Trong một vụ kiện có tính bước ngoặt, Tòa án Tối cao Mỹ sẽ xem xét liệu Trump có vượt quá thẩm quyền hiến định khi ban hành hàng loạt thuế quan lên hàng hóa toàn cầu – các biện pháp được cho là có thể làm rung chuyển nền kinh tế thế giới.
Tòa án Tối cao Mỹ sẽ xem xét liệu Trump có vượt quá thẩm quyền hiến định khi ban hành hàng loạt thuế quan lên hàng hóa toàn cầu
Phố Wall đặt cược ông Trump thua kiện: Hàng tỷ USD thuế có thể được hoàn trả cho doanh nghiệp Mỹ
Nếu giành chiến thắng, ông Trump sẽ tiếp tục có không gian rộng để sử dụng “tình trạng khẩn cấp” làm cơ sở áp thuế nhập khẩu và điều chỉnh chính sách kinh tế. Ngược lại, nếu thất bại, Nhà Trắng có thể mất đi công cụ kinh tế chủ chốt, khiến việc điều hành trở nên khó khăn hơn và gia tăng sự bất ổn trong những tháng cuối năm.
Trump mô tả vụ kiện là “sống còn đối với nước Mỹ”, cảnh báo rằng nếu thua, “Mỹ sẽ trở nên gần như không thể tự vệ”. Trong một cuộc phỏng vấn với CBS, ông thậm chí tuyên bố: “Nếu tôi thua vụ này, nền kinh tế của chúng ta sẽ sụp đổ”.
Các thị trường cá cược hiện đánh giá ông Trump có khoảng 60% khả năng thua kiện. Nhiều tổ chức tài chính Phố Wall đã bắt đầu mua quyền đòi hoàn thuế, đặt cược rằng nếu Tòa tuyên Trump thua, hàng tỷ USD tiền thuế sẽ được hoàn trả cho doanh nghiệp Mỹ.
Căn nguyên vụ kiện: Đạo luật Quyền lực Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA)
Trọng tâm của vụ việc là câu hỏi: Liệu Đạo luật IEEPA năm 1977 có cho phép Tổng thống áp thuế hay không. Các tòa án cấp dưới đã từng phán quyết rằng đạo luật này chỉ cho phép trừng phạt tài chính, chứ không trao quyền đánh thuế nhập khẩu – một quyền thuộc về Quốc hội theo Hiến pháp...
Tác động kinh tế khổng lồ
Theo Bloomberg Economics, Mỹ hiện thu về khoảng 556 triệu USD mỗi ngày từ các loại thuế dựa trên IEEPA – chiếm 75% tổng doanh thu hải quan tăng thêm năm nay. Tổng thu từ các sắc thuế này dự kiến vượt 140 tỷ USD trong năm 2025.
Nếu Tòa án Tối cao tuyên các thuế quan này bất hợp pháp, mức thuế hiệu dụng sẽ giảm từ 15,9% xuống còn 6,5% – giảm gánh nặng cho nền kinh tế nhưng cũng thất thu lớn cho ngân sách liên bang.
Giới chuyên gia như Kent Smetters (ĐH Penn Wharton, cựu quan chức Bộ Tài chính thời George W. Bush) cho rằng nếu chính phủ phải hoàn thuế cho doanh nghiệp, điều này thậm chí có thể tạm thời kích thích tăng trưởng, khi tiền hoàn thuế giúp doanh nghiệp phục hồi lợi nhuận và đầu tư trở lại.
Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp nhỏ lo ngại quá trình hoàn tiền có thể kéo dài. Jess Nepstad, chủ doanh nghiệp nhập khẩu ở Montana, kể rằng chỉ để hoàn 200.000 USD tiền thuế sai, hải quan mất đến 300 ngày. “Nếu mọi thứ bị hủy bỏ, ai biết bao giờ chúng tôi mới lấy lại được tiền?”, ông nói.
Ai thực sự nắm quyền đánh thuế người dân Mỹ?
Bên cạnh hệ quả kinh tế, giới học giả hiến pháp cho rằng vụ kiện này còn đụng chạm tới ranh giới quyền lực giữa lập pháp và hành pháp.
Một nhóm lưỡng đảng gồm các thẩm phán và cựu thượng nghị sĩ Mỹ viết trong bản kiến nghị gửi Tòa: “Tranh cãi này không phải về việc thuế quan đúng hay sai, mà là ai có quyền đánh thuế lên người dân Mỹ”.
Giáo sư Michael McConnell (ĐH Stanford), một trong những người soạn kiến nghị, nhận định đây là vụ án quan trọng nhất liên quan đến quyền lực kinh tế của tổng thống kể từ năm 1952, khi Tòa án Tối cao từng bác bỏ nỗ lực quốc hữu hóa ngành thép của Tổng thống Truman.
Quyết định mang tính lịch sử
Tổng Chưởng lý Mỹ D. John Sauer, đại diện cho ông Trump, lập luận rằng IEEPA cho phép tổng thống tự xác định thế nào là “tình trạng khẩn cấp”, và tòa án không có thẩm quyền xem xét quyết định đó.
Nếu Tòa án chấp thuận lập luận này, các chuyên gia cho rằng điều đó có thể mở đường để tổng thống và cả những người kế nhiệm sau này sử dụng “tình trạng khẩn cấp” như một công cụ điều hành gần như không giới hạn.
Khi nước Mỹ bước vào giai đoạn kinh tế – chính trị đầy biến động, phán quyết của Tòa án Tối cao không chỉ quyết định số phận hàng trăm tỷ USD thuế quan, mà còn có thể định hình lại giới hạn quyền lực của tổng thống Mỹ trong nhiều thập kỷ tới.
Anh Mai/Bloomberg