1. Đặt vấn đề
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập sâu rộng, thanh niên quân đội vừa là lực lượng xung kích, vừa là chủ thể sáng tạo, đóng vai trò quyết định trong việc xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam hiện đại, vững mạnh. Khát vọng vươn mình không chỉ tạo động lực nội sinh thúc đẩy mỗi quân nhân trẻ không ngừng phấn đấu, hoàn thiện bản thân mà còn là yếu tố then chốt bảo đảm chất lượng nguồn nhân lực quân đội trước những thách thức của thời đại mới. Tuy nhiên, tác động tiêu cực từ mặt trái kinh tế thị trường, mạng xã hội, lối sống cá nhân hóa vẫn khiến một bộ phận thanh niên quân đội thiếu ý chí, động lực vươn lên. Trong bối cảnh đó, vai trò của chính trị viên - người định hướng, giáo dục, truyền cảm hứng và bồi dưỡng lý tưởng cách mạng - trở nên đặc biệt quan trọng. Chính trị viên không chỉ khơi dậy, nuôi dưỡng khát vọng vươn mình mà còn giúp thanh niên quân đội phát huy tối đa tiềm năng, bản lĩnh, sẵn sàng đáp ứng mọi yêu cầu nhiệm vụ, góp phần xây dựng lực lượng vững mạnh, đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ mới.
2. Khát vọng vươn mình của thanh niên quân đội
Khát vọng vươn mình của thanh niên quân đội là một phạm trù tư tưởng - tinh thần đặc biệt, là sự kết tinh của ý chí tự lực, tự cường, tinh thần đổi mới sáng tạo và khát vọng cống hiến không ngừng. Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn khẳng định vai trò vô cùng quan trọng của thanh niên đối với tương lai của đất nước: "Thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà. Thật vậy, nước nhà thịnh hay suy, mạnh hay yếu, một phần lớn là do các thanh niên. Thanh niên muốn làm người chủ tương lai cho xứng đáng thì ngay hiện tại phải rèn luyện tinh thần và lực lượng của mình, phải làm việc chuẩn bị cái tương lai đó"(1). Trong môi trường quân đội, khát vọng vươn mình không chỉ là mong muốn phát triển bản thân mà còn là ý thức trách nhiệm sâu sắc đối với Tổ quốc, nhân dân và sự nghiệp cách mạng của Đảng. Tinh thần ấy đã trở thành giá trị truyền thống, là động lực mạnh mẽ thôi thúc các thế hệ thanh niên Việt Nam không ngừng phấn đấu, cống hiến cho sự nghiệp cách mạng vẻ vang của Đảng và dân tộc.
Khát vọng vươn mình của thanh niên quân đội luôn gắn bó chặt chẽ, mật thiết với lý tưởng cách mạng, được biểu hiện ở lòng trung thành tuyệt đối với Đảng, Tổ quốc, nhân dân; ý thức trách nhiệm với cộng đồng, tinh thần dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, sẵn sàng nhận và hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao. Đảng ta xác định: "Tạo động lực cho thanh niên xung kích trong học tập, lao động sáng tạo, khởi nghiệp, lập nghiệp; làm chủ các kiến thức khoa học, công nghệ hiện đại, phát huy vai trò quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc"(2). Trong đó, khát vọng vươn mình của thanh niên quân đội được xác định động lực quan trọng, cốt lõi hình thành, phát triển toàn diện của thanh niên quân đội cả về bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống lành mạnh, ý chí tự lực tự cường, tinh thần đổi mới sáng tạo. Nhờ đó, thanh niên quân đội không chỉ hoàn thiện bản thân mà còn góp phần xây dựng quân đội vững mạnh, xứng đáng với truyền thống "Bộ đội Cụ Hồ" trong thời kỳ mới.
Khát vọng vươn mình của thanh niên quân đội còn phải đặt trong mối quan hệ biện chứng với yêu cầu phát triển của thời đại. Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, xu thế toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế sâu rộng, trước kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam đã và đang "đặt lên vai" thanh niên quân đội yêu cầu cấp thiết phải chủ động tiếp cận tri thức mới, làm chủ khoa học công nghệ, phát triển kỹ năng số, ngoại ngữ, thích ứng với môi trường hiện đại. Như Tổng Bí thư Tô Lâm nhận định: "Trong giai đoạn mới hiện nay, vai trò của lực lượng thanh niên càng trở nên quan trọng. Thanh niên là trụ cột để đưa đất nước vững bước vào kỷ nguyên mới, là nguồn lực chủ yếu để xây dựng và phát triển lực lượng sản xuất mới, đồng thời là đội ngũ tiên phong tham gia các lĩnh vực mới. Thanh niên là chủ nhân tương lai của đất nước, là nhân tố quan trọng trong xây dựng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam"(3). Bên cạnh yêu cầu về tri thức, năng lực, trình độ, việc giữ vững bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống trong sáng, lành mạnh, trung thành với lý tưởng cách mạng vẫn là giá trị cốt lõi đối với thanh niên quân đội. Sự kết hợp giữa truyền thống yêu nước, tinh thần cách mạng với năng lực hội nhập, sáng tạo là cơ sở để khát vọng vươn mình của thanh niên quân đội phát triển bền vững, góp phần xây dựng quân đội vững mạnh toàn diện, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong mọi tình huống.
3. Biểu hiện vai trò của chính trị viên trong bồi dưỡng khát vọng vươn mình của thanh niên quân đội hiện nay
Một là, chính trị viên giữ vai trò chủ thể định hướng, truyền cảm hứng, làm lan tỏa các giá trị lý tưởng và khát vọng phát triển, hình thành động lực vươn lên giúp thanh niên quân đội nâng cao nhận thức, trách nhiệm và năng lực đáp ứng yêu cầu kỷ nguyên vươn mình của dân tộc
Trước hết, chính trị viên là chủ thể định hướng, truyền cảm hứng, giúp thanh niên quân đội nhận thức rõ vai trò, trách nhiệm của mình trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Với vai trò là người chủ trì về chính trị, chính trị viên trực tiếp tổ chức các hoạt động giáo dục chính trị, tư tưởng, truyền thống, giúp thanh niên hiểu sâu sắc về lý tưởng cách mạng, mục tiêu, lý tưởng của Đảng, của dân tộc và của Quân đội nhân dân Việt Nam. Thông qua các hình thức giáo dục chính trị như: lên lớp giảng bài chính trị, sinh hoạt chính trị, tọa đàm, giao lưu, diễn đàn... chính trị viên khơi dậy trong mỗi quân nhân trẻ niềm tự hào về truyền thống anh hùng, tinh thần yêu nước, ý chí tự lực, tự cường, từ đó hình thành động lực phấn đấu, khát vọng vươn lên trong học tập, rèn luyện, công tác của thanh niên quân đội.
Không chỉ dừng lại ở việc truyền đạt lý luận đơn thuần, chính trị viên còn là người truyền cảm hứng, cổ vũ, khích lệ thanh niên quân đội không ngừng phấn đấu vươn lên, hiện thực hóa khát vọng cống hiến, đóng góp cho tập thể, đơn vị và quân đội. Chủ tịch Hồ Chí Minh, trong thư gửi hội nghị chính trị viên, nhấn mạnh: "Tư cách của chính trị viên có ảnh hưởng rất quan trọng đến bộ đội. Người chính trị viên tốt thì bộ đội ấy tốt. Người chính trị viên không làm tròn nhiệm vụ thì bộ đội ấy không tốt"(4). Để hiện thực hóa được yêu cầu này, chính trị viên phải thực sự là tấm gương về phẩm chất đạo đức, bản lĩnh chính trị, tinh thần trách nhiệm, tận tâm, tận tụy, phải thực sự "Dám nghĩ; dám nói; dám làm; dám chịu trách nhiệm; dám đổi mới, sáng tạo; dám đương đầu với khó khăn, thử thách và dám hành động vì lợi ích chung". Chính sự gương mẫu, tận tình của của chính trị viên trở thành nguồn cảm hứng, động lực mạnh mẽ, lan tỏa tinh thần phấn đấu, ý chí vượt khó, khát vọng vươn lên trong mỗi quân nhân trẻ. Đồng thời, chính trị viên còn chủ động phát hiện, bồi dưỡng, giới thiệu, kết nạp vào Đảng những đoàn viên, thanh niên ưu tú trưởng thành trong học tập, huấn luyện, công tác, tạo động lực để thanh niên không ngừng phấn đấu, khẳng định bản thân, đóng góp cho đơn vị.
Vai trò định hướng, truyền cảm hứng của chính trị viên không chỉ dừng lại ở việc nâng cao nhận thức, trách nhiệm, mà còn góp phần hình thành, phát triển năng lực, bản lĩnh, phẩm chất của thanh niên quân đội. Chính trị viên giúp thanh niên quân đội xác định đúng động cơ, mục tiêu phấn đấu, phát triển toàn diện về về mọi mạat, sẵn sàng nhận và hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao, đáp ứng yêu cầu của kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Như vậy, chính trị viên thực sự là "người thắp lửa", là nguồn động lực tinh thần to lớn, góp phần xây dựng lớp thanh niên quân đội giàu khát vọng, bản lĩnh, trí tuệ, xứng đáng với truyền thống "Bộ đội Cụ Hồ" và sự tin tưởng của Đảng, Nhà nước, Nhân dân.
Hai là, chính trị viên tổ chức, hướng dẫn và tạo điều kiện cho thanh niên quân đội tham gia các hoạt động thực tiễn, qua đó chuyển hóa khát vọng thành hành động cụ thể, góp phần bồi dưỡng khát vọng vươn mình cho thanh niên
Trên phương diện tổ chức thực tiễn, chính trị viên giữ vai trò trung tâm trong việc định hướng, tổ chức và tạo điều kiện cho thanh niên quân đội tham gia các hoạt động thực tiễn, từ đó chuyển hóa khát vọng thành hành động cụ thể, góp phần phát triển toàn diện năng lực, phẩm chất và bản lĩnh chính trị của thanh niên. Theo đó, chính trị viên là người chủ động xây dựng kế hoạch, lựa chọn nội dung, hình thức hoạt động phù hợp với đặc điểm, tâm lý, trình độ của từng nhóm thanh niên trong đơn vị. Thông qua các phong trào thi đua, hoạt động rèn luyện, huấn luyện, công tác xã hội, chính trị viên tạo ra môi trường thực tiễn phong phú, đa dạng, giúp thanh niên quân đội có cơ hội va chạm, thử thách, phát hiện và phát huy sở trường, năng lực cá nhân; lồng ghép các giá trị truyền thống, lý tưởng cách mạng vào hoạt động thực tiễn, qua đó, không chỉ giúp thanh niên củng cố nhận thức mà còn hình thành động lực phấn đấu, ý chí vượt khó, tinh thần trách nhiệm với tập thể, khát vọng vươn mình của thanh niên quân đội.
Vai trò quan trọng của chính trị viên còn được biểu hiện ở quá trình đồng hành cùng thanh niên trong tất cả các hoạt động thực tiễn ở đơn vị. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng yêu cầu: "Đối với bộ đội, chính trị viên phải thân thiết như một người chị, công bình như một người anh, hiểu biết như một người bạn"(5). Như vậy, chính trị viên cần thực hiện đúng vai trò vừa là người chị, người anh, và là người bạn của thanh niên; là người trực tiếp theo dõi, đánh giá, kịp thời động viên, khích lệ, định hướng cho thanh niên vượt qua khó khăn, thử thách, không ngừng hoàn thiện bản thân; chú trọng phát hiện, bồi dưỡng những nhân tố tích cực, điển hình tiên tiến, tạo điều kiện để họ phát triển, trở thành lực lượng nòng cốt, dẫn dắt phong trào thanh niên của đơn vị. Qua đó, không chỉ giúp thanh niên rèn luyện kỹ năng, bản lĩnh thực tiễn mà còn góp phần xây dựng môi trường văn hóa quân sự lành mạnh, dân chủ, thúc đẩy tinh thần đoàn kết, tương thân tương ái trong tập thể.
Không những vậy, chính trị viên còn là cầu nối hiệu quả giữa thanh niên với các tổ chức đoàn thể, cấp ủy, chỉ huy đơn vị nhằm tạo điều kiện thuận lợi nhất cho thanh niên phát triển toàn diện. Chính trị viên phát huy vai trò trong chủ động tham mưu, đề xuất các chính sách, chế độ đãi ngộ, chăm lo đời sống vật chất, tinh thần cho thanh niên; đồng thời tổ chức các hoạt động giao lưu, học tập, trao đổi kinh nghiệm, giúp thanh niên mở rộng tầm nhìn, nâng cao nhận thức, củng cố niềm tin, lý tưởng sống, cống hiến. Việc tổ chức các hoạt động thực tiễn không chỉ dừng lại ở phạm vi đơn vị mà còn mở rộng ra cộng đồng, xã hội, giúp thanh niên quân đội gắn bó, hòa nhập, phát huy vai trò xung kích, sáng tạo của tuổi trẻ trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Qua đó, từng bước bồi dưỡng thanh niên quân đội giàu lý tưởng, bản lĩnh, trí tuệ, sẵn sàng nhận và hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao, xứng đáng với truyền thống "Bộ đội Cụ Hồ" trong thời kỳ mới. Đây chính là minh chứng sinh động cho vai trò trung tâm, quyết định của chính trị viên trong công tác giáo dục, rèn luyện, bồi dưỡng khát vọng vươn mình cho thanh niên quân đội.
Ba là, chính trị viên là nhân tố quan trọng trong xây dựng môi trường văn hóa quân sự lành mạnh, dân chủ, nhân văn tạo điều kiện, tiền đề bồi dưỡng khát vọng vươn mình cho thanh niên quân đội
Môi trường văn hóa quân sự lành mạnh không chỉ là không gian vật chất mà còn là hệ giá trị tinh thần, quy tắc ứng xử, truyền thống và chuẩn mực đạo đức được hình thành, duy trì và phát triển trong mỗi đơn vị. Chính trị viên đóng vai trò chủ đạo trong việc tổ chức các hoạt động sinh hoạt tập thể, xây dựng đời sống văn hóa phong phú, phát huy dân chủ, tạo không khí cởi mở, đoàn kết, giúp thanh niên quân đội cảm nhận rõ ý nghĩa, giá trị của tập thể và trách nhiệm của bản thân đối với cộng đồng. Thông qua các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao, các cuộc thi tìm hiểu truyền thống, chính trị viên giúp thanh niên củng cố niềm tự hào về đơn vị, về quân đội, từ đó hình thành động lực phấn đấu, vươn lên trong học tập, rèn luyện và công tác.
Việc phát huy dân chủ nội bộ không chỉ tăng cường sự gắn kết, đồng thuận mà còn tạo điều kiện để thanh niên phát triển năng lực cá nhân, được lắng nghe, được tham gia đóng góp ý kiến, phát huy sáng kiến, sáng tạo, chủ động, tự tin hơn trong mọi hoạt động. Trong đó, vai trò của chính trị viên là người khơi dậy, bồi dưỡng, phát hiện và kịp thời động viên các nhân tố tích cực, điển hình tiên tiến, tạo điều kiện để họ phát triển, lan tỏa ảnh hưởng tích cực đến tập thể. Mặt khác, xây dựng môi trường nhân văn trong đơn vị còn thể hiện ở việc chính trị viên quan tâm, chăm lo đời sống vật chất, tinh thần, bảo vệ quyền lợi chính đáng của thanh niên quân đội; chủ động phối hợp với các tổ chức đoàn thể, cấp ủy, chỉ huy đơn vị để giải quyết kịp thời những khó khăn, vướng mắc, tạo sự yên tâm, tin tưởng cho thanh niên trong quá trình học tập, rèn luyện và công tác. Như vậy, vai trò của chính trị viên trong xây dựng môi trường văn hóa quân sự lành mạnh, dân chủ, nhân văn không chỉ dừng lại ở việc tổ chức các hoạt động bề nổi, mà còn là quá trình tác động sâu sắc tới nhận thức, thái độ, hành vi, góp phần hình thành thế hệ thanh niên quân đội giàu lý tưởng, bản lĩnh, trí tuệ, sẵn sàng vượt qua mọi thử thách, xứng đáng với truyền thống "Bộ đội Cụ Hồ" trong thời kỳ mới.
Bốn là, chính trị viên đồng hành, định hướng và củng cố niềm tin, bản lĩnh, lý tưởng cách mạng cho thanh niên quân đội, giúp họ kiên định mục tiêu, lý tưởng, phát triển bền vững, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ mới
Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, sự biến động phức tạp của tình hình thế giới và những tác động đa chiều từ mặt trái của kinh tế thị trường, vai trò đồng hành, định hướng và củng cố niềm tin, bản lĩnh, lý tưởng cách mạng cho thanh niên quân đội của chính trị viên càng trở nên quan trọng, mang tính quyết định đối với sự phát triển bền vững của đội ngũ cán bộ trẻ trong quân đội hiện nay. Không chỉ dừng lại ở việc truyền cảm hứng, chính trị viên còn chủ động tổ chức các hoạt động giáo dục chính trị, tư tưởng, bồi dưỡng lý tưởng cách mạng, giúp thanh niên quân đội củng cố bản lĩnh chính trị, tăng sức "đề kháng" trước những tác động tiêu cực, âm mưu "phi chính trị hóa quân đội" của các thế lực thù địch. Thông qua các buổi sinh hoạt chính trị, tọa đàm, diễn đàn, chính trị viên thường xuyên định hướng tư tưởng, cảnh báo nguy cơ, đồng thời lan tỏa các giá trị tích cực, cổ vũ thanh niên kiên định mục tiêu, lý tưởng, không dao động trước khó khăn, thử thách. Bên cạnh đó, chính trị viên còn phát hiện, uốn nắn kịp thời những biểu hiện lệch lạc về nhận thức, hành vi, giúp thanh niên tự điều chỉnh, hoàn thiện bản thân, giữ vững phẩm chất, đạo đức cách mạng.
Mặt khác, chính trị viên còn là lực lượng nòng cốt trong công tác bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trong quân đội, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, góp phần giữ vững sự ổn định chính trị, củng cố niềm tin, lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ. Sự chủ động của chính trị viên trong việc nắm bắt, dự báo tình hình tư tưởng, tâm lý, kịp thời tham mưu, đề xuất các giải pháp phù hợp, tổ chức các hoạt động bổ trợ như tuyên truyền gương người tốt, việc tốt, phát hiện và nhân rộng các điển hình tiên tiến, đã tạo sức lan tỏa mạnh mẽ, nâng cao ý chí, tinh thần trách nhiệm, khơi dậy khát vọng cống hiến trong thanh niên quân đội. Có thể khẳng định, vai trò đồng hành, định hướng và củng cố niềm tin, bản lĩnh, lý tưởng cách mạng của chính trị viên không chỉ giúp thanh niên quân đội kiên định mục tiêu, lý tưởng mà còn tạo nền tảng phát triển bền vững, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ mới. Đó là sự kết tinh giữa trách nhiệm, tâm huyết và bản lĩnh của người chính trị viên, góp phần hình thành lớp thanh niên quân đội giàu lý tưởng, bản lĩnh, trí tuệ, sẵn sàng vượt qua mọi thử thách, xứng đáng với truyền thống "Bộ đội Cụ Hồ", góp phần xây dựng quân đội vững mạnh về chính trị trong giai đoạn hiện nay.
4. Kết luận
Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng và những yêu cầu ngày càng cao của sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc, vai trò của chính trị viên trong bồi dưỡng khát vọng vươn mình cho thanh niên quân đội càng trở nên quan trọng và mang tính quyết định. Chính trị viên không chỉ là người định hướng tư tưởng, truyền cảm hứng, tổ chức các hoạt động thực tiễn, xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh mà còn là điểm tựa tinh thần, đồng hành, củng cố niềm tin, bản lĩnh, lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ quân đội. Nhờ sự dẫn dắt, gương mẫu và tận tâm của đội ngũ chính trị viên, khát vọng vươn mình của thanh niên quân đội được khơi dậy, nuôi dưỡng và hiện thực hóa thành động lực phấn đấu, cống hiến, góp phần xây dựng lớp quân nhân trẻ giàu lý tưởng, trí tuệ, bản lĩnh, sẵn sàng nhận và hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ, xứng đáng với truyền thống "Bộ đội Cụ Hồ" và sự tin tưởng của Đảng, Nhà nước, Nhân dân./.
Nguyễn Trọng Tài
Nghiên cứu sinh, Học viện Chính trị
(1) Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 5, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, tr. 216.
(2) Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Tập 1, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội.
(3) Tô Lâm (2025), "Tương lai cho thế hệ vươn mình", báo Quân đội nhân dân điện tử, ngày 25-03-2025, https://www.qdnd.vn/chinh-tri/tin-tuc/tuong-lai-cho-the-he-vuon-minh-821017.
(4) Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 5, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, tr.484.
(5) Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 5, Nxb Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, tr.484.
Tài liệu tham khảo:
1. Ban Bí thư (2015), Chỉ thị số 42-CT/TW, ngày 24/3/2015 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống văn hóa cho thế hệ trẻ giai đoạn 2015-2030, Hà Nội.
2. Vũ Văn Bách (2025), "Xây dựng hệ giá trị văn hóa của thanh niên quân đội trong kỷ nguyên phát triển mới của dân tộc", Tạp chí Cộng sản, số 1025, tr. 44-50.
3. Nguyễn Hồng Điệp (2023), "Hiện thực hóa khát vọng cống hiến của thanh niên quân đội trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay", Tạp chí Cộng sản, số 1012, tr. 35-41.
4. Nguyễn Trọng Tài (2024), "Vai trò của chính trị viên Quân đội nhân dân Việt Nam trong giáo dục truyền thống cho chiến sĩ mới ở đơn vị cơ sở", Tạp chí Quản lý nhà nước điện tử, ngày 26/03/2024, https://www.quanlynhanuoc.vn/2024/03/26/vai-tro-cua-chinh-tri-vien-quan-doi-nhan-dan-viet-nam-trong-giao-duc-truyen-thong-cho-chien-si-moi-o-don-vi-co-so/.
5. Tổng cục Chính trị (2025), Báo cáo Chính trị tại Đại hội đại biểu Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh Quân đội lần thứ X, Hà Nội.