Vận dụng Tư tưởng Hồ Chí Minh về việc đào tạo, bồi dưỡng cán bộ cách mạng cho đời sau trong giai đoạn hiện nay

1. Tư tưởng Hồ Chí Minh về đào tạo, bồi dưỡng cán bộ cách mạng cho đời sau

Lúc sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng: “cán bộ là cái gốc của mọi công việc”1, “công việc thành công hoặc thất bại đều do cán bộ tốt hay kém”2, “vấn đề cán bộ là một vấn đề rất trọng yếu, rất cần kíp”3. Xuất phát từ tầm quan trọng của người cán bộ đối với sự nghiệp cách mạng của dân tộc, Hồ Chí Minh cho rằng việc đào tạo bồi dưỡng cán bộ cách mạng cho đời sau là một công việc rất quan trọng và cần thiết. Trong Di chúc, Người nhắc nhở toàn Đảng, toàn dân phải luôn ghi nhớ rằng, “Bồi dưỡng cán bộ cách mạng cho đời sau là một việc rất quan trọng và rất cần thiết”4.

Có thể nói, Chủ tịch Hồ Chí Minh sớm có tư duy về việc đào tạo, bồi dưỡng cán bộ cho đời sau, thực hiện chiến lược “trồng người”, điều này thể hiện rất rõ trong hoạt động thực tiễn của Người. Hồ Chí Minh đã tham gia lãnh đạo Đại hội quốc tế thanh niên cộng sản (1924), đồng thời là người sáng lập Hội Việt Nam cách mạng Thanh niên (1925) và trong suốt thời gian sau này, Người rất chú ý đến cán bộ trẻ. Người cho rằng: “Một năm khởi đầu từ mùa Xuân. Một đời khởi đầu từ tuổi trẻ. Tuổi trẻ là mùa xuân của xã hội”5. Người khẳng định, cán bộ cách mạng là nhân tố có vai trò rất quan trọng sự thành bại của cách mạng. Vì thế, người cán bộ cách mạng phải vươn lên tỏ rõ là lực lượng xung kích, lực lượng đi đầu thì sự nghiệp của cách mạng và “số phận” của dân tộc khó tránh khỏi tổn thất. Người thường nói “Vì lợi ích mười năm thì phải trồng cây, vì lợi ích trăm năm thì phải trồng người”. Chính vì vậy, Hồ Chí Minh đã đặt ra yêu cầu cho Đảng phải có kế hoạch chăm lo đào tạo, bồi dưỡng toàn diện cho thế hệ trẻ, để họ trở thành những người thừa kế xây dựng CNXH vừa “hồng” vừa “chuyên”.

Theo Hồ Chí Minh, nội dung giáo dục, bồi dưỡng cán bộ cho đời sau phải toàn diện. Người đã căn dặn: “Trong việc giáo dục và học tập, phải chú trọng đủ các mặt: đạo đức cách mạng, giác ngộ xã hội chủ nghĩa, văn hoá, kỹ thuật, lao động và sản xuất”6. Hồ Chí Minh quan niệm đức và tài là hai nội dung không thể thiếu được, trong đó đức là gốc. Người viết: “Cũng như sông thì có nguồn mới có nước, không có nguồn thì sông cạn. Cây phải có gốc, không có gốc thì cây héo. Người cách mạng phải có đạo đức, không có đạo đức thì dù tài giỏi mấy cũng không lãnh đạo được nhân dân”7. Trong giáo dục đạo đức cho cán bộ cách mạng cho đời sau, theo Hồ Chí Minh cần: Giáo dục lòng tuyệt đối trung thành với Tổ quốc với Đảng và hiếu với dân; giáo dục thế hệ trẻ phải biết sống với nhau có tình có nghĩa. Người dạy: “Hiểu chủ nghĩa Mác - Lênin là phải sống với nhau có tình có nghĩa. Nếu thuộc bao nhiêu sách mà sống không có tình có nghĩa thì sao gọi là hiểu chủ nghĩa Mác - Lênin được”8. Giáo dục, bồi dưỡng cán bộ cho đời sau phải thực hành tốt phương châm: cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư. Giáo dục thế hệ trẻ luôn tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, vào sức mạnh vô địch của nhân dân, kiên quyết đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân, vì: “Chủ nghĩa cá nhân trái ngược với đạo đức cách mạng, nếu nó còn lại trong mình, dù là ít thôi, thì nó sẽ chờ dịp để phát triển, để che lấp đạo đức cách mạng, để ngăn trở ta một lòng một dạ đấu tranh cho sự nghiệp cách mạng. Chủ nghĩa cá nhân là một thứ rất gian giảo, xảo quyệt; nó khéo dỗ dành người ta đi xuống dốc. Mà ai cũng biết rằng xuống dốc thì dễ hơn lên dốc. Vì thế mà càng nguy hiểm”9.

Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, khi đào tạo, bồi dưỡng cán bộ cách mạng cho đời sau, trước hết, cần bảo đảm nguyên tắc thực tiễn. Người cho rằng, phương thức đào tạo, huấn luyện phải cụ thể, thiết thực, phải căn cứ vào đặc điểm, yêu cầu của nghề nghiệp, trình độ cán bộ để tiến hành. Hồ Chí Minh chỉ thị học lý luận phải gắn liền với thực tiễn, tránh đào tạo chung chung, học “vẹt”, học thuộc lòng, “người biết lý luận mà không thực hành thì cũng vô ích”. Người rất quan tâm đến “lý luận phải liên hệ với thực tế”10, Người viết: “học tập lý luận thì nhằm mục đích học để vận dụng chứ không phải học lý luận vì lý luận”11. Thực tiễn không ngừng vận động, biến đổi, do vậy nội dung đào tạo cũng phải thường xuyên đổi mới, bổ sung, phát triển, và như thế, cán bộ phải thương xuyên học tập.

Trong quá trình đào tạo, bồi dưỡng theo Hồ Chí Minh phải không ngừng đổi mới phương pháp đào tạo, bồi dưỡng cán bộ. Người nhấn mạnh đến mối quan hệ giữa phương pháp với mục tiêu, nội dung, các hình thức tổ chức đào tạo, bồi dưỡng và tính thực tiễn của công tác đào tạo. Theo Người, trong đào tạo là “việc cốt yếu là làm cho người học hiểu thấu vấn đề. Nhưng hiểu thấu cũng có nhiều cách: có cách hiểu thật tỉ mỉ, nhưng dạy theo cách đó thì phải tốn nhiều thì giờ”... “Trái lại, nếu thì giờ ít, trình độ còn kém, mà cứ cặm cụi lo nghiên cứu tỉ mỉ..., không có ích lợi gì cả”12. Trong công tác đào tạo, bồi dưỡng cần phải chú ý “cốt thiết thực, chu đáo hơn tham nhiều” hay là “quý hồ tinh, bất quý hồ đa”13. Người rất phê phán kiểu làm qua loa, đại khái trong huấn luyện. Khi bàn về các hình thức tổ chức huấn luyện, theo Người, cần “mở lớp nào cho ra lớp ấy. Lựa chọn người dạy, người học cho cẩn thận. Đừng mở lung tung.”14. Người cho rằng việc mở lớp “quá đông” dẫn đến trình độ học viên quá chênh lệch nhau, hoặc mở quá nhiều lớp sẽ không có hiệu quả, việc huấn luyện sẽ theo kiểu “bắt phu”, việc dạy và học sẽ theo kiểu “chuồn chuồn đạp nước”, người dạy theo kiểu “bịt lỗ”, năng lực kém “nói sai, có hại cho học sinh, nghĩa là có hại cho Đoàn thể”15

Một điểm cần chú ý, theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, việc học tập của các thế hệ trẻ cần được thực hiện suốt đời, người dạy cũng như người học phải không ngừng học tập; đã làm cán bộ cách mạng là phải học và không ngừng học; đồng thời học phải đi đôi với “hành”; “hành” là để học. Người cho rằng phương châm học tập suốt đời là “Học ở trường, học ở sách vở, học lẫn nhau và học nhân dân, không học nhân dân là một thiếu sót lớn”16.

Nói tóm lại, quan điểm đào tạo, bồi dưỡng cán bộ cách mạng cho đời sau chính là sự nhất quán trong di sản Hồ Chí Minh tư tưởng này thấm vào toàn bộ sự nghiệp cách mạng của Người, xuyên suốt, nhất quán từ lúc ra đi tìm đường cứu nước đến tận cuối đời. Trong sự nghiệp cách mạng ở nước ta hiện nay, những quan điểm của Người luôn luôn là chỉ dẫn để đưa sự nghiệp cách mạng nước ta đi đến thắng lợi cuối cùng.

2. Quán triệt tư tưởng Hồ Chí Minh về đào tạo, bồi dưỡng cán bộ cách mạng cho đời sau trong giai đoạn hiện nay

Thấm nhuần và thực hiện những tư tưởng đúng đắn, sâu sắc về đào tạo, bồi dưỡng cán bộ cách mạng cho đời sau của Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhiều thế hệ cán bộ cách mạng đã nhanh chóng trưởng thành, đóng góp công lao to lớn vào sự phát triển của dân tộc. Họ đã chiến đấu và chiến thắng trong cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ cứu nước, bảo vệ độc lập dân tộc, thống nhất Tổ quốc và đi lên chủ nghĩa xã hội; đã và đang tích cực “xây dựng lại đất nước ta to đẹp hơn, đàng hoàng hơn”, như mong ước cháy bỏng của Người trước khi từ biệt thế giới này.

Hiện nay, trong sự nghiệp đổi mới toàn diện đất nước, trước xu thế toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế, các thế hệ cán bộ cách mạng luôn kiên định lý tưởng xã hội chủ nghĩa mà Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh dày công vun trồng. Họ đã và đang chứng tỏ bản lĩnh, sức trẻ, sự sáng tạo và tinh thần dám nghĩ, dám làm của mình. Họ đang ra sức tu dưỡng, học tập và rèn luyện về mọi phương diện, để cùng với toàn Đảng, toàn dân thực hiện công cuộc đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, nhằm xây dựng một nước Việt Nam dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.

Để thế hệ cán bộ trẻ của chúng ta trở thành những người kế thừa xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa “hồng”, vừa “chuyên”, thì công tác đào tạo, bồi dưỡng phải được tiến hành một cách toàn diện như lời Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy. Trong việc giáo dục và học tập phải chú trọng đủ các mặt: đạo đức cách mạng, giác ngộ chủ nghĩa xã hội, văn hóa, kinh tế, lao động và sản xuất. Rằng, trong việc giáo dục và bồi dưỡng thế hệ trẻ phải chú ý đến cả hai yếu tố đạo đức và tài năng, trong đó lấy đạo đức làm gốc. Bồi dưỡng cán bộ cách mạng cho đời sau là một nhiệm vụ khó khăn, lâu dài, bền bỉ. Vì vậy, hơn bao giờ hết, toàn Đảng và toàn dân ta càng phải chăm lo đào tạo, bồi dưỡng thế hệ trẻ; coi đó là một trong những nhiệm vụ hàng đầu, bởi nó liên quan trực tiếp đến tương lai của đất nước.

Trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng ta luôn quan tâm đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, đội ngũ cán bộ qua các thế hệ có bước trưởng thành, phát triển về nhiều mặt, chất lượng ngày càng được nâng lên, từng bước đáp ứng yêu cầu của thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Nhìn chung, đội ngũ cán bộ có lập trường tư tưởng, bản lĩnh chính trị vững vàng, có đạo đức, lối sống giản dị, gương mẫu, có ý thức tổ chức kỷ luật, luôn tu dưỡng, rèn luyện, trình độ, năng lực được nâng lên, phấn đấu, hoàn thành nhiệm vụ được giao.

Tuy nhiên, nhìn tổng thể, đội ngũ cán bộ đông nhưng chưa mạnh; tình trạng vừa thừa, vừa thiếu cán bộ xảy ra ở nhiều nơi; sự liên thông giữa các cấp, các ngành còn hạn chế. Chúng ta còn thiếu những cán bộ lãnh đạo, quản lý giỏi, nhà khoa học và chuyên gia đầu ngành trên nhiều lĩnh vực. Năng lực của đội ngũ cán bộ chưa đồng đều, có mặt còn hạn chế, yếu kém. Không ít cán bộ trẻ thiếu bản lĩnh, ngại rèn luyện. Một bộ phận không nhỏ cán bộ phai nhạt lý tưởng, giảm sút ý chí, làm việc hời hợt, ngại khó, ngại khổ, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống. Công tác cán bộ còn nhiều hạn chế, bất cập, việc thực hiện một số nội dung còn hình thức. Công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ chậm được đổi mới, chưa kết hợp chặt chẽ giữa lý luận với thực tiễn, chưa gắn với quy hoạch và theo chức danh. Đầu tư xây dựng đội ngũ làm công tác tổ chức, cán bộ chưa tương xứng với yêu cầu, nhiệm vụ; tổ chức bộ máy cơ quan tham mưu còn nhiều đầu mối, chức năng, nhiệm vụ chưa thật sự hợp lý; phẩm chất, năng lực và uy tín của không ít cán bộ làm công tác tổ chức, cán bộ chưa đáp ứng yêu cầu... Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng chỉ rõ: “Công tác cán bộ còn có mặt hạn chế, việc thực hiện một số nội dung trong các khâu của công tác cán bộ ở một số nơi còn hình thức. Tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, chủ nghĩa cá nhân, “lợi ích nhóm”, bệnh lãng phí, vô cảm, bệnh thành tích ở một bộ phận cán bộ, đảng viên chưa bị đẩy lùi”17.

Trong những năm tới, tình hình thế giới và khu vực vẫn tiếp tục diễn biến phức tạp, khó lường. Sự nghiệp cách mạng của Đảng và nhân dân ta vẫn đứng trước nhiều khó khăn, thách thức; những nguy cơ mà Đảng ta đã chỉ ra vẫn còn hiện hữu, có mặt gay gắt hơn... Thời gian tới cũng là giai đoạn chuyển giao thế hệ từ lớp cán bộ sinh ra, lớn lên, được rèn luyện, trưởng thành trong chiến tranh, chủ yếu được đào tạo ở trong nước và tại các nước xã hội chủ nghĩa, sang lớp cán bộ sinh ra, lớn lên, trưởng thành trong hoà bình và được đào tạo từ nhiều nguồn, nhiều nước có thể chế chính trị khác nhau. Tình hình đó tác động mạnh mẽ, toàn diện, sâu sắc đến công tác cán bộ và xây dựng đội ngũ cán bộ.

Để tiếp tục thực hiện tốt công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ nhằm đáp ứng yêu cầu đặt ra trong giai đoạn cách mạng cho các thời kỳ cách mạng, Chúng ta cần làm tốt những vấn đề cơ bản sau đây:

Một là, cần quán triệt di sản tư tưởng Hồ Chí Minh về công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ cho đời sau, trong đó cần xây dựng kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng phù hợp với từng chức danh, vị trí. Gắn quy hoạch với đào tạo, bồi dưỡng theo tiêu chuẩn chức danh và đẩy mạnh thực hiện luân chuyển cán bộ trong hệ thống chính trị để rèn luyện qua thực tiễn ở các lĩnh vực, địa phương khác nhau. Từ mục tiêu đã định trong kế hoạch và căn cứ vào thực trạng đối tượng cán bộ đã lựa chọn mà đặt ra yêu cầu đối với từng cán bộ cho phù hợp trong từng giai đoạn nhất định. Sau khi xác định được những cán bộ nằm trong kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng, phải thống kê tổng hợp để nắm được số cán bộ cần được đào tạo, bồi dưỡng về từng mặt trình độ lý luận chính trị, chuyên môn, văn hóa, kinh tế, kỹ thuật....

Thứ hai, phải dựa trên quan điểm, chủ trương, kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng cán bộ của Đảng, Nhà nước để từ đó dựng kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng cán bộ của tổ chức, đơn vị mình cho phù hợp. Tất cả các kế hoạch này vừa phải thể hiện thành con số cụ thể, vừa phải thể hiện thành danh sách cụ thể. Tận dụng những điều kiện sẵn có của địa phương, của ngành để có thể chủ động, tích cực hơn trong việc thực hiện kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng cán bộ. Đồng thời cùng với ban lãnh đạo các cơ quan, ban, ngành, tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất về vật chất, tinh thần, thời gian cho các cán bộ được đưa đi đào tạo, bồi dưỡng. Quy định khung cơ chế, chính sách ưu đãi để phát hiện, thu hút, trọng dụng nhân tài có trọng tâm, trọng điểm, nhất là các ngành, lĩnh vực mũi nhọn phục vụ cho phát triển nhanh, bền vững.

Thứ ba, gắn công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ với các khâu khác, như đánh giá cán bộ; quy hoạch cán bộ; bố trí, bổ nhiệm, luân chuyển cán bộ. Do vậy, công tác đào tạo cán bộ không chỉ thực hiện ở khía cạnh lý luận mà còn bồi dưỡng năng lực thực tiễn cho cán bộ, như luân chuyển cán bộ, cử đi nghiên cứu thực tiễn, thăm quan học hỏi kinh nghiệm, kế hoạch kèm cặp... để có thể gắn liền công tác đào tạo với việc bố trí sử dụng cán bộ; cần thống nhất việc kiểm định chất lượng đầu vào đối với công chức, viên chức để các địa phương, cơ quan, đơn vị lựa chọn, tuyển dụng theo yêu cầu, nhiệm vụ; đồng thời, nghiên cứu phân cấp kiểm định theo lĩnh vực đặc thù và theo vùng, khu vực./.

Chú thích:

1. Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb CTQG, Hà Nội, 2011, tập 5, tr.309.

2. Hồ Chí Minh, Toàn tập, Sđd, tập 5, tr.313.

3. Hồ Chí Minh, Toàn tập, Sđd, tập 5, tr.313.

4. Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb CTQG, Hà Nội, 2011, tập 15, tr.612. 

5. Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb CTQG, Hà Nội, 2011, tập 4, tr.194. 

6. Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb CTQG, Hà Nội, 2011, tập 12, tr.647. 

7. Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb CTQG, Hà Nội, 2011, tập 5, tr.292. 

8. Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb CTQG, Hà Nội, 2011, tập 15, tr.668. 

9. Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb CTQG, Hà Nội, 2011, tập 11, tr.602. 

10. Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb CTQG, Hà Nội, 2011, tập 11, tr.94. 

11. Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb CTQG, Hà Nội, 2011, tập 11, tr.95. 

12. Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb CTQG, Hà Nội, 2011, tập 6, tr.358. 

13. Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb CTQG, Hà Nội, 2011, tập 6, tr.362. 

14. Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb CTQG, Hà Nội, 2011, tập 6, tr.363. 

15. Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb CTQG, Hà Nội, 2011, tập 6, tr.363. 

16. Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb CTQG, Hà Nội, 2011, tập 6, tr.361.

17. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập I, Nxb CTQG-ST, H.2021, tr.94-95

 TS. HOÀNG THỊ HƯƠNG THU - TS. PHẠM THỊ THU HƯƠNG

Đại học Công nghiệp Hà Nội