1. Thị trường Dịch thuật trên thế giới
1.1. Quy mô và xu hướng phát triển
Thị trường dịch thuật toàn cầu đang có tốc độ tăng trưởng mạnh mẽ, chủ yếu nhờ vào toàn cầu hóa, sự phát triển của công nghệ, thương mại quốc tế và nhu cầu giao tiếp giữa các nền văn hóa. Có thể nêu ra một số điểm nổi bật như sau:
1.2. Các xu hướng tác động đến thị trường
- Tự động hóa và AI hỗ trợ dịch thuật: AI không thay thế hoàn toàn biên dịch viên nhưng giúp tăng tốc độ và hiệu quả làm việc. Các công ty dịch thuật lớn đang kết hợp AI với con người để nâng cao chất lượng dịch thuật cũng như tốc độ dịch.
- Dịch thuật đa phương tiện: Nhu cầu dịch thuật cho video, trò chơi điện tử, nội dung mạng xã hội, và các nền tảng số đang gia tăng mạnh và đòi hỏi chất lượng cao.
- Dịch thuật chuyên ngành phát triển: Các lĩnh vực y tế, pháp lý, kỹ thuật, nghệ thuật, công nghệ cao đòi hỏi biên dịch viên có chuyên môn sâu, không thể phụ thuộc hoàn toàn vào công nghệ hay AI được.
2. Thị trường Dịch thuật tại Việt Nam
2.1. Thực trạng hiện nay
Thị trường dịch thuật tại Việt Nam đang phát triển nhanh nhờ hội nhập quốc tế, gia tăng đầu tư nước ngoài (FDI), du lịch, xuất khẩu lao động, du học và hợp tác kinh tế sâu rộng. Có thể nêu ra một số điểm nổi bật như sau:
- Quy mô thị trường: Dù chưa có số liệu chính xác, ngành dịch thuật tại Việt Nam đang tăng trưởng mạnh, ước tính đạt hàng trăm triệu USD mỗi năm.
- Ngôn ngữ phổ biến: Tiếng Anh vẫn là ngôn ngữ được dịch nhiều nhất, tiếp theo là tiếng Trung, tiếng Nhật, tiếng Hàn, và tiếng Pháp. Gần đây, nhu cầu dịch thuật tiếng Đức, tiếng Tây Ban Nha, tiếng Nga cũng tăng lên do xu hướng xuất khẩu lao động và du học ngày càng tăng lên.
- Dịch vụ biên dịch phát triển mạnh: Các công ty, tổ chức cần dịch thuật tài liệu hợp đồng, báo cáo tài chính, tài liệu pháp lý, hồ sơ xuất nhập khẩu, sách, giáo trình, tài liệu kỹ thuật...
- Dịch vụ phiên dịch có nhu cầu cao: Đặc biệt trong các lĩnh vực thương mại, hội nghị quốc tế, du lịch, hợp tác kinh tế. Phiên dịch cabin, phiên dịch hội nghị, phiên dịch nối tiếp cao cấp đang ngày càng phổ biến hơn.
2.2. Thách thức & cơ hội
- Những thách thức:
- Chất lượng dịch thuật không đồng đều, nhiều đơn vị cung cấp dịch vụ dịch thuật giá rẻ nhưng chất lượng kém.
- AI và dịch thuật tự động có thể ảnh hưởng đến thị trường biên dịch truyền thống về tốc độ và giá thành.
- Thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao, đặc biệt là biên phiên dịch chuyên ngành.
- Những cơ hội:
- Việt Nam hội nhập quốc tế sâu rộng, các hiệp định thương mại như CPTPP, EVFTA, các hợp tác đối tác chiến lược toàn diện và ngoại giao nói chung đã đang và sẽ thúc đẩy nhu cầu dịch thuật ngày càng sâu và mạnh hơn.
- Sự phát triển của các công ty công nghệ, startup, xuất khẩu lao động, du học… tạo ra nhu cầu dịch thuật ngày càng lớn.
- Sự bùng nổ của nội dung số, video, game, mạng xã hội mang đến cơ hội cho dịch thuật đa phương tiện.
Lớp học của Ban TCTW có sử dụng phiên dịch tại New Zealand, năm 2019
3. Dự báo thị trường dịch thuật trong tương lai
1. Thị trường dịch thuật toàn cầu
Thị trường dịch thuật tiếp tục tăng trưởng ổn định, đặc biệt là trong lĩnh vực công nghệ, thương mại điện tử, y tế và pháp luật. AI sẽ đóng vai trò ngày càng lớn nhưng không thể thay thế con người ở nhiều khía cạnh.
1.1. Quy mô thị trường
- Theo các báo cáo từ CSA Research và Statista, ngành dịch thuật toàn cầu có thể đạt trên 80 tỷ USD vào năm 2030, với tốc độ tăng trưởng hàng năm khoảng 6-8%.
- Các khu vực có nhu cầu dịch thuật cao nhất bao gồm Bắc Mỹ, châu Âu và châu Á, đặc biệt là các nước có nền kinh tế phát triển và giao thương mạnh.
- Ngôn ngữ có nhu cầu dịch cao: Tiếng Anh vẫn dẫn đầu, tiếp theo là tiếng Trung, tiếng Tây Ban Nha, tiếng Đức, tiếng Pháp, tiếng Nhật, tiếng Ả Rập và tiếng Hàn. Ngoài ra, một số ngôn ngữ mới nổi như tiếng Hindi, tiếng Bồ Đào Nha và tiếng Nga cũng có xu hướng tăng trưởng.
1.2. Xu hướng phát triển
- AI và Dịch thuật tự động (Machine Translation - MT) phát triển mạnh mẽ
- Công nghệ dịch máy như Google Translate, DeepL, ChatGPT sẽ ngày càng chính xác hơn nhờ AI và học sâu (Deep Learning).
- Tuy nhiên, về mức độ Tín – Đạt – Nhã trong dịch thuật thì dịch máy vẫn luôn rất cần con người hậu kiểm (post-editing), đặc biệt trong các lĩnh vực chuyên môn như y tế, pháp luật, tài chính, kỹ thuật...
Dịch sách và giáo trình luôn đòi hỏi trình độ cao và kinh nghiệm sâu
- Dịch thuật chuyên ngành có nhu cầu cao
- Các lĩnh vực y tế, pháp lý, công nghệ, tài chính, thương mại điện tử, kỹ thuật... sẽ tiếp tục cần biên phiên dịch viên chuyên nghiệp.
- Dịch thuật trong trí tuệ nhân tạo (AI), khoa học dữ liệu, công nghệ blockchain và năng lượng tái tạo sẽ tăng trưởng mạnh.
- Tăng trưởng của dịch thuật đa phương tiện
- Dịch phụ đề, lồng tiếng, game, nội dung mạng xã hội sẽ là mảng tiềm năng lớn, do nhu cầu giải trí và truyền thông trực tuyến tăng cao.
- Công nghệ dịch giọng nói (Speech-to-Speech Translation) sẽ cải tiến, giúp phiên dịch viên có thêm công cụ hỗ trợ.
- Dịch vụ phiên dịch từ xa & AI hỗ trợ phiên dịch
- Phiên dịch trực tuyến qua Zoom, Google Meet, MS Teams ngày càng phổ biến, giúp giảm chi phí và mở rộng phạm vi tiếp cận toàn cầu.
- AI có thể hỗ trợ phiên dịch hội nghị (như Google Interpreter Mode), nhưng con người vẫn đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo tính chính xác và ngữ cảnh.
2. Thị trường dịch thuật tại Việt Nam
Nhu cầu dịch thuật sẽ tiếp tục mở rộng, nhất là trong các lĩnh vực pháp lý, tài chính, y tế, công nghệ, giáo dục và du lịch. Các công ty dịch thuật chuyên nghiệp, sử dụng công nghệ để tối ưu hóa dịch vụ sẽ có lợi thế cạnh tranh.
2.1. Xu hướng phát triển
- Việt Nam tiếp tục hội nhập quốc tế
- Các hiệp định thương mại như CPTPP, EVFTA, RCEP... đang mở rộng cơ hội hợp tác với nhiều quốc gia, làm tăng nhu cầu dịch thuật.
- Đầu tư nước ngoài (FDI), du học, xuất khẩu lao động tiếp tục tăng, thúc đẩy nhu cầu biên phiên dịch.
PDV Đỗ Đức Thọ phiên dịch cabin tại cuộc họp do WB tổ chức trên Zoom online
- Nhu cầu dịch thuật đa ngôn ngữ tăng cao
- Tiếng Anh vẫn là ngôn ngữ chính, nhưng tiếng Trung, tiếng Nhật, tiếng Hàn, tiếng Đức, tiếng Tây Ban Nha và tiếng Pháp cũng đang có nhu cầu cao do thương mại và du lịch.
- Dịch thuật công nghệ, tài chính, pháp luật phát triển mạnh
- Ngày càng nhiều công ty công nghệ nước ngoài đầu tư vào Việt Nam, tạo ra nhu cầu dịch thuật hợp đồng, báo cáo tài chính, tài liệu kỹ thuật.
- Dịch thuật pháp lý (luật doanh nghiệp, sở hữu trí tuệ, nhập cư, visa…) sẽ trở thành lĩnh vực quan trọng.
- Dịch thuật đa phương tiện phát triển
- Các nền tảng YouTube, TikTok, Netflix, Spotify ngày càng phổ biến tại Việt Nam, thúc đẩy nhu cầu dịch thuật phim, video, nhạc và nội dung số.
- Các công ty game cũng cần dịch thuật để phát triển sản phẩm ra thị trường quốc tế.
3. Dự báo dài hạn (2025-2035)
- Dịch thuật AI sẽ không thay thế hoàn toàn con người mà sẽ kết hợp với dịch giả để tối ưu chất lượng...
- Dịch thuật chuyên sâu vẫn có nhu cầu cao, đặc biệt trong các ngành công nghiệp phát triển nhanh như AI, blockchain, y tế, tài chính...
- Phiên dịch viên có kỹ năng công nghệ sẽ có lợi thế, do nhu cầu sử dụng công cụ dịch thuật và làm việc trực tuyến ngày càng cao.
- Dịch thuật sáng tạo (Creative Translation) và dịch thuật nội dung số sẽ trở thành xu hướng mới, khi thế giới ngày càng chú trọng vào cá nhân hóa nội dung.
Trong bối cảnh thị trường dịch thuật đang phát triển mạnh mẽ, mặc dù có công nghệ hỗ trợ, tuy nhiên, những biên dịch viên và phiên dịch viên có trình độ cao, nắm vững kỹ năng, kỹ thuật nghề... thì sẽ có nhiều cơ hội nghề nghiệp và thu nhập hấp dẫn trên thị trường nhiều tỷ đô la này.
Dịch giả - Phiên dịch Cabin Đỗ Đức Thọ