Ảnh minh họa
1. Đặt vấn đề
Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn đề cao vai trò của việc nêu gương dối với mỗi cán bộ, đảng viên. Từ bài giảng đầu tiên khi chưa thành lập Đảng, trong tác phẩm "Đường Cách mệnh" (1927), Chủ tịch Hồ Chí Minh nêu ra 23 điều về "Tư cách một người cách mệnh", trong đó Người yêu cầu cán bộ, đảng viên phải làm gương trong "nói thì phải làm". Theo Người, cán bộ đảng viên phải "cán bộ xung trước, làng nước theo sau, việc khó đến đâu, cùng làm được hết"[2]. Theo tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, mỗi cán bộ, đảng viên phải nêu gương giữa lời nói và hành động, không nói suông, tay chân không làm. Luôn có trách nhiệm nêu gương với nhân dân, tấm gương sáng để nhân dân noi theo, nêu gương trên tất cả các mặt từ phẩm chất, đạo đức, lối sống đến hành động. Cán bộ, đảng viên phải nhiệt huyết, nhiệt tình, sâu sát với nhân dân, gương mẫu, dám chịu trách nhiệm trước nhân dân về mọi việc. Nêu gương trong vượt qua khó khăn, vất vả để đồng hành cùng nhân dân đứng lên, bảo vệ lợi ích chính đáng cho nhân dân là trên hết. Như Chủ tịch Hồ Chí Minh căn dặn cán bộ, đảng viên "gương mẫu trong công việc, liên hệ chặt chẽ với quần chúng, nội bộ thật sự đoàn kết; chấp hành tốt đường lối, chính sách của Đảng, lãnh đạo tốt sản xuất và chiến đấu; một lòng một dạ phục vụ nhân dân, thiết thực chăm lo đến đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân"[3].
Thấm nhuần lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh, trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng ta luôn quan tâm là lãnh đạo cán bộ, đảng viên phải thực hiện tốt trách nhiệm nêu gương, nhất là nêu gương đối với nhân dân. Điều này được Đảng ta, bổ sung và đưa vào Cương lĩnh xây dựng đất nước thời quá độ lên chủ nghĩa xã hội trở thành một trong phương thức lãnh đạo của Đảng đó là "bằng hành động gương mẫu của đảng viên"[4]. Trên cơ sở đó, Đảng ta tiếp tục cụ thể hóa thành các quy định cụ thể đi vào thực tiễn như là: Quy định 101-QĐ/TW ngày 7/6/2012 của Ban Bí thư "về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp"; Quy định số 55-QĐ/TW ngày 19/12/2016 của Bộ Chính trị "về một số việc cần làm ngày để tăng cường vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên"; Quy định số 08-Qđi/TW ngày 25/10/2018 của Ban Chấp hành Trung ương "về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương". Qua đó cho thấy, việc nêu gương của mỗi cán bộ, đảng viên có vai trò rất quan trọng không chỉ trong nội bộ Đảng mà còn đối với nhân dân. Việc phát huy và thực hiện nghiêm túc, hiệu quả trách nhiệm nêu gương góp phần quan trọng đối với công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng ngày càng trong sạch, vững mạnh và tiên phong. Qua sự nêu gương của mỗi cán bộ, đảng viên giữa lời nói và việc làm vì lợi ích cho nhân dân góp phần tăng thêm niềm tin, sự ủng hộ đồng lòng và uy tín giữa nhân dân với cán bộ, đảng viên, với Đảng ta. Việc thực hiện trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên còn góp phần quan trọng nhằm ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong mỗi cán bộ, đảng viên. Cán bộ, đảng viên thực thiện tốt trách nhiệm nêu gương góp phần đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, phản bác các quan điểm sai trái thù địch.
2. Thực trạng thực hiện trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên ở tỉnh Nghệ An
Một là, về công tác lãnh đạo, chỉ đạo việc triển khải thực hiện trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên. Sau khi Ban Chấp hành Trung ương ban hành Quy định số 08-QĐ/TW, ngày 25/10/2018; Ban Thường vụ Tỉnh ủy Nghệ An đã ban hành Quy định 2993-QĐ/TU; đồng thời, lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức học tập, quán triệt và triển khai thực hiện Quy định nêu gương trong toàn Đảng bộ tỉnh; trong đó đã tập trung chỉ đạo việc đẩy mạnh tuyên truyền nâng cao nhận thức cho các cấp ủy đảng và đội ngũ cán bộ, đảng viên về tầm quan trọng của việc thực hiện trách nhiệm nêu gương gắn với thực hiện các văn bản về xây dựng, chỉnh đốn Đảng như: Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI, XII, XIII), Kết luận số 21-KL/TW ngày 25/10/2021 của Ban Chấp hành Trung ương; Kết luận số 01-KL/TW, ngày 18/5/2021 của Bộ Chính trị về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW; Quy định số 37-QĐ/TW, ngày 25/10/2021 của Ban Chấp hành Trung ương về những điều đảng viên không được làm; Quy định số 114-QĐ/TW; Quy định số 144-QĐ/TW…
Căn cứ văn bản chỉ đạo của Ban Thường vụ Tỉnh ủy, các cấp ủy đã kịp thời lãnh đạo, chỉ đạo việc tổ chức học tập, quán triệt Quy định 2993-QĐ/TU. Đồng thời, lãnh đạo xây dựng các quy định, chương trình, kế hoạch để cụ thể hóa việc thực hiện trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên ở cấp mình. Từ ngày 30/7/2019 đến 30/4/2024 các huyện, thành, thị ủy và đảng ủy trực thuộc đã ban hành 911 văn bản có liên quan đến việc triển khai thực hiện quy định về trách nhiệm nêu gương của cán bộ đảng viên; trong đó có: 97 quy định, 29 quy chế, 149 quyết định, 43 hướng dẫn, 333 kế hoạch, 43 kết luận, 217 báo cáo[5]. Bên cạnh đó tổ chức thực hiện với nhiều hình thức đa dạng, phong phú, như: Triển khai, quán triệt thông qua hội nghị báo cáo viên, hội nghị ban chấp hành đảng bộ, ban thường vụ cấp ủy; thông qua các hội nghị tuyên truyền của Ủy ban MTTQ, các tổ chức chính trị - xã hội; đưa tin qua cổng thông tin điện tử, bản tin nội bộ; mở chuyên mục phát sóng trên đài truyền hình cấp huyện, truyền thanh của các xã, phường, thị trấn, mạng xã hội; tổ chức các hội thi kể chuyện, chia sẻ phóng sự về chủ đề học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh… Bên cạnh đó, đã chỉ đạo cấp ủy cơ sở và các chi bộ trực thuộc triển khai, hướng dẫn cán bộ, đảng viên xây dựng kế hoạch cá nhân thực hiện việc nêu gương gắn với việc thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW, việc xây dựng, chỉnh đốn Đảng theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI, XII), trong đó chú trọng việc thực hiện nhiệm vụ chính trị, chuyên môn của cá nhân trong từng của cơ quan, đơn vị; tổ chức đăng ký cam kết thực hiện và đề ra phương hướng khắc phục hạn chế, khuyết điểm trong toàn Đảng bộ. Nhiều địa phương, đơn vị đã tổ chức thực hiện tốt công tác triển khai, quán triệt và tuyên truyền việc thực hiện các quy định nêu gương của Đảng đến các tổ chức đảng và đội ngũ cán bộ, đảng viên, điển hình như: Đảng ủy Khối các cơ quan tỉnh, Công an tỉnh, Quân sự tỉnh, Bộ đội Biên phòng tỉnh, các huyện: Tân Kỳ, Con Cuông, Nam Đàn, Quỳnh Lưu, Anh Sơn, Thái Hòa, Quỳ Hợp, Cửa Lò…
Hai là, kết quả đăng ký nêu gương của cán bộ, đảng viên. Căn cứ các quy định của Trung ương, của tỉnh về trách nhiệm nêu gương, căn cứ các nội dung về học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, các nội dung thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI, XII), hằng năm, các cấp ủy cấp trên cơ sở đều ban hành văn bản chỉ đạo triển khai việc đăng ký cam kết nêu gương, tu dưỡng, rèn luyện đạo đức của đảng viên đến từng tổ chức đảng, coi đây là nhiệm vụ thường xuyên, quan trọng, là một trong những căn cứ để đánh giá, xếp loại cán bộ, đảng viên cuối năm. Hầu hết, các cấp ủy đều chú trọng việc xây dựng các tiêu chí chuẩn mực nêu gương phù hợp với tình hình thực tế và gắn với nhiệm vụ chính trị của địa phương, cơ quan, đơn vị để làm cơ sở cho cán bộ, đảng viên đăng ký cam kết thực hiện làm theo; trong đó tập trung vào các nhóm nội dung nêu gương về: (1) Tư tưởng chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống; tác phong, lề lối làm việc, tự phê bình, phê bình; ý thức tổ chức kỷ luật; giữ gìn đoàn kết nội bộ; (2) Thực hiện chức trách nhiệm vụ được giao; (3) Kết quả thực hiện công tác cải cách hành chính, thực thi công vụ, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trên các lĩnh vực; (4) Phương hướng khắc phục, sửa chữa những hạn chế, khuyết điểm đã được chỉ ra.
Để nâng cao hiệu quả của việc đăng ký nêu gương, một số đơn vị đã yêu cầu cán bộ, đảng viên xây dựng chương trình công tác cá nhân hằng tháng, hằng năm để làm căn cứ cho các nội dung cam kết thực hiện (huyện Anh Sơn, huyện Tân Kỳ); một số tổ chức đảng thuộc Đảng bộ Khối các cơ quan tỉnh đã cụ thể hóa bộ tiêu chí, chuẩn mực cho cán bộ, đảng viên và được công khai ở cơ quan để cán bộ, đảng viên soi chiếu thực hiện; một số tổ chức đảng thuộc Đảng bộ huyện Quỳ Hợp đã tổ chức thực hiện việc giám sát, theo dõi, góp ý và giúp đỡ quá trình thực hiện của cán bộ, đảng viên thông qua việc công khai bản đăng ký cam kết thực hiện nêu gương của cán bộ, đảng viên tại trụ sở làm việc. Nhờ làm tốt công tác triển khai và tổ chức thực hiện quyết liệt, từ ngày 30/7/2019 đến 30/4/2024 đã có hơn 880.000 lượt cán bộ, đảng viên trong toàn Đảng bộ đăng ký cam kết nêu gương, tu dưỡng, rèn luyện đạo đức gắn với việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh[6]. Trong đó, 100% cán bộ lãnh đạo chủ chốt, người đứng đầu các cơ quan, đơn vị cấp huyện trở lên đều gương mẫu đi đầu thực hiện việc đăng ký nêu gương; qua đó, đã thể hiện tinh thần tiên phong, gương mẫu của đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý từ cấp tỉnh đến cơ sở, phát huy tốt vai trò trung tâm đoàn kết thống nhất trong tập thể cấp ủy, cơ quan, đơn vị.
Ba là, công tác khen thưởng, biểu dương cán bộ, đảng viên thực hiện tốt trách nhiệm nêu gương gắn với thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW. Các cấp ủy thường xuyên quan tâm; trong đó, chú trọng công tác phát hiện, cổ vũ, nhân rộng các mô hình, điển hình tiên tiến từ các hoạt động thực tiễn của đơn vị, những tấm gương sáng để lan tỏa và thúc đẩy việc tự giác nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu. Qua đó, tạo sự thống nhất về nhận thức và hành động, phát huy được tinh thần trách nhiệm, sự gương mẫu của cán bộ, đảng viên; xuất hiện nhiều mô hình hay, cách làm hiệu quả và có nhiều gương tập thể, cá nhân tiêu biểu được biểu dương, khen thưởng. Từ đầu nhiệm kỳ đến nay, toàn tỉnh có 68 tập thể và 74 cá nhân được biểu dương, khen thưởng trong học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, trong đó Thủ tướng Chính phủ khen thưởng 3 tập thể và 5 cá nhân; Ban Tuyên giáo Trung ương khen thưởng 2 tập thể và 5 cá nhân; Ban Thường vụ Tỉnh ủy khen thưởng 31 tập thể và 29 cá nhân; Ủy ban nhân dân tỉnh khen thưởng 32 tập thể và 35 cá nhân[7]. Qua đó đã góp phần động viên, khích lệ các tập thể, cá nhân đạt thành tích, xứng đáng được ghi nhận, biểu dương, tôn vinh.
Bốn là, việc nêu gương của đội ngũ cán bộ chủ chốt, nhất là người đứng đầu các cấp ủy, địa phương, cơ quan, đơn vị. Đội ngũ cán bộ chủ chốt các cấp cơ bản thực hiện tốt trách nhiệm nêu gương, nhất là người đứng đầu các cấp ủy, địa phương, cơ quan, đơn vị đã phát huy tốt vai trò, trách nhiệm trong việc giữ vững nguyên tắc của Đảng, quy chế làm việc của cấp ủy, nội quy, quy định của cơ quan, đơn vị; tích cực tham gia xây dựng tổ chức Đảng và hệ thống chính trị; giữ vững sự đoàn kết thống nhất trong Đảng, tạo mối quan hệ gắn bó mật thiết với Nhân dân; làm tốt công tác vận động quần chúng; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi các biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hoá"; chủ động đấu tranh ngăn chặn, phản bác các thông tin, quan điểm xuyên tạc, sai trái, thù địch và hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ được giao. Tập trung ứng dụng công nghệ thông tin, đẩy mạnh cải cách hành chính; tích cực thực hiện quy định về phân cấp, phân quyền và kiểm soát quyền lực; quyết liệt chỉ đạo xử lý dứt điểm các vụ việc phức tạp, không để xảy ra điểm nóng về chính trị, trật tự an toàn xã hội, các vụ việc khiếu kiện vượt cấp, đông người, kéo dài; thực hiện tốt chế độ định kỳ tiếp công dân, đối thoại với nhân dân. Chăm lo xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp; đổi mới, sắp xếp, kiện toàn tổ chức bộ máy hành chính tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; chú trọng công tác kiểm tra, giám sát, thi hành kỷ luật Đảng, bảo vệ chính trị nội bộ; sau kiểm tra, giám sát, kịp thời kiến nghị cấp có thẩm quyền xử lý các vi phạm; đồng thời, đôn đốc, chỉ đạo các cơ quan, đơn vị phụ trách thực hiện nghiêm việc khắc phục các khuyết điểm, tồn tại, hạn chế, qua đó góp phần ổn định chính trị, xây dựng, chỉnh đốn Đảng trong sạch, vững mạnh, củng cố sức mạnh của Đảng và lòng tin của Nhân dân.
Tuy nhiên, bên cạnh đó, vẫn còn một số hạn chế đó là: Việc xác định, thực hiện nội dung nêu gương trong cán bộ, đảng viên ở một số nơi còn lúng túng; có nơi, có lúc còn biểu hiện hình thức, chưa trở thành ý thức tự giác, thường xuyên trong cán bộ, đảng viên. Việc đăng ký thực hiện nêu gương của một số cán bộ, đảng viên còn chung chung, chưa bám sát kế hoạch công tác và chức trách nhiệm vụ được giao nên khó đánh giá kết quả rèn luyện theo định kỳ. Vẫn còn một số cán bộ, đảng viên, trong đó có cán bộ chủ chốt chưa thể hiện tốt vai trò nêu gương, nói chưa đi đôi với làm, có biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa", cá biệt có trường hợp vi phạm kỷ luật, bị truy tố hình sự, ảnh hưởng tới uy tín của Đảng, gây dư luận không tốt. Công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện nêu gương ở một số cấp ủy chưa thường xuyên, chủ yếu lồng ghép với kiểm tra, giám sát các nghị quyết, quy định, chỉ thị khác; việc thực hành dân chủ, tự phê bình và phê bình có nơi, có lúc còn có tính hình thức, chưa thực sự phát huy hết vai trò, trách nhiệm nêu gương; việc khắc phục các hạn chế, khuyết điểm ở một số cơ quan, đơn vị chưa hiệu quả, có hạn chế, khuyết điểm chưa khắc phục triệt để, còn để kéo dài[8].
Những hạn chế trên xuất phát từ nguyên nhân sau: Một số ít cấp ủy, tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên chưa nhận thức đầy đủ ý nghĩa của việc thực hiện Quy định nêu gương đối với công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Một bộ phận cán bộ, đảng viên thiếu tu dưỡng, rèn luyện; lập trường tư tưởng không vững vàng, hoang mang, dao động trước những tác động từ bên ngoài; thiếu rèn luyện qua thực tế, thiếu bản lĩnh chính trị, bị sa ngã trước những cám dỗ vật chất. Một số cán bộ lãnh đạo, quản lý chưa thực sự gương mẫu làm tròn trách nhiệm, bổn phận của mình trước Đảng, trước Nhân dân. Việc phát huy vai trò, trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội, các cơ quan truyền thông và Nhân dân trong đấu tranh, ngăn chặn suy thoái, "tự diễn biến ", "tự chuyển hóa " trong cán bộ, đảng viên có mặt còn hạn chế, hiệu quả chưa cao.
3. Giải pháp tiếp tục thực hiện hiệu quả trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên ở tỉnh Nghệ An trong kỷ nguyên mới
Một là, nâng cao nhận thức của cấp ủy Đảng, hệ thống chính trị và cán bộ, đảng viên về vai trò quan trọng của thực hiện trách nhiệm nêu gương. Cấp ủy, tổ chức đảng, trách nhiệm của tập thể lãnh đạo là phải khơi dậy tinh thần tự giác nêu gương trong đội ngũ, coi đây là một phần không thể tách rời của công tác chính trị tư tưởng và công tác cán bộ. Việc giáo dục về nêu gương không nên dừng lại ở quán triệt nghị quyết, văn bản, mà cần gắn với các tình huống thực tiễn, các vụ việc điển hình, bài học kinh nghiệm, để cán bộ, đảng viên hiểu sâu sắc tác động cả tích cực và tiêu cực của nêu gương trong thực tế. Nâng cao nhận thức trong hệ thống chính trị về trách nhiệm nêu gương cần được triển khai theo hướng toàn diện, đồng bộ và thực chất, từ công tác tuyên truyền, giáo dục chính trị tư tưởng đến cơ chế tổ chức, giám sát và xử lý trách nhiệm. Nhất là hệ thống chính trị ở cơ sở, nơi gần nhân dân nhất, thì trách nhiệm nêu gương càng phải được thực hiện nghiêm túc và hiệu quả. Sau khi sắp xếp tổ chức bộ máy, đơn vị hành chính, mô hình chính quyền địa phương hai cấp thì vai trò nêu gương của cấp ủy, hệ thống chính trị, cán bộ, đảng viên ở cơ sở càng quan trọng. Mỗi cán bộ, đảng viên trước hết phải là tấm gương rồi mới vận động, tuyên truyền, thuyết phục và tổ chức cho nhân dân thực hiện theo. Nêu gương không phải là việc khó, cao sang mà là những việc làm gần gũi gắn với thực hiện chức trách nhiệm vụ để giải quyết mọi công việc cho nhân dân. Đó là sự nêu gương trong lời nói đến việc làm hướng tới giải quyết mọi vấn đề trong đời sống của nhân dân. Mỗi cán bộ, đảng viên cũng nhận thức đầy đủ việc nêu gương cũng là cách để tuyên truyền, vận động, thuyết phục nhân dân trong thực hiện mọi đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, cũng như thực hiện kế hoạch phát triển ở địa phương. Đặc biệt là sự nêu gương trong xây dựng nông thôn mới, phát triển kinh tế - xã hội, chương trình, kế hoạch ở địa phương để nhân dân đoàn kết tham gia và thực hiện hiệu quả.
Hai là, hiện thực hóa trách nhiệm nêu gương thành nội dung đánh giá chất lượng đội ngũ cán bộ, đảng viên hàng năm. Để trách nhiệm nêu gương thực sự trở thành động lực nội sinh thúc đẩy cán bộ, đảng viên tự soi, tự sửa, tự hoàn thiện, cần thiết phải đưa nội dung này trở thành một tiêu chí cụ thể, thiết thực trong đánh giá chất lượng cán bộ, đảng viên hàng năm. Cần xây dựng bộ tiêu chí đánh giá trách nhiệm nêu gương dựa trên các chuẩn mực đạo đức, phong cách, lối sống, tinh thần trách nhiệm, tính tiên phong, gương mẫu trong công việc, trong sinh hoạt Đảng và ngoài xã hội. Các tiêu chí này phải gắn chặt với nội dung Quy định số 101-QĐ/TW ngày 07/6/2012 về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp; Quy định số 08-QĐi/TW ngày 25/10/2018 về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là Ủy viên Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ban Chấp hành Trung ương. Việc đưa nội dung nêu gương vào đánh giá chất lượng cán bộ, đảng viên phải bảo đảm nguyên tắc khách quan, toàn diện, kết hợp giữa đánh giá của tổ chức Đảng, đánh giá của tập thể nơi công tác và sự phản hồi từ nhân dân – những người trực tiếp chứng kiến tác phong, đạo đức, lối sống và uy tín của cán bộ, đảng viên trong đời sống hằng ngày. Việc hiện thực hóa trách nhiệm nêu gương thành nội dung đánh giá thường xuyên, định kỳ góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, đảng viên.
Ba là, phát huy vai trò giám sát của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị- xã hội và nhân dân đối với cán bộ, đảng viên trong việc thực hiện trách nhiệm nêu gương. Đây là giải pháp có ý nghĩa chiến lược nhằm bảo đảm cho việc thực hiện trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên trở nên thực chất, hiệu quả và có sức lan tỏa sâu rộng trong toàn xã hội. Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị – xã hội cần phát huy vai trò chủ động, trách nhiệm trong việc tổ chức các hình thức giám sát, như: tổ chức lấy ý kiến nhân dân định kỳ về phẩm chất cán bộ ở khu dân cư; tổ chức các diễn đàn "Cán bộ, đảng viên lắng nghe ý kiến nhân dân"; mời nhân dân tham gia nhận xét trong các kỳ đánh giá, lấy phiếu tín nhiệm, bổ nhiệm cán bộ. cần tạo cơ chế thuận lợi để nhân dân được phản ánh, góp ý, giám sát cán bộ, đảng viên trong thực hiện trách nhiệm nêu gương một cách dân chủ, công khai, không bị áp lực, e ngại. Việc xây dựng các kênh thông tin, hòm thư góp ý, đường dây nóng, hệ thống tiếp nhận phản ánh qua mạng… phải được thiết kế khoa học, bảo đảm sự an toàn, bảo mật cho người dân khi tham gia phản ánh tiêu cực, vi phạm trong lối sống, đạo đức, hành vi nêu gương của cán bộ, đảng viên. Đồng thời, cần có chế tài xử lý nghiêm minh đối với những trường hợp bao che, làm ngơ hoặc trù dập người phản ánh đúng sự thật, bảo vệ người dân và tổ chức xã hội khi thực hiện quyền giám sát. Việc phát huy vai trò giám sát của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân đối với việc thực hiện trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên là một trong những phương thức hữu hiệu để bảo đảm sự kiểm soát quyền lực, phòng ngừa suy thoái, "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" từ bên trong.
Bốn là, ứng dụng chuyển đổi số, công nghệ thông tin vào việc thực hiện trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên. Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp lần thứ tư và quá trình chuyển đổi số quốc gia đang diễn ra mạnh mẽ, việc ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác xây dựng Đảng nói chung và thực hiện trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên nói riêng là một xu thế tất yếu nhằm nâng cao hiệu quả giám sát, minh bạch hóa hành vi, chuẩn mực hóa đạo đức công vụ và thúc đẩy tinh thần tự giác, trách nhiệm trong thực thi nhiệm vụ. Việc số hóa các hoạt động liên quan đến nêu gương không chỉ góp phần hiện đại hóa phương thức lãnh đạo của Đảng, mà còn giúp tạo lập một môi trường chính trị minh bạch, hiệu quả và đáng tin cậy. Cần xây dựng và vận hành hệ thống cơ sở dữ liệu số về cán bộ, đảng viên, trong đó tích hợp các thông tin liên quan đến quá trình rèn luyện, phấn đấu, kết quả thực hiện trách nhiệm nêu gương, nhất là đối với cán bộ giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý. Hệ thống này cần liên thông với các cơ sở dữ liệu khác trong hệ thống chính trị (như dữ liệu về công tác kiểm tra, giám sát, thi đua - khen thưởng, kỷ luật Đảng…) nhằm tạo nên một "hồ sơ số" toàn diện để đánh giá cán bộ một cách khách quan, liên tục và có căn cứ rõ ràng. Ứng dụng công nghệ thông tin để công khai, minh bạch hóa quá trình thực hiện trách nhiệm nêu gương thông qua việc cập nhật định kỳ kết quả công tác, các sáng kiến, đóng góp của cán bộ, đảng viên trên nền tảng số nội bộ. Việc này giúp nhân dân, đồng nghiệp, tổ chức Đảng và các tổ chức chính trị - xã hội có điều kiện theo dõi, giám sát và phản hồi, đồng thời tạo ra động lực phấn đấu cho cán bộ, đảng viên trong môi trường cạnh tranh lành mạnh. Triển khai các nền tảng đánh giá, phản hồi trực tuyến về đạo đức, phong cách, tinh thần phục vụ của cán bộ, đảng viên từ phía người dân, doanh nghiệp, tổ chức, đặc biệt là ở các đơn vị hành chính, dịch vụ công. Các công cụ khảo sát điện tử, hệ thống đánh giá chất lượng phục vụ công vụ qua ứng dụng số, đường dây nóng kỹ thuật số hay chatbot phản ánh… có thể trở thành kênh phản hồi hữu hiệu để theo dõi mức độ gương mẫu, tinh thần trách nhiệm, thái độ phục vụ và uy tín của cán bộ, đảng viên. Cần đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục, chia sẻ các tấm gương điển hình trong thực hiện trách nhiệm nêu gương thông qua các nền tảng số như mạng xã hội, cổng thông tin điện tử, hệ thống truyền thông nội bộ số... Việc lan tỏa gương sáng qua công nghệ sẽ tạo hiệu ứng xã hội tích cực, nâng cao nhận thức và khích lệ cán bộ, đảng viên noi theo.
Năm là, tăng cường kiểm tra, giám sát đối với cán bộ, đảng viên trong việc thực hiện trách nhiệm nêu gương. Tăng cường kiểm tra, giám sát là một trong những giải pháp quan trọng để bảo đảm việc thực hiện trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên không bị buông lỏng, không rơi vào hình thức, đồng thời tạo ra cơ chế răn đe, phòng ngừa và điều chỉnh kịp thời các biểu hiện lệch chuẩn về tư tưởng, đạo đức, lối sống và hành vi công vụ. Thực tế cho thấy, nơi nào công tác kiểm tra, giám sát được thực hiện nghiêm túc, thường xuyên, có trọng tâm, trọng điểm thì ở đó cán bộ, đảng viên có ý thức tự soi, tự sửa rõ rệt; trách nhiệm nêu gương được chuyển hóa thành hành vi thực tiễn cụ thể, góp phần quan trọng vào việc giữ gìn kỷ luật, kỷ cương của Đảng. Việc kiểm tra, giám sát cần có hình thức linh hoạt, kết hợp giữa kiểm tra định kỳ và kiểm tra đột xuất, kiểm tra trực tiếp và giám sát gián tiếp thông qua các kênh phản ánh của quần chúng, báo chí, mạng xã hội và hệ thống dữ liệu quản lý cán bộ. Cần có quy trình xử lý thông tin một cách khoa học, công tâm, khách quan để kịp thời chấn chỉnh, xử lý các trường hợp vi phạm quy định về nêu gương, đồng thời bảo vệ uy tín và danh dự của cán bộ, đảng viên chân chính. Cần tránh tình trạng kiểm tra, giám sát chỉ làm "cho có", mang tính hình thức hoặc tập trung vào những người không có chức vụ để né tránh vùng nhạy cảm. Cần đưa nội dung thực hiện trách nhiệm nêu gương trở thành một trong những tiêu chí bắt buộc trong chương trình kiểm tra, giám sát thường xuyên của các cấp ủy Đảng, Ủy ban kiểm tra. Các cuộc kiểm tra, giám sát này không chỉ tập trung vào việc thực hiện chức trách nhiệm vụ công tác mà còn đi sâu đánh giá tác phong, lối sống, tinh thần trách nhiệm, thái độ với nhân dân và mức độ nêu gương trong thực hiện các chuẩn mực đạo đức của người cán bộ, đảng viên.
Sáu là, thường xuyên sơ kết, tổng kết việc cán bộ, đảng viên trong việc thực hiện trách nhiệm nêu gương. Đánh giá, sơ kết, tổng kết là một khâu quan trọng trong quy trình tổ chức thực hiện trách nhiệm nêu gương, nhằm nhận diện đầy đủ những kết quả đạt được, phát hiện kịp thời những hạn chế, tồn tại, rút ra bài học kinh nghiệm và đề xuất các biện pháp điều chỉnh phù hợp. Việc này không chỉ giúp củng cố tinh thần nêu gương của cán bộ, đảng viên, mà còn là cơ sở thực tiễn để định hình các chuẩn mực đạo đức công vụ trong điều kiện mới, góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên thực sự tiên phong, gương mẫu. Các cấp ủy Đảng, cơ quan, đơn vị cần tổ chức sơ kết theo định kỳ 6 tháng và tổng kết hàng năm việc thực hiện trách nhiệm nêu gương trong đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là đối với cán bộ lãnh đạo, quản lý chủ chốt. Việc sơ kết, tổng kết phải mang tính thực chất, không phô trương, hình thức; cần phân tích rõ mặt mạnh, mặt yếu, chỉ ra nguyên nhân chủ quan, khách quan và đề xuất giải pháp khắc phục cụ thể. Các bản báo cáo sơ tổng kết cần được công khai trong nội bộ và thông tin rộng rãi một cách có chọn lọc để tạo áp lực dư luận tích cực và khích lệ tinh thần nêu gương. Cần lựa chọn, biểu dương kịp thời các tấm gương tiêu biểu trong thực hiện trách nhiệm nêu gương, đồng thời nhân rộng mô hình hay, cách làm tốt thông qua các hội nghị chuyên đề, hội thi, diễn đàn trao đổi kinh nghiệm và các nền tảng số như cổng thông tin điện tử, mạng xã hội, truyền thông nội bộ. Việc lan tỏa các gương sáng không chỉ tạo động lực thi đua trong nội bộ, mà còn góp phần củng cố niềm tin xã hội vào đội ngũ cán bộ, đảng viên. Kết quả đánh giá, sơ kết, tổng kết cần được tích hợp vào hệ thống quản lý, theo dõi, kiểm tra công tác cán bộ, làm căn cứ cho việc quy hoạch, bổ nhiệm, khen thưởng, kỷ luật. Cán bộ, đảng viên có biểu hiện thiếu gương mẫu, bị nhắc nhở, kiểm điểm nhiều lần nhưng không sửa chữa cần bị xem xét trách nhiệm và xử lý theo quy định. Những người có thành tích nêu gương xuất sắc cần được bồi dưỡng, trọng dụng, tạo điều kiện phát triển. Để bảo đảm chất lượng, khách quan, khoa học của quá trình sơ tổng kết, cần đa dạng hóa phương pháp đánh giá, kết hợp giữa đánh giá nội bộ và lấy ý kiến phản hồi từ bên ngoài như nhân dân, đồng nghiệp, tổ chức chính trị - xã hội. Các công cụ như khảo sát, lấy ý kiến tín nhiệm, theo dõi trên hệ thống dữ liệu số… cần được khai thác hiệu quả trong quá trình tổng hợp thông tin phục vụ đánh giá, từ đó giúp cho việc sơ kết, tổng kết không chỉ đúng về số liệu mà còn sát với thực tiễn./.
Tài liệu tham khảo:
1. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đảng toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, HN.2007, tập 51.
2. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, HN, 2011, tập 15, tr.271.
3. Quy định 101-QĐ/TW ngày 7/6/2012 của Ban Bí thư "về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp".
4. Quy định số 55-QĐ/TW ngày 19/12/2016 của Bộ Chính trị "về một số việc cần làm ngày để tăng cường vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên".
5. Quy định số 08-Qđi/TW ngày 25/10/2018 của Ban Chấp hành Trung ương "về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương".
6. Quy định số 2993-QĐ/TU, ngày 08/7/2019 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là các đồng chí Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Ủy viên Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh, cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp của tỉnh Nghệ An
7. Tỉnh ủy Nghệ An: Báo cáo số 465-BC/TU ngày 06/8/2024 về sơ kêt 5 năm thực hiện Quy định số 2993-QĐ/TU, ngày 08/7/2019 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là các đồng chí Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Ủy viên Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh, cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp của tỉnh Nghệ An
[1] Trường phòng Tổ chức - Tổng hợp, Trường Chính trị tỉnh Nghệ An
[2] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, HN, 2011, tập 15, tr.271
[3] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, HN, 2011, tập 15, tr.669
[4] Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đảng toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, tập 51, Tr.151, HN.2007
[5] Tỉnh ủy Nghệ An: Báo cáo số 465-BC/TU ngày 06/8/2024 về sơ kêt 5 năm thực hiện Quy định số 2993-QĐ/TU, ngày 08/7/2019 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là các đồng chí Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Ủy viên Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh, cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp của tỉnh Nghệ An
[6] Tỉnh ủy Nghệ An: Báo cáo số 465-BC/TU ngày 06/8/2024 về sơ kêt 5 năm thực hiện Quy định số 2993-QĐ/TU, ngày 08/7/2019 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là các đồng chí Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Ủy viên Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh, cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp của tỉnh Nghệ An
[7] Tỉnh ủy Nghệ An: Báo cáo số 465-BC/TU ngày 06/8/2024 về sơ kêt 5 năm thực hiện Quy định số 2993-QĐ/TU, ngày 08/7/2019 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là các đồng chí Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Ủy viên Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh, cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp của tỉnh Nghệ An
[8] Tỉnh ủy Nghệ An: Báo cáo số 465-BC/TU ngày 06/8/2024 về sơ kêt 5 năm thực hiện Quy định số 2993-QĐ/TU, ngày 08/7/2019 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là các đồng chí Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Ủy viên Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh, cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp của tỉnh Nghệ An
ThS. Nguyễn Đình Thanh[1]
[1] Trường phòng Tổ chức - Tổng hợp, Trường Chính trị tỉnh Nghệ An