Từ khoá: Vai trò, truyền hình, đấu tranh, quan điểm sai trái, thù địch
Trong bối cảnh truyền thông số phát triển mạnh mẽ và tin giả lan truyền với tốc độ cao, các thế lực thù địch ngày càng gia tăng hoạt động xuyên tạc, bóp méo sự thật nhằm tác động tiêu cực đến nhận thức xã hội và phá hoại nền tảng tư tưởng của Đảng. Kênh truyền hình, với ưu thế về tính trực quan, độ tin cậy và khả năng lan tỏa rộng, giữ vai trò quan trọng trong nhận diện, phản bác và vô hiệu hóa các luận điệu sai trái, đồng thời định hướng dư luận và lan tỏa hình ảnh tích cực về đất nước, con người Việt Nam. Trước sự thay đổi nhanh chóng trong thói quen tiếp nhận thông tin của công chúng và sức ép cạnh tranh từ mạng xã hội, đòi hỏi kênh truyền hình phải tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, hiện đại và linh hoạt hơn.
1. Cơ sở lý luận về đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trên kênh truyền hình
Kênh truyền hình được giải thích tại khoản 11 Điều 3 Luật Báo chí 2016 như sau: "Kênh phát thanh, kênh truyền hình là sản phẩm báo chí, gồm các chương trình phát thanh, truyền hình được sắp xếp ổn định, liên tục, được phát sóng trong khung giờ nhất định và có dấu hiệu nhận biết"[1]. Kênh truyền hình là một đơn vị phát sóng trong hệ thống truyền hình, có tôn chỉ, mục đích, đối tượng phục vụ và nội dung chuyên biệt. Mỗi kênh thường gắn với một định hướng chính trị - tư tưởng, văn hóa - xã hội nhất định, đồng thời có khung chương trình ổn định, dấu hiệu nhận diện riêng (logo, nhạc hiệu, phong cách thể hiện). Ở nước ta, có kênh truyền hình chuyên biệt như ANTV (Truyền hình Công an nhân dân) và QPVN (Truyền hình Quốc phòng Việt Nam).
Trong cuốn sách Định hướng, giải pháp bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh ngăn chặn quan điểm sai trái thù địch trên mạng xã hội do tác giả Mai Đức Ngọc chủ biên (2022), các tác giả cho rằng: Quan điểm sai trái, thù địch là những quan điểm thể hiện sự lệch lạc về nhận thức lý luận cũng như nhận thức thực tiễn (quan điểm sai trái) hoặc là những quan điểm, lập trường có chủ đích đi ngược lại và đối lập hoàn toàn với quan điểm, lập trường chính thống của Đảng Cộng sản Việt Nam, là những quan điểm về bản chất đối lập, phủ nhận lập trường giai cấp công nhân, lợi ích quốc gia, dân tộc Việt Nam, chống lại lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và dân tộc Việt Nam, chống lại chế độ xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam (quan điểm thù địch) [2].
Nghị quyết số 35-NQ/TW khẳng định: "Đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch là nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên, cấp bách của cả hệ thống chính trị, là trách nhiệm của từng cán bộ, đảng viên, trước hết là người đứng đầu."[3] Văn kiện này vừa xác định rõ tầm quan trọng của đấu tranh vừa chỉ ra tính chất toàn diện không chỉ là phản bác mà phải là tuyên truyền, thuyết phục, giáo dục, định hướng dư luận. Đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch vì thế vừa mang tính lý luận vừa mang tính thực tiễn và là nhiệm vụ chiến lược nhằm bảo vệ nền tảng tư tưởng, củng cố sự ổn định chính trị, phát triển đất nước.
Như vậy có thể hiểu, đấu tranh phản bác quan điểm sai trái, thù địch trên kênh truyền hình là hoạt động có tổ chức và thường xuyên, sử dụng các bản tin và chuyên mục đặc thù để vạch trần, vô hiệu hóa luận điệu xuyên tạc; đồng thời khẳng định tính đúng đắn của đường lối, chính sách của Đảng, qua đó định hướng dư luận, củng cố niềm tin xã hội và bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa.
2. Vai trò kênh truyền hình trong đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch ở Việt Nam hiện nay
Thứ nhất, kênh truyền hình là phương tiện xung kích, nòng cốt của báo chí trong đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch
Kênh truyền hình giữ vai trò đặc biệt quan trọng trong đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch nhờ những ưu thế vượt trội về ngôn ngữ hình ảnh, âm thanh, tính trực quan, tốc độ lan tỏa nhanh và độ tin cậy cao. Với tính xung kích, kênh truyền hình luôn tiên phong phát hiện, bóc tách và vạch trần luận điệu xuyên tạc ngay từ khi manh nha, sử dụng hình ảnh, tư liệu và chứng cứ thực tế để phản bác trực diện, ngăn chặn sự lan rộng của thông tin xấu độc và định hướng dư luận kịp thời; nhiều chương trình như "Nhận diện sự thật" (QPVN), "Đối diện" (VTV1), "Góc nhìn sự thật" (ANTV) đã minh chứng vai trò này. Đồng thời, với vị thế nòng cốt trong dòng thông tin chính thống, kênh truyền hình không chỉ đảm bảo tính thời sự và phân tích sâu sắc mà còn dẫn dắt hệ thống báo chí mở rộng thông điệp phản bác, xây dựng các chuyên mục định kỳ và duy trì cuộc đấu tranh một cách lâu dài, bền bỉ. Chính sự kết hợp giữa tính tiên phong và vai trò trung tâm này giúp kênh truyền hình trở thành trụ cột chiến lược trên mặt trận tư tưởng của báo chí cách mạng hiện nay.
Thứ hai, kênh truyền hình góp phần phản ảnh chân thực, sinh động thông tin đấu tranh trực diện phản bác các quan điểm sai trái, thù địch
Kênh truyền hình nhờ khả năng tái hiện hiện thực bằng hình ảnh động và âm thanh trực quan, giúp công chúng "thấy tận mắt, nghe tận tai" để phân biệt giữa sự thật và xuyên tạc. Những tư liệu hiện trường, lời nói nhân chứng, số liệu và hình ảnh thực tế tạo sức nặng khách quan, khiến các luận điệu thù địch tự bộc lộ sự vô căn cứ. Sự đa dạng thể loại như thời sự, phóng sự, phim tài liệu, tọa đàm hay chương trình giải trí lồng ghép thông điệp giúp kênh truyền hình tiếp cận nhiều nhóm công chúng và truyền tải thông tin một cách linh hoạt, hấp dẫn. Đặc biệt, khả năng phản bác trực diện kết hợp hình ảnh chân thực về đời sống nhân dân, lực lượng vũ trang và thành tựu phát triển đất nước tạo nên hiệu ứng tâm lý - xã hội mạnh mẽ, khơi gợi niềm tin, sự tự hào và đồng thuận cộng đồng. Nhờ vậy, kênh truyền hình góp phần hình thành "sức đề kháng" tự nhiên trong xã hội, trở thành lực lượng quan trọng trong bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng.
Thứ ba, kênh truyền hình góp phần kịp thời định hướng và ổn định dư luận xã hội
Kênh truyền hình có vai trò đặc biệt trong việc kịp thời định hướng và ổn định dư luận xã hội nhờ tính thời sự cao, khả năng phản ứng nhanh và cung cấp thông tin chính xác ngay trong giai đoạn đầu của sự kiện. Việc nhanh chóng lấp đầy khoảng trống thông tin bằng các bản tin chính thống giúp hạn chế sự lan truyền của luận điệu xuyên tạc, đồng thời tạo nền tảng nhận thức đúng đắn cho công chúng trước khi tin giả kịp chi phối không gian truyền thông. Cùng với đó, kênh truyền hình thiết lập khuôn khổ nhận thức thống nhất thông qua các bản tin, phóng sự, tọa đàm mang tính định hướng, giúp công chúng hình thành mô hình tư duy ổn định, có khả năng tự sàng lọc thông tin và chống lại quan điểm sai trái. Đặc biệt, truyền hình còn củng cố sự đồng thuận xã hội bằng cách lan tỏa những câu chuyện nhân văn, hình ảnh tích cực và các giá trị tốt đẹp của đất nước, từ đó nuôi dưỡng niềm tin, gắn kết cộng đồng và tạo nên "lá chắn mềm" bảo vệ ổn định chính trị - xã hội trước mọi âm mưu chia rẽ của các thế lực thù địch.
Thứ tư, kênh truyền hình là diễn đàn quảng bá hình ảnh đất nước, con người góp phần huy động được đông đảo lực lượng tham gia đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch
Với khả năng lan tỏa vượt biên giới, kênh truyền hình với nhiều chương trình hợp tác quốc tế đã giới thiệu một Việt Nam ổn định, phát triển và nhân văn, cung cấp những bằng chứng trực quan về thành tựu đổi mới, đời sống văn hóa - xã hội và trách nhiệm quốc tế của Việt Nam. Đồng thời, kênh truyền hình quy tụ nhiều lực lượng xã hội từ lãnh đạo, chuyên gia, nhà khoa học đến Nhân dân, kiều bào và học giả quốc tế, tạo nên tiếng nói đa chiều, khách quan và đầy sức thuyết phục trong phản bác luận điệu xuyên tạc. Không chỉ trực diện phản bác, kênh truyền hình còn lan tỏa các giá trị nhân văn, hình ảnh tích cực và câu chuyện truyền cảm hứng, giúp nuôi dưỡng niềm tin xã hội, củng cố tự hào dân tộc và hình thành "lá chắn mềm" chống lại các thông tin xấu độc. Nhờ phạm vi phủ sóng rộng và sức cộng hưởng quốc tế, kênh truyền hình trở thành lực lượng quan trọng huy động sự ủng hộ của cộng đồng trong nước và bạn bè thế giới trong cuộc đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng.
3. Một số giải pháp phát huy vai trò kênh truyền hình trong đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch ở Việt Nam trong thời gian tới
Thứ nhất, tăng cường nhận thức, trách nhiệm chính trị và năng lực chuyên môn của đội ngũ lãnh đạo, phóng viên, biên tập viên truyền hình
Yếu tố con người là điều kiện quyết định hiệu quả đấu tranh phản bác trên kênh truyền hình, đòi hỏi nâng cao nhận thức chính trị cho đội ngũ lãnh đạo và quản lý về tính chiến lược, lâu dài và phức tạp của nhiệm vụ bảo vệ nền tảng tư tưởng. Đối với phóng viên và biên tập viên, cần tăng cường bồi dưỡng bản lĩnh chính trị, kỹ năng phản biện, xử lý khủng hoảng, xác minh và bóc tách tin giả, đồng thời trang bị kiến thức về công nghệ hiện đại như đồ họa số, báo chí dữ liệu, phân tích xu hướng mạng và sản xuất nội dung đa nền tảng. Đây là nền tảng để lực lượng làm kênh truyền hình đủ khả năng đối diện với quan điểm sai trái, lập luận sắc bén và phát huy kênh truyền hình như "vũ khí mềm" hiệu quả trong bảo vệ thông tin quốc gia.
Thứ hai, đổi mới mạnh mẽ nội dung, hình thức và nâng cao tính chiến đấu, tính thuyết phục của các chương trình phản bác
rước sự tinh vi của các luận điệu sai trái, nội dung phản bác, kênh truyền hình cần được đổi mới theo hướng sắc bén, ngắn gọn và thuyết phục, đặc biệt phù hợp với giới trẻ - nhóm dễ bị tác động bởi thông tin mạng. Các kênh truyền hình phải ứng dụng cách kể chuyện hiện đại, đồ họa trực quan và bằng chứng sống để vạch trần thủ đoạn chống phá, đồng thời phát triển những chương trình chuyên biệt như "Góc nhìn phản biện" hay "Phân tích chính sách" kết hợp phân tích khoa học, pháp lý với hình ảnh thực tiễn. Sự đa dạng thể loại như phóng sự điều tra, phim tài liệu, talk show hay đối thoại trực tiếp giúp kênh truyền hình tác động cả lý trí và cảm xúc, tạo hiệu ứng dư luận mạnh. Song song với phản bác, cần đẩy mạnh nội dung tích cực nhằm xây dựng "lá chắn mềm", củng cố niềm tin và cảm xúc xã hội trước thông tin xấu độc.
Thứ ba, tăng cường tính thời sự và thiết lập cơ chế phản ứng nhanh để xử lý thông tin xấu độc
Trong môi trường mạng xã hội lan truyền thông tin với tốc độ cấp số nhân, kênh truyền hình chỉ có thể định hướng dư luận hiệu quả khi bảo đảm yếu tố nhanh, đúng và kịp thời. Vì vậy, các kênh truyền hình cần thiết lập cơ chế phản ứng nhanh 24/7 gồm hệ thống giám sát tin giả, nhóm phân tích dữ liệu mạng, bộ phận xác minh và tổ sản xuất tin nhanh để xử lý thông tin xấu độc ngay khi xuất hiện. Việc chiếm lĩnh "điểm rơi thông tin" bằng các bản tin chính thống trong "giờ vàng định hướng" giúp truyền hình dẫn dắt nhận thức xã hội trước khi luận điệu sai trái kịp lan rộng.
Thứ tư, phát triển truyền hình đa nền tảng, tận dụng sức mạnh công nghệ số và tương tác xã hội để mở rộng mức độ lan tỏa.
Để duy trì vai trò xung kích trong bối cảnh truyền thông số, kênh truyền hình cần chuyển mạnh từ mô hình "phát sóng một chiều" sang "truyền thông đa điểm chạm", kết hợp phát sóng truyền thống với các nền tảng số như YouTube, TikTok, Facebook, Podcast, Livestream hay OTT nhằm đưa thông tin chính thống đến đúng nhóm công chúng, đặc biệt là những đối tượng dễ bị ảnh hưởng bởi tin giả. Nội dung phải được tối ưu hóa theo đặc thù từng nền tảng, từ các clip ngắn 60 - 90 giây trên TikTok, bản tin dọc cho Facebook Reels đến video phân tích chuyên sâu trên YouTube hay podcast chính luận. Đồng thời, ứng dụng mạnh mẽ AI và dữ liệu lớn để phát hiện chủ đề nóng, theo dõi lan truyền tin giả và dự báo xu hướng dư luận nhằm sản xuất nội dung phản bác đúng thời điểm. Việc gia tăng tương tác thông qua livestream, tọa đàm trực tuyến hay hỏi - đáp với chuyên gia cũng giúp tạo "không gian đối thoại" cởi mở, nâng cao mức độ chủ động tiếp nhận thông tin chính thống của công chúng.
Thứ năm, tăng cường phối hợp, huy động sức mạnh tổng hợp của hệ thống chính trị, chuyên gia, kiều bào và truyền thông quốc tế.
Đấu tranh phản bác quan điểm sai trái, thù địch không thể chỉ trông chờ vào truyền hình mà đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị và các lực lượng xã hội. Vì vậy, kênh truyền hình cần xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ với cơ quan Đảng, Nhà nước, lực lượng vũ trang, các viện nghiên cứu, trường đại học và các tổ chức truyền thông trong, ngoài nước để bảo đảm nguồn thông tin chính xác, kịp thời và đa chiều. Đồng thời, việc huy động tiếng nói của chuyên gia, nhà khoa học, trí thức trẻ, ngoại giao, nhân chứng lịch sử cùng học giả quốc tế và kiều bào sẽ tăng tính khách quan, nâng cao sức mạnh phản bác và tạo đối trọng trên trường quốc tế. Thúc đẩy hợp tác sản xuất với các đài truyền hình lớn cũng giúp tăng tính chuyên nghiệp, lan tỏa thông điệp tích cực của Việt Nam. Sự tham gia của nhiều tầng nấc xã hội sẽ tạo nên sức mạnh tổng hợp, vừa sắc bén về lý luận, vừa vững chắc về thực tiễn trong cuộc đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng.
Trương Sơn Hải
Kênh Truyền hình Quốc phòng Việt Nam
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Quốc hội, Luật Báo chí số 103/2016/QH13 ngày 05/4/2016.
[3] Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam (2018), Nghị quyết số 35-NQ/TW ngày 22/10/2018 về tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong tình hình mới.