Ảnh minh họa
Trong bối cảnh đó, công tác truyền thông, phổ biến, giáo dục pháp luật giữ vai trò đặc biệt quan trọng, góp phần đưa pháp luật đến gần hơn với người dân, giúp người nghèo hiểu, tin và biết cách sử dụng pháp luật để bảo vệ mình. Truyền thông pháp luật hiệu quả không chỉ nâng cao nhận thức pháp lý trong cộng đồng mà còn là giải pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt động trợ giúp pháp lý – một chính sách nhân văn của Nhà nước dành cho người nghèo và các đối tượng yếu thế trong xã hội.
Việc triển khai dự án "Truyền thông, phổ biến, giáo dục pháp luật, nâng cao hiệu quả trợ giúp pháp lý cho người nghèo trên Tạp chí Điện tử Thanh niên Việt" vì vậy mang ý nghĩa thiết thực cả về mặt chính trị, pháp lý và xã hội, góp phần hiện thực hóa mục tiêu "không để ai bị bỏ lại phía sau" trong tiếp cận pháp luật và công lý.
Vai trò của truyền thông, phổ biến, giáo dục pháp luật đối với người nghèo
Truyền thông, phổ biến, giáo dục pháp luật là quá trình đưa các quy định pháp luật đến với người dân bằng những hình thức phù hợp, dễ hiểu, dễ tiếp cận, nhằm hình thành ý thức tôn trọng và chấp hành pháp luật trong xã hội. Đối với người nghèo, hoạt động này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng.
Trước hết, truyền thông pháp luật giúp người nghèo nâng cao nhận thức và hiểu biết pháp luật. Nhiều người nghèo do hạn chế về điều kiện học tập, sinh sống ở vùng sâu, vùng xa hoặc ít có cơ hội tiếp cận thông tin chính thống nên chưa nắm rõ các quyền và nghĩa vụ của mình theo quy định của pháp luật. Khi được tiếp cận thông tin pháp luật một cách thường xuyên, dễ hiểu, người nghèo có thể hiểu rõ hơn về các chính sách hỗ trợ, các quyền được bảo vệ cũng như nghĩa vụ cần thực hiện, từ đó chủ động hơn trong cuộc sống.
Thứ hai, phổ biến pháp luật góp phần hạn chế tình trạng vi phạm pháp luật do thiếu hiểu biết. Trên thực tế, không ít vụ việc vi phạm pháp luật bắt nguồn từ sự thiếu thông tin hoặc hiểu sai quy định pháp luật, đặc biệt trong các lĩnh vực như đất đai, hôn nhân và gia đình, lao động, bảo hiểm xã hội, khiếu nại – tố cáo. Khi được trang bị kiến thức pháp luật cơ bản, người nghèo có thể phòng ngừa rủi ro pháp lý, tránh những tranh chấp, vi phạm không đáng có.
Thứ ba, truyền thông pháp luật là cầu nối giúp người nghèo tiếp cận dịch vụ trợ giúp pháp lý. Thông qua các hoạt động tuyên truyền, người dân biết được quyền được trợ giúp pháp lý miễn phí, biết địa chỉ, hình thức và cách thức tiếp cận các tổ chức trợ giúp pháp lý. Đây là yếu tố then chốt để các chính sách trợ giúp pháp lý đi vào cuộc sống, phát huy hiệu quả thực chất.
Thực trạng công tác trợ giúp pháp lý cho người nghèo hiện nay
Trong những năm qua, công tác trợ giúp pháp lý cho người nghèo đã đạt được nhiều kết quả tích cực. Hệ thống tổ chức trợ giúp pháp lý từng bước được củng cố, mạng lưới trợ giúp pháp lý ngày càng mở rộng, nhiều vụ việc phức tạp liên quan đến quyền lợi của người nghèo đã được giải quyết kịp thời, góp phần bảo vệ công lý, bảo đảm công bằng xã hội.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác trợ giúp pháp lý cho người nghèo vẫn còn không ít khó khăn, hạn chế. Một trong những hạn chế lớn nhất là nhiều người nghèo chưa biết hoặc chưa hiểu đầy đủ về quyền được trợ giúp pháp lý của mình. Không ít trường hợp người dân gặp khó khăn pháp lý nhưng không tìm đến các tổ chức trợ giúp pháp lý do thiếu thông tin, e ngại thủ tục hoặc cho rằng việc tiếp cận pháp luật là phức tạp, tốn kém.
Bên cạnh đó, điều kiện địa lý, kinh tế cũng là rào cản lớn. Ở nhiều vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, người dân khó tiếp cận trực tiếp các cơ quan, tổ chức trợ giúp pháp lý. Hình thức tuyên truyền pháp luật truyền thống đôi khi chưa phù hợp với đặc điểm, nhu cầu và trình độ tiếp nhận thông tin của người nghèo.
Những hạn chế này cho thấy, nếu chỉ tập trung vào việc cung cấp dịch vụ trợ giúp pháp lý mà thiếu sự hỗ trợ đồng bộ của công tác truyền thông, phổ biến pháp luật thì hiệu quả đạt được sẽ chưa cao. Truyền thông pháp luật cần được xem là một bộ phận không thể tách rời trong tổng thể giải pháp nâng cao hiệu quả trợ giúp pháp lý cho người nghèo.
Truyền thông pháp luật - giải pháp nâng cao hiệu quả trợ giúp pháp lý
Để nâng cao hiệu quả trợ giúp pháp lý cho người nghèo, việc đổi mới và tăng cường công tác truyền thông, phổ biến, giáo dục pháp luật là yêu cầu cấp thiết. Truyền thông pháp luật cần hướng đến mục tiêu "dễ hiểu, dễ nhớ, dễ áp dụng", lấy người nghèo làm trung tâm và xuất phát từ nhu cầu thực tiễn của họ.
Trước hết, nội dung truyền thông cần bám sát các vấn đề pháp lý mà người nghèo thường gặp trong đời sống hàng ngày như đất đai, hôn nhân - gia đình, chính sách an sinh xã hội, bảo hiểm y tế, lao động - việc làm, khiếu nại - tố cáo. Việc truyền thông theo hướng "tình huống hóa", gắn với các câu chuyện, vụ việc thực tế sẽ giúp người dân dễ tiếp nhận và ghi nhớ hơn.
Thứ hai, cần đa dạng hóa hình thức truyền thông pháp luật. Bên cạnh các bài viết chuyên sâu, cần tăng cường các hình thức như hỏi – đáp pháp luật, tư vấn pháp luật trực tuyến, infographic, video ngắn, chuyên mục tình huống pháp lý… nhằm phù hợp với xu hướng tiếp nhận thông tin hiện đại, đặc biệt là trên các nền tảng báo chí điện tử.
Thứ ba, tăng cường sự phối hợp giữa cơ quan truyền thông và các tổ chức trợ giúp pháp lý. Truyền thông không chỉ dừng lại ở việc cung cấp thông tin pháp luật mà cần đóng vai trò kết nối, dẫn dắt người nghèo đến với các dịch vụ trợ giúp pháp lý khi họ có nhu cầu. Sự phối hợp chặt chẽ này sẽ góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả của cả hai hoạt động.
Cuối cùng, cần đẩy mạnh ứng dụng chuyển đổi số trong truyền thông pháp luật. Báo chí điện tử, mạng xã hội, nền tảng số đang trở thành kênh thông tin quan trọng, có khả năng lan tỏa nhanh, rộng, tiết kiệm chi phí và phù hợp với nhiều nhóm đối tượng khác nhau, trong đó có người nghèo và thanh niên.
Vai trò của Tạp chí Điện tử Thanh niên Việt trong triển khai dự án
Với lợi thế là cơ quan báo chí điện tử có uy tín, Tạp chí Điện tử Thanh niên Việt có vai trò quan trọng trong việc triển khai dự án truyền thông, phổ biến, giáo dục pháp luật, nâng cao hiệu quả trợ giúp pháp lý cho người nghèo. Tạp chí không chỉ là kênh cung cấp thông tin mà còn là cầu nối giữa chính sách pháp luật và đời sống xã hội.
Thông qua việc xây dựng các chuyên trang, chuyên mục về pháp luật và trợ giúp pháp lý, Tạp chí Điện tử Thanh niên Việt có thể góp phần đưa pháp luật đến gần hơn với người dân, đặc biệt là người nghèo và các nhóm yếu thế. Các bài viết với ngôn ngữ giản dị, cách tiếp cận gần gũi, nội dung thiết thực sẽ giúp người dân dễ hiểu, dễ tiếp nhận và dễ áp dụng vào thực tiễn.
Bên cạnh đó, việc lồng ghép nội dung pháp luật với các vấn đề mà thanh niên và người nghèo quan tâm sẽ tạo sức lan tỏa mạnh mẽ, góp phần nâng cao nhận thức pháp lý trong cộng đồng. Tạp chí cũng có thể phát huy vai trò phản biện xã hội, kịp thời phản ánh những khó khăn, vướng mắc của người nghèo trong tiếp cận pháp luật, từ đó góp phần hoàn thiện chính sách và nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật.
Một số giải pháp và kiến nghị
Để phát huy hiệu quả của truyền thông pháp luật trong nâng cao hiệu quả trợ giúp pháp lý cho người nghèo, cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp. Trong đó, các cơ quan quản lý nhà nước cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động truyền thông và trợ giúp pháp lý. Các cơ quan báo chí cần đổi mới nội dung, hình thức truyền thông pháp luật theo hướng gần dân, sát thực tiễn.
Các tổ chức trợ giúp pháp lý cần chủ động phối hợp với cơ quan truyền thông, cung cấp thông tin, chuyên gia và các tình huống pháp lý thực tế để nâng cao chất lượng truyền thông. Đồng thời, người dân, đặc biệt là người nghèo, cũng cần được khuyến khích chủ động tìm hiểu pháp luật, mạnh dạn sử dụng các dịch vụ trợ giúp pháp lý khi cần thiết.
Truyền thông, phổ biến, giáo dục pháp luật không chỉ là nhiệm vụ thường xuyên của các cơ quan chức năng mà còn là giải pháp căn cơ, lâu dài nhằm nâng cao hiệu quả trợ giúp pháp lý cho người nghèo. Khi pháp luật được truyền tải một cách đúng đắn, dễ hiểu và kịp thời, người nghèo sẽ có thêm "điểm tựa pháp lý" vững chắc để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.
Dự án "Truyền thông, phổ biến, giáo dục pháp luật, nâng cao hiệu quả trợ giúp pháp lý cho người nghèo trên Tạp chí Điện tử Thanh niên Việt" vì vậy không chỉ mang ý nghĩa truyền thông đơn thuần mà còn góp phần quan trọng vào việc xây dựng xã hội công bằng, tiến bộ, nhân văn - nơi mọi người dân đều có cơ hội bình đẳng trong tiếp cận pháp luật và công lý.
NCS. ThS. Nguyễn Ngọc Tùng
Giảng viên Khoa Công tác xã hội, Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam