ghi nhận công lao của các thế hệ thanh niên xung phong đi trước, và hiện tại đang chứng kiến sự lớn mạnh, trưởng thành của thế hệ thanh niên hôm nay – những người đang tiếp nối "mạch nguồn xung phong" để dựng xây một Việt Nam hùng cường, phát triển và hội nhập.
Tấn Tài