1. Đặt vấn đề
Tư tưởng Hồ Chí Minh về trọng dụng tài năng thể hiện sâu sắc quan điểm "dụng nhân như dụng mộc", tức là dùng người như dùng gỗ, phải biết đúng chỗ, đúng cách. Theo Người, nhân tài là nguồn lực quý báu, là "nguyên khí của quốc gia", có vai trò then chốt trong sự nghiệp cách mạng và xây dựng đất nước. Trong tư tưởng của Người, việc trọng dụng tài năng luôn gắn liền với bồi dưỡng phẩm chất đạo đức, xây dựng bản lĩnh cách mạng, kết hợp chặt chẽ giữa "đức" và "tài" để tạo nên những cán bộ toàn diện. Người cũng đặc biệt nhấn mạnh trách nhiệm của cán bộ lãnh đạo trong việc phát hiện, đào tạo và bồi dưỡng nhân tài. Tư tưởng của Người luôn đề cao nguyên tắc khách quan, công bằng, dân chủ, chống mọi biểu hiện bè phái, thiên vị trong sử dụng cán bộ.
Học viện Chính trị là trung tâm đào tạo cán bộ chính trị cấp trung, sư đoàn, cán bộ cấp chiến thuật, chiến dịch có sứ mạng đào tạo nguồn nhân lực bậc cao, bồi dưỡng nhân tài cho quân đội và quốc gia; nghiên cứu, phát triển khoa học xã hội và nhân văn quân sự. Những năm qua, quán triệt, thực hiện quan điểm, chủ trương của Đảng về thu hút, trọng dụng tài năng, công tác cán bộ, công tác giáo dục đào tạo, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, Tổng cục Chính trị; Đảng ủy, Ban Giám đốc Học viện đã quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo công tác thu hút, trọng dụng tài năng, nhờ đó, các tài năng đã phát huy vai trò của mình trong quản lý, giảng dạy, nghiên cứu khoa học, góp phần hoàn thành nhiệm vụ được giao. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, vẫn còn tồn tại một số bất cập. Vì vậy nghiên cứu vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về trọng dụng tài năng ở Học viện Chính trị hiện nay là vấn đề có ý nghĩa lý luận lẫn thực tiễn.
2. Nội dung nghiên cứu
2.1. Nội dung Tư tưởng Hồ Chí Minh về trọng dụng tài năng
Tư tưởng Hồ Chí Minh về trọng dụng tài năng là một chỉnh thể thống nhất, kết hợp giữa tầm nhìn chiến lược và giá trị nhân văn sâu sắc. Nội dung của tư tưởng này thể hiện ở bốn phương diện cơ bản sau:
Một là, xác định đúng vai trò và vị trí của tài năng đối với sự phát triển của đất nước. Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, tài năng con người được xem là nguồn lực quý giá nhất, là "nguyên khí của quốc gia", có ý nghĩa quyết định đối với sự thịnh suy của dân tộc. Người cho rằng, mọi đường lối, chính sách dù đúng đắn đến đâu cũng không thể thành công nếu thiếu đội ngũ người tài. Tài năng, theo tư tưởng Hồ Chí Minh, không chỉ là người giỏi về chuyên môn, kỹ thuật mà còn là những người có tâm huyết, có tinh thần cống hiến cho Tổ quốc, biết đem năng lực của mình phục vụ nhân dân. Việc xác định đúng vai trò và vị trí của tài năng, theo Người, trước hết là nhận thức rõ tài năng là nhân tố trung tâm của sự phát triển. Người nhấn mạnh: "Kiến thiết cần có nhân tài. Nhân tài nước ta dù chưa có nhiều lắm nhưng nếu chúng ta khéo lựa chọn, khéo phân phối, khéo dùng thì nhân tài càng ngày càng phát triển càng thêm nhiều" [1]. Như vậy, trọng dụng tài năng không chỉ là nhu cầu trước mắt mà còn là chiến lược lâu dài nhằm phát triển đất nước một cách toàn diện, bền vững.
Hai là, kết hợp chặt chẽ giữa trọng dụng tài năng với công tác giáo dục và đào tạo. Trong tư tưởng Hồ Chí Minh, việc trọng dụng tài năng luôn gắn liền với công tác giáo dục, đào tạo và bồi dưỡng con người. Người cho rằng tài năng không tự nhiên mà có, mà phải được phát hiện, rèn luyện và trưởng thành trong thực tiễn cách mạng. Giáo dục và đào tạo là "cái nôi" hình thành tài năng, còn trọng dụng là "đất lành" để tài năng phát huy hết khả năng cống hiến cho Tổ quốc. Do đó, hai lĩnh vực này có mối quan hệ hữu cơ, bổ trợ và thúc đẩy lẫn nhau trong quá trình xây dựng và phát triển nguồn nhân lực của đất nước. Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn đặt giáo dục, đào tạo con người lên hàng đầu trong chiến lược phát triển quốc gia. Người khẳng định "Một dân tộc dốt là một dân tộc yếu" [2] và chỉ khi nào nhân dân được học tập, được khai mở trí tuệ thì đất nước mới có thể hưng thịnh. Vì vậy, trọng dụng tài năng không chỉ dừng lại ở việc sử dụng người giỏi mà phải bắt đầu từ việc phát hiện và bồi dưỡng thông qua hệ thống giáo dục toàn diện, tiến bộ và nhân văn. Người nhấn mạnh nhiệm vụ của Nhà nước là phải chăm lo đào tạo, bồi dưỡng thế hệ trẻ trở thành những người vừa có đức, vừa có tài để kế tục sự nghiệp cách mạng.
Ba là, trọng dụng tài năng phải gắn với rèn luyện đạo đức, lý tưởng cách mạng. Tư tưởng Hồ Chí Minh về trọng dụng tài năng không chỉ dừng lại ở việc sử dụng con người có năng lực, mà phải đặt trong mối quan hệ hữu cơ giữa tài năng và đạo đức cách mạng. Người luôn khẳng định "Có tài mà không có đức là người vô dụng, có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó" [3]. Theo đó, tài năng chân chính không chỉ là người có trí tuệ, năng lực sáng tạo, mà còn phải có lòng trung thành tuyệt đối với Tổ quốc, với nhân dân và lý tưởng xã hội chủ nghĩa. Người coi đạo đức là nền tảng, là gốc rễ của nhân cách, tài năng con người và tài năng chỉ phát huy hiệu quả khi được định hướng bởi đạo đức cách mạng. Nếu thiếu đạo đức, tài năng có thể bị lợi dụng cho mục đích cá nhân, thậm chí gây hại cho tập thể và xã hội. Vì vậy, trọng dụng tài năng theo tư tưởng Hồ Chí Minh không chỉ là "trọng dụng người giỏi việc", mà là trọng dụng người vừa có năng lực, vừa có phẩm chất, biết đặt lợi ích của Đảng, của dân tộc lên trên lợi ích cá nhân.
Thứ năm, coi trọng công tác đào tạo, bồi dưỡng tài năng gắn với thực tiễn công tác giáo dục - đào tạo và nghiên cứu khoa học
Bốn là, xây dựng chính sách và môi trường thuận lợi để thu hút, trọng dụng và phát huy tài năng. Theo tư tưởng Hồ Chí Minh, việc trọng dụng tài năng không thể đạt hiệu quả nếu không có chính sách đúng đắn và môi trường thuận lợi. Người cho rằng, tài năng chỉ có thể phát huy hết giá trị khi được đặt trong điều kiện tự do sáng tạo, được tin tưởng, tôn trọng và tạo cơ hội cống hiến. Do đó, Nhà nước cần ban hành các cơ chế, chính sách khuyến khích, đãi ngộ hợp lý cả về vật chất lẫn tinh thần, bảo đảm người có tài được làm việc, được cống hiến và được thừa nhận xứng đáng với năng lực của mình. Người nhấn mạnh, trọng dụng tài năng phải gắn liền với việc "trọng dụng người có đức, có tài thật sự" [4], không để xảy ra tình trạng thiên vị, cục bộ hay sử dụng cán bộ theo cảm tính. Chính sách phải hướng đến việc khơi dậy và phát huy tối đa tiềm năng sáng tạo của mọi tầng lớp nhân dân, nhất là đội ngũ trí thức, chuyên gia, nhà khoa học, văn nghệ sĩ… những người có vai trò quyết định trong sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước.
2.2. Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về trọng dụng tài năng ở Học viện Chính trị
Quán triệt sâu sắc tư tưởng của Người về trọng dụng tài năng, thời gian qua cấp ủy, chỉ huy các cấp ở Học viện Chính trị đã có nhận thức đúng đắn tầm quan trọng của tài năng; công tác bồi dưỡng, quy hoạch tài năng được tiến hành bài bản, gắn với tổ chức các phong trào thi đua, tài năng thể hiện được năng lực và khẳng định được bản lĩnh; Học viện đã có kế hoạch đào tạo bồi dưỡng chuyên sâu và xây dựng chính sách ưu tiên, khuyến khích tài năng cống hiến; môi trường làm việc tại Học viện luôn được nâng cao. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, trọng dụng tài năng theo tư tưởng Hồ Chí Minh ở Học viện chính trị cũng còn tồn tại một số hạn chế: tiêu chí đánh giá trọng dụng tài năng chưa thực sự cụ thể, rõ ràng; tính đổi mới, sáng tạo chưa cao trong cách thức bồi dưỡng tài năng. Thời gian tới để đáp ứng yêu cầu xây dựng Học viện thông minh, hiện đại, cần tiếp tục đẩy mạnh vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về trọng dụng tài năng ở Học viện Chính trị, trong đó tập trung thực hiện tốt một số giải pháp chủ yếu sau:
Thứ nhất, quán triệt sâu sắc, nhận thức đầy đủ về vai trò của tài năng và trọng dụng tài năng theo tư tưởng Hồ Chí Minh
Cấp ủy, chỉ huy các cấp ở Học viện phải quán triệt sâu sắc tư tưởng Hồ Chí Minh về trọng dụng tài năng, đặc biệt là nhận thức đúng đắn về vị trí, vai trò của tài năng và việc trọng dụng tài năng đối với việc xây dựng Học viện hiện nay. Coi đây là nhiệm vụ quan trọng và cấp thiết, trực tiếp quyết định đến sự phát triển của Học viện nói chung và từng cơ quan, đơn vị nói riêng. Triển khai thực hiện nghiêm các văn bản của Đảng, Nhà nước, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng về phát hiện, bồi dưỡng, trọng dụng nhân tài. Phát huy trách nhiệm của mọi tổ chức, mọi lực lượng trong tìm kiếm, phát hiện, thu hút, đào tạo, bồi dưỡng tài năng. Bên cạnh đó, cần xây dựng chủ trương, chính sách, tạo cơ chế, hoàn thiện các tiêu chí đánh giá, tuyển chọn những người hội tụ đầy đủ cả hai yếu tố "tài" và "đức", thực sự có phẩm chất, năng lực đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ, góp phần xây dựng, phát triển đội cán bộ, giảng viên, học viên ở Học viện hiện nay.
Thứ hai, sử dụng những phương pháp linh hoạt, phù hợp để thu hút, trọng dụng tài năng
Đảng ủy, Ban Giám đốc Học viện cần phải có chủ trương, chính sách, xây dựng quy chế, quy định cụ thể về tiêu chuẩn, điều kiện, nội dung, phương thức thu hút, trọng dụng tài năng. Khuyến khích các đơn vị chủ động tìm kiếm, phát hiện, sử dụng, đào tạo, bồi dưỡng, tạo nguồn tài năng từ sớm, đồng thời phát huy vai trò của các thế hệ đi trước trong việc phát hiện, giới thiệu và bồi dưỡng tài năng trẻ. Các cơ quan, đơn vị trong Học viện phải tổ chức và thực hiện tốt các phong trào thi đua, các hội thi, hội thao, thông qua quá trình quá trình thực hiện nhiệm vụ để phát hiện các tài năng, từ đó khích lệ, động viên và tạo điều kiện cho tài năng được phát triển toàn diện, làm cơ sở xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ chất lượng cao. Bên cạnh đó, Học viện cần tăng cường liên kết với các cơ sở giáo dục, đơn vị bên ngoài để có thêm cơ hội tìm kiếm, phát hiện và chiêu mộ tài năng. Cần xem đây là cơ hội để học tập các mô hình, cách làm hay và hiệu quả trong việc trọng dụng tài năng để xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ đơn vị, tạo nguồn nhân lực chất lượng cao trong tương lai.
Thứ ba, sử dụng đúng người, đúng việc để trọng dụng tài năng
Để thực hiện hiệu quả giải pháp này, đòi hỏi cấp ủy, lãnh đạo các cấp trong Học viện phải thường xuyên chỉ đạo, hướng dẫn cụ thể để các cơ quan, đơn vị thực hiện nghiêm túc, nhất là trong công tác cán bộ. Cần đánh giá chính xác năng lực, sở trường, phẩm chất của từng cá nhân để bố trí vào vị trí phù hợp, tạo điều kiện cho họ phát huy tối đa khả năng của mình. Việc sử dụng đúng người không chỉ nâng cao hiệu quả công việc, mà còn khuyến khích sự sáng tạo, tâm huyết, đam mê và phát huy tối đa sở trường của cán bộ, giảng viên, học viên, trực tiếp góp phần nâng cao chất lượng giáo dục - đào tạo và nghiên cứu khoa học ở Học viện hiện nay.
Thứ tư, xây dựng môi trường làm việc thân thiện, dân chủ, công bằng và thực hiện tốt công tác thi đua, khen thưởng, tôn vinh tài năng
Môi trường làm việc thân thiện có thể kích thích tính sáng tạo, đam mê, năng lượng và thiên hướng cá nhân của tài năng. Vì vậy, trách nhiệm của lãnh đạo, chỉ huy là rất quan trọng trong việc duy trì sự đoàn kết, thống nhất, xây dựng môi trường văn hoá trong cơ quan, đơn vị. Tạo môi trường làm việc thân thiện, dân chủ để cán bộ, giảng viên, học viên trong cơ quan, đơn vị có điều kiện phát triển bản thân, phát huy khả năng, bộc lộ tài năng, hình thành nếp sống văn minh, phấn đấu, cống hiến không ngừng, xây dựng ý thức học tập suốt đời, trở thành những chuyên gia trong lĩnh vực mà mình đảm nhiệm, cống hiến hết mình cho sự nghiệp giáo dục, đào tạo của Học viện. Bên cạnh đó, cần thực hiện tốt công tác thi đua, khen thưởng, động viên kịp thời, ghi nhận những cống hiến của tài năng bằng những phần thưởng xứng đáng, từ đó khuyến khích, động viên tài năng tiếp tục cống hiến và phát triển tối đa năng lực của mình.
Học viện cần tiếp tục đổi mới mạnh mẽ công tác đào tạo, bồi dưỡng tài năng theo hướng thực chất, toàn diện và hiệu quả. Bồi dưỡng không chỉ trang bị tri thức lý luận mà còn phải tạo điều kiện cho cán bộ, giảng viên được rèn luyện, thử thách qua thực tiễn công tác, tham gia vào các đề tài nghiên cứu khoa học, hội thảo, tọa đàm chuyên sâu, hoạt động thực tế tại đơn vị cơ sở. Công tác đào tạo tài năng cần được tiến hành có quy hoạch, lộ trình rõ ràng, gắn với nhu cầu phát triển đội ngũ cán bộ và nhiệm vụ chính trị của Học viện trong từng giai đoạn. Đặc biệt, phải phát hiện sớm và bồi dưỡng liên tục các cá nhân có năng lực nổi trội trong giảng dạy, nghiên cứu, quản lý; chú trọng rèn luyện khả năng tư duy sáng tạo, phương pháp nghiên cứu độc lập và kỹ năng ứng dụng khoa học - công nghệ hiện đại.
3. Kết luận
Tư tưởng Hồ Chí Minh về trọng dụng tài năng là nền tảng tư tưởng, lý luận có giá trị sâu sắc, định hướng cho công tác xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ, giảng viên, học viên ở Học viện Chính trị hiện nay. Việc vận dụng tư tưởng đó không chỉ nhằm phát hiện, bồi dưỡng và sử dụng đúng người, đúng việc, mà còn hướng tới việc kiến tạo môi trường học thuật, nghiên cứu, giảng dạy giàu tính sáng tạo, dân chủ và nhân văn. Thời gian tới, Học viện Chính trị cần coi trọng cả "đức" và "tài" trong quá trình đánh giá, sử dụng đội ngũ cán bộ; tạo cơ chế khuyến khích đổi mới tư duy, dám nghĩ, dám làm; đồng thời xây dựng chính sách đãi ngộ thỏa đáng để thu hút và giữ chân tài năng. Bên cạnh đó, cần gắn trọng dụng tài năng với công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, rèn luyện bản lĩnh, lý tưởng cách mạng, bảo đảm cho đội ngũ cán bộ, giảng viên và học viên không chỉ giỏi chuyên môn mà còn kiên định về lập trường, tuyệt đối trung thành với Đảng, với Tổ quốc và nhân dân./.
Tài liệu tham khảo
[1] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, Tập 4, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, tr.114.
[2] Hồ Chí Minh (2002), Toàn tập, Tập 4, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.8.
[3] Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, Tập 14, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.400.
[4] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Tập 5, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội, tr.292.
Phạm Quốc Huy - Học viện Chính trị